مهدی نصیرزاده در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: با برهم خوردن اقتصاد جامعه، نخستین آسیب‌ها به حوزه‌هایی وارد می‌شود که اولویت اول زندگی مردم نیستند. بنابراین صنعت نشر نیز به‌شدت از نوسانات اقتصادی تأثیر می‌پذیرد و بازتاب این شرایط را می‌توان در نمایشگاه‌های کتاب مشاهده کرد.
مطالعه کتاب‌های درسی، معیار دقیقی برای سنجش میزان کتابخوانی نیست
وی درباره نقش کتب درسی و دانشگاهی برای سنجش وضعیت نشر، گفت: کتاب‌های درسی که به توصیه استاد یا معلم و به‌صورت اجباری خریداری می‌شوند شاخص فرهنگ کتابخوانی یا معیار دقیقی برای سنجش وضعیت نشر نیستند. جایگاه واقعی کتاب در سبد فرهنگی خانواده با کتاب‌های علوم انسانی، علوم اجتماعی، ادبی، فرهنگی، رمان و شعر سنجیده می‌شود. بر اساس این شاخص، وضعیت چندان مطلوب نیست و تیراژ کتاب‌ها نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته است.
نصیرزاده ادامه داد: البته تیراژ پایین در برخی موارد مزیت محسوب می‌شود. زیرا چاپ کتاب در تیراژ بالا هزینه سنگینی دارد و در صورتی که از محتوا استقبال نشود، ناشر متحمل خسارت زیادی خواهد شد. اما چاپ در تیراژ پایین این امکان را فراهم می‌کند که ناشر نبض بازار را بسنجد و با ریسک کمتر فعالیت خود را ادامه دهد. به همین علت بسیاری از ناشران برای حضور پایدار در بازار از این روش استفاده می‌کنند.
مدیر عامل شرکت تعاونی ناشران خراسان رضوی، گفت: به‌طور کلی وضعیت نشر به عوامل متعددی وابسته است و نمی‌توان شهرها را به صورت مطلق با هم مقایسه کرد. زیرا جمعیت، حضور قشر تحصیل‌کرده، دانشجویان و ویژگی‌های فرهنگی هر منطقه بر آمار فروش و مطالعه آن شهر تأثیر می‌گذارد.
بسیاری از ناشران، نشر را شغل دوم خود قرار داده‌اند!
وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر تعداد ناشرانی که مجوز گرفته‌اند افزایش یافته است، خاطرنشان کرد: مطابق استانداردهای کسب‌وکار، ناشری فعال محسوب می‌شود که بتواند به‌طور منظم کتاب چاپ کند، گردش مالی مشخصی داشته باشد و هزینه‌های زندگی‌اش از طریق نشر تأمین شود. در حال حاضر بسیاری از ناشران، نشر را شغل دوم خود قرار داده‌اند و به‌جای فعالیت حرفه‌ای، بیشتر از سر علاقه در این حوزه حضور دارند.
مدیرعامل شرکت تعاونی ناشران خراسان رضوی، ادامه داد: ظاهر امر نشان می‌دهد ناشری که سه تا چهار عنوان کتاب در سال چاپ می‌کند، فعال است؛اما از جنبه اقتصادی، ناشر فعال به کسی گفته می‌شود که ۳۰ تا ۴۰ عنوان کتاب تیراژدار در سال منتشر کند و هزینه‌هایش را پوشش دهد! اگر تنها به تعداد ناشران توجه کنیم، نسبت به گذشته رشد چشم‌گیری داشته‌ایم. به‌طوری که در سال ۱۳۷۰ تعداد ناشران به سه رقم هم نمی‌رسید اما امروزاین تعداد از پنج‌رقم هم عبور کرده است. با این حال، افزایش تعداد ناشران و عناوین کتاب به معنی رشد تیراژ نیست.
کافه‌کتاب‌ها؛ راه‌حلی خلاقانه برای بقای کتابفروشیها
نصیرزاده گفت: بسیاری از کتابفروشیها، برای ادامه فعالیت در شرایط دشوار اقتصادی، مدل کسب‌وکار خود را تغییر داده‌اند. افزایش کافه‌کتاب‌ها یا کتاب‌فروشی‌هایی که در کنار فروش کتاب، نوشت‌افزار، کافه و فعالیت‌های فرهنگی مانند کتابخوانی و معرفی کتاب را ارائه می‌دهند، نمونه‌ای از این تغییرات است. این مدل جدید باعث شده که کتابفروشیها بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند. زیرا اگر تنها فروش کتاب مبنای درآمد بود، بسیاری از آن‌ها امکان ادامه مسیر را نداشتند.
مدیر عامل شرکت تعاونی ناشران خراسان رضوی در رابطه با تعداد کتابفروشیها، تصریح کرد: برای بررسی دقیق تعداد کتابفروشیها نباید صرفا تعدادشان را در نظر گرفت بلکه باید نسبت آن‌ها را به جمعیت سنجید. با این معیار، در۱۰ سال گذشته و با در نظر گرفتن کافه‌کتاب‌ها، تعداد کتابفروشیها تقریباً متعادل باقی مانده و کاهش شدیدی نداشته است.
تغییر ذائقه مردم در مطالعه، متاثر از تحول‌های روانی و اجتماعی روز است
وی با بیان اینکه تحولات جامعه روی سلیقه مطالعاتی افراد تاثیر می‌گذارد، افزود: در سال‌های اخیر، ذائقه مردم دستخوش تغییر شده و این تغییر ناشی از تحول در نیازهای روانی و اجتماعی است. جامعه امروز با مسائلی مانند استرس، اضطراب و چالش‌هایی روبه‌روست که در جوامع سنتی رواج چندانی نداشته است. به همین دلیل نیاز مطالعاتی افراد نیز تغییر کرده و بسیاری از مردم برای یافتن راه‌حل و آرامش ذهنی، به کتاب‌های روانشناسی عمومی روی آورده‌اند. استقبال زیاد از این کتاب‌ها باعث شده برخی از این آثار تیراژ بالایی داشته باشند.
نصیرزاده ادامه داد: این کتاب‌ها برای بسیاری از افراد نقش مسکن فرهنگی دارند و به آن‌ها امکان عبور از یک مرحله دشوار را می‌دهند. در حالی که مطالعه کتاب‌های علمی، تاریخی، فلسفی و غیره نیازمند ذهنی آرام و بدون آشفتگی است. من با برچسب «کتاب‌های زرد» برای آثار روانشناسی عمومی مخالفم. زیرا اگر در یک کتاب ۲۰۰ صفحه‌ای حتی یک راه‌حل واقعی و کاربردی ارائه شود که به فرد برای حل چالشش کمک کند، نه‌تنها زرد نیست بلکه سفید هم هست.
عدم کارایی صددرصدی نسخه‌های الکترونیک و صوتی کتاب در حوزه‌های خاص
وی با بیان اینکه دسترسی راحت به نسخه‌های الکترونیک و صوتی توانسته ارتباط مردم با کتاب را حفظ کنند، افزود: این فرم‌ها با همه مزیت‌هایی که دارند، برای هرحوزه‌ای مناسب نیستند. مطالعه نسخه الکترونیک برخی موضوع‌ها مثل مباحث تحلیلی عمیق فلسفه که به تمرکز طولانی احتیاج دارند، نیازمند نگاه مداوم به صفحه‌نمایش است. بنابراین این فرم‌ها برای این‌گونه موضوعات می‌تواند آزاردهنده باشند و به چشم نیز آسیب برساند.
مدیر عامل شرکت تعاونی ناشران خراسان رضوی، ادامه داد: کتاب‌های کاغذی همچنین احساس خوشایندی به خواننده منتقل می‌کنند و برای بسیاری از افراد تجربه کامل‌تری از مطالعه به‌حساب می‌آیند. با این حال، قالب‌های الکترونیکی برای کتب درسی، شعر، رمان و داستان کوتاه مناسب هستند.
نصیرزاده میزان استفاده از کتاب در دانشگاه‌ها را وابسته به شیوه تدریس استاد دانست و افزود: اگر استاد جزوه‌ای کامل ارائه دهد، دانشجو نیازی به مراجعه به کتاب نمی‌بیند. اما زمانی که امتحان بر اساس منابع معرفی‌شده برگزار می‌شود، دانشجو ناگزیر به تهیه و مطالعه کتاب خواهد بود. چالش‌هایی مانند اشتغال دانشجویان، کمبود زمان و قیمت بالای کتاب‌ها سبب می‌شود بسیاری از استادان ترجیح دهند جزوه‌ای خلاصه‌تر به دانشجویان ارائه دهند.
پایین‌بودن تقاضا؛ چالش اصلی صنعت نشر
وی افزود: چالش اصلی صنعت نشر، پایین‌بودن تقاضا به‌شمار می‌رود. وقتی تقاضا کم باشد، نویسنده و مؤلف، انگیزه‌ای برای نوشتن ندارد زیرا بازگشت مالی برای کارش پیش‌بینی نمی‌کند. همین موضوع باعث کاهش تولید محتوای ایرانی و افزایش واردات و ترجمه کتاب شده است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، ناشران کاغذ را به‌صورت آزاد و با قیمت‌های چند ۱۰ برابر سال‌های قبل تهیه می‌کنند و هیچ حمایتی از سوی دولت، نه در خرید کاغذ و نه در خرید کتاب، دریافت نمی‌کنند. به‌طور کلی صنعت نشر از حمایت مالی جدی برخوردار نیست. با وجود این شرایط، استان خراسان پس از تهران و قم رتبه سوم نشر کشور را در اختیار دارد.
انتهای خبر
نظرات