علیاصغر امانیان در گفتوگو با ایسنا با اشاره به چالشها و دستاوردهای بخش کشاورزی، اظهار کرد: سازمان جهاد کشاورزی و واحدهای مستقل آن، بهویژه معاونت بهبود تولیدات گیاهی که نقش محوری در تأمین امنیت غذایی کشور دارد، به همراه تمامی حوزههای زیرمجموعه شامل زراعت، باغبانی و حفظ نباتات، مأموریت اصلی خود را تولید و تضمین امنیت غذایی میدانند.
وی با تأکید بر اینکه کشاورزان طلایهداران اصلی این عرصه هستند و بار اصلی تولید بر دوش آنان قرار دارد، ادامه داد: تغییرات اقلیمی که امروزه به یک پدیده جهانی تبدیل شده، در کشور ما به دلیل شرایط خاص اقلیمی، مشکلات مضاعفی ایجاد کرده است. چالشهایی مانند محدودیت منابع آبی، پیامدهای ناشی از تغییرات آبوهوایی و ناترازیهای مدیریتی که در سالهای اخیر مشهود بوده است.
معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه علیرغم تمامی این چالشها، بخش کشاورزی در اکثر شاخصها، در سطح استان و کشور، روندی مثبت و رو به رشد را تجربه کرده است، بیان کرد: حرکت به سمت افزایش عملکرد در واحد سطح، ارتقای بهرهوری آب و بهکارگیری راهکارهای نوین ازجمله دلایل این موفقیت است.
امانیان با اشاره به اینکه طی۱۰ سال گذشته، میزان تخصیص آب به بخش کشاورزی استان از ۶ میلیارد متر مکعب به ۲.۹ میلیارد متر مکعب در سال جاری روند کاهشی داشته است، اظهار کرد: طبیعی است که با این کاهش چشمگیر در تخصیص منابع آبی، سطح زیر کشت نیز کاهش یافته و محدودیتهای ناشی از بحث بهرهوری و مدار آبیاری، اجازه توسعه سطح زیر کشت را نمیداده است اما با تلفیق دانش بومی و علمی، بهرهگیری از توان شرکتهای فناور، ارتقای سطح آگاهی کشاورزان و گسترش سیستمهای نوین آبیاری، توانستهیم این چالش بزرگ را مدیریت کنیم و به نتایج مطلوبی در حوزه تولید دست یابیم.
دستیابی به تولید ۶ میلیون تنی محصولات کشاورزی در استان
وی با تاکید بر اینکه بر اساس برنامهریزیهای انجامشده، حجم تولید محصولات کشاورزی در استان روندی رو به رشد داشته است، تاکید کرد: این میزان که در سالهای گذشته حول ۵ تا ۸/۴ میلیون تن بود، هماکنون به حدود ۶ میلیون تن در سال رسیده است.
معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه در استان چالشهای جدی در حوزه منابع آبی وجود دارد، افزود: بر اساس تکلیف قانونی وزارت نیرو، تخصیص سالانه آب برای بخش کشاورزی استان در ۱۰ سال گذشته از ۶ میلیارد مترمکعب به ۲.۸ میلیارد مترمکعب کاهش داشته است. این مسئله، همراه با تغییرات اقلیمی و کاهش بارشها، منجر به کاهش سطوح تحت کشت و از دست دادن بخشی از مزیتهای اقلیمی شده است.
امانیان با تاکید بر اینکه علیرغم این محدودیتها، با تمرکز بر افزایش عملکرد در واحد سطح، این چالشها مدیریت شده است، تشریح کرد: برای نمونه، در حوزه زراعت، عملکرد کشاورزان در تولید محصولاتی مانند زعفران به ۱۱ تا ۱۲ تن رسیده است. این افزایش بهرهوری، عاملی کلیدی در جبران کاهش منابع بوده است.
وی از روندی مثبت در شاخص کلی تولیدات در استان خبر داد و بیان کرد: با وجود تمامی موانع و محدودیتهای مدیریتی که بر سر راه کشاورزان وجود داشته، شاخص کلی تولید در استان روندی مثبت را تجربه کرده و ارزش اقتصادی قابلتوجهی ایجاد شده است. این موفقیت حاصل تلاش جمعی و مدیریت جهادی در به کارگیری تمامی ظرفیتهای موجود است.
اجرای الگوی کشت و مدیریت چالشهای آبی در استان

معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه این مسیر را همیشه به فال مثبت نمیگیریم، گفت: باید اذعان داشت که کشاورزان ما با مشکلات بسیار زیادی دست و پنجه نرم میکنند. یکی از مهمترین راهکارهای ملی برای مدیریت این چالشها، الگوی کشت کشور است که از سوی وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ شده است.
امانیان با اشاره به الگوی کشت و وابستگی آن به شرایط اقلیمی تاکید کرد: بر اساس "سیمای کشاورزی" هر استان و با در نظر گرفتن ظرفیتهای موجود در حوزه آب، خاک و اقلیم طراحی شده است. هدف اصلی آن تعیین این مسئله است که چه محصولی، در کدام نقطه و تحت کدام شرایط اقلیمی باید کشت شود. خوشبختانه این سند هماکنون ابلاغ شده و پیشبینی میشود اجرای آن به افزایش ضریب تولید منجر شود، اگرچه همچنان وابستگی زیادی به شرایط اقلیمی داریم.
وی تشریح کرد: اجرای سیستمهای نوین آبیاری به ما کمک کرده است تا بر بخشی از چالشهای آبی فائق آییم. با نگاهی به سال گذشته (۱۴۰۳-۱۴۰۴) شاهد کاهش نزولات آسمانی به میزان ۱۲۹ میلیمتر بودیم. این رقم در مقایسه با دوره مشابه سال قبل از آن (۱۴۰۲-۱۴۰۳)، حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد کاهش (رشد منفی) را نشان میدهد.
معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی با ابراز نگرانی وضعیت در دوره آماری جاری (۱۴۰۴-۱۴۰۵) بیان کرد: به طوری که نسبت به دوره مشابه قبل (۱۴۰۳-۱۴۰۴)، کاهشی در حدود ۹۹.۲ درصدی را تجربه کردهایم. این کاهش تقریباً در ۹۰ درصد از شهرستانهای استان مشهود است که با توجه به تغییرات اقلیمی حاضر، زنگ خطری جدی به شمار میرود.
امانیان با بیان اینکه با توجه به اقلیم خاص منطقه، پیشبینی وضعیت بارندگی از اهمیت بالایی برخوردار است، ادامه داد: بر اساس تحلیلهای انجامشده، پیشبینی شده است که از ۱۵ آذر ماه سال جاری، وضعیت بارندگی به حالت نرمال نزدیکتر شود. با این وجود، باید توجه داشت که این پیشبینیها بر اساس یکسری فرضیات انجام شده و قطعیت کامل ندارند.

خاک یک سامانه زنده و پویا است
معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی در ادامه با توصیف خاک به عنوان یک موجود زنده، تغییرات اقلیمی و چرای بیرویه دام را از عوامل اصلی تشدید فرسایش خاک در کشور دانست و گفت: خاک یک سامانه زنده و پویا است و حفظ شرایط مطلوب خاک تابع شاخصهای متعددی از جمله وجود باکتریها و ریزسازوارهها است که موجب تشکیل خاک به معنای واقعی میشوند.
وی در بیان علل فرسایش خاک، نخست به مسئله تغییرات اقلیمی اشاره کرد و افزود: از دست دادن اقلیم، به از بین رفتن مراتع میانجامد و در نهایت، ماهیت زمین در مناطق بادخیز دگرگون و پدیده گرد و غبار شدت میگیرد. این روند، بافت و ساختار خاک را تغییر داده و بهرهوری کشاورزی را به شدت کاهش میدهد.
امانیان مدیریت کشت را عاملی کلیدی در حفظ خاک دانست و تصریح کرد: در شرایطی که کشتهای متناوب رعایت نشود، ما ساختار اصلی خاک را از دست میدهیم. در مقابل، رعایت آیش یا دوره استراحت زمین، همراه با کشت متناوب، میتواند به حفظ خاک منجر شود.
معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی در ادامه با تأکید بر ضرورت تغذیه خاک، خاطرنشان کرد: خاک، چون موجودی زنده است، باید به نسبت بهرهبرداری، تغذیه و احیا شود. این امر محقق نمیشود مگر با مدیریت یکپارچه مزرعه که شامل مباحثی چون خاکورزی صحیح، استفاده از ادوات مکانیزه و بهکارگیری متعادل کودهای شیمیایی و ریز مغذیها است.
وی مشکل اصلی خاک کشور را معطوف به مراتع دانست و افزود: تخریب مراتع تنها نتیجه تغییرات اقلیمی نیست، بلکه چرای بیرویه دام نیز سهمی عمده در این روند دارد و بازگرداندن سلامت به خاک این عرصهها، نیازمند عزمی ملی است.
معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی، با اشاره به ظرفیت بالای استان در تولید محصولات کشاورزی صادراتمحور، گفت: چند محصول ایرانی از جمله زعفران دارای برند جهانی هستند و ایران با تولید ۹۲ درصد زعفران جهان، جایگاه نخست را دارد. خراسان رضوی بهتنهایی ۷۵ درصد زعفران کشور را تولید میکند و با نزدیک به ۹۶ هزار هکتار سطح زیرکشت، رتبه نخست را در کشور دارد.
امانیان ادامه داد: پس از آن، خراسان جنوبی در جایگاه دوم قرار دارد. میزان تولید زعفران در خراسان رضوی در سال گذشته بین ۲۶۰ تا ۲۸۰ تن بوده که از این مقدار، ۲۱۰ تن به ارزش ۱۸۵ میلیون دلار صادر شده است. همچنین در ۶ ماهه نخست امسال ۹۹ تن زعفران صادر شده است.
وی در خصوص چالشهای موجود در صادرات زعفران، بیان کرد: هرچند زعفران یک محصول لوکس و شناختهشده جهانی است و زعفران را با نام ایران میشناسند، اما هنوز در حوزه صنایع بستهبندی و برندسازی به استانداردهای مورد انتظار بازارهای اروپایی و جهانی نرسیدهایم. در حال حاضر صادرات زعفران ایران به پنج یا ۶ کشور محدود شده و اغلب بهصورت فله یا در بستههای یک تا دو کیلویی صادر میشود. کشورهایی مانند اسپانیا نیز زعفران ایرانی را با برند خود به بازار عرضه میکنند.
امانیان با بیان اینکه در حوزه پسته نیز ایران پس از آمریکا دومین تولیدکننده بزرگ دنیا بهشمار میرود، اظهار کرد: ارزش صادرات پسته از خراسان در سال گذشته ۶۲ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۰ درصد افزایش داشته است. پسته ایران نیز عمدتاً بهصورت خام صادر میشود و اگرچه کیفیت آن در جهان شناخته شده است، اما آمریکا با افزایش عملکرد و اعلام قیمتها توانسته سهم بیشتری از بازار جهانی را به خود اختصاص دهد. قیمت پسته در ایران از ۱۱۵ هزار تومان به ۲۲۰ هزار تومان رسید و سپس به حدود ۱۸۰ هزار تومان کاهش یافت که این نوسانات تابع عرضه، تقاضا و مبادلات خارجی است.
وی افزود: محصولاتی مانند زعفران، زیره و آنغوزه نیز تابعی از تقاضای جهانیاند و با افزایش نرخ ارز، قیمت آنها نیز رشد میکند. هرچند افزایش قیمت این محصولات برای مصرفکننده داخلی مطلوب نیست، اما موجب افزایش درآمد کشاورزان میشود.
معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی در خصوص منابع مالی بخش کشاورزی توضیح داد: اعتبارات این بخش از طریق معاونت برنامهریزی تزریق و هر سال بر اساس شرایط اقتصادی کشور و بودجه مصوب بین حوزههای مختلف توزیع میشود. علاوه بر اعتبارات بانکی، بخشی از منابع نیز به طرحهای حوزه زراعت و باغبانی اختصاص مییابد. شاخص بخش کشاورزی نسبت به سایر بخشها وضعیت بهتری دارد و کشاورزی رشد مثبتی را تجربه کرده است.
۸۰ درصد صنایع کشور وابسته به بخش کشاورزیاند
وی با بیان اینکه حوزه کشاورزی بهرغم گستردگی و اهمیت آن، کمتر مورد حمایت قرار میگیرد، خاطرنشان کرد: پایه هر اقتصادی کشاورزی است و صنعت و سایر بخشها مکمل آن هستند. بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد صنایع کشور وابسته به بخش کشاورزیاند؛ حتی صنایع معدنی، شیمیایی و فلزی به نوعی با منابع خاک و تولیدات کشاورزی مرتبط هستند.
امانیان تأکید کرد: نمیشود که بخش کشاورزی حذف یا تضعیف شود. در شرایط بحرانی مانند دوران جنگ ۱۲ روزه نیز تأمین امنیت غذایی مردم از طریق کشاورزی امکانپذیر شد. با وجود همه محدودیتهای اقلیمی و مدیریتی، کشاورزی کشور بهخوبی وظیفه خود را در تأمین نیازهای مردم انجام میدهد. بنابراین باید جایگاه واقعی این بخش حفظ و تقویت شود تا بتواند نقش خود را در توسعه اقتصادی کشور ایفا کند.
معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی درباره استفاده از آبهای غیرمتعارف تاکید کرد: مصوبهای وجود دارد که چارچوب قانونی این موضوع را مشخص کرده است. بر اساس این مصوبه، آبهای غیرمتعارف باید پیش از رسیدن به کشت توسط وزارت بهداشت و محیط زیست آنالیز شوند و سازمان حفظ نباتات نیز در ادامه مجوز کشت را صادر میکند. تا زمانی که محیط زیست اجازه استفاده از این آبها را ندهد، کشاورزی نمیتواند از آنها بهره ببرد و متولی اصلی رصد و نظارت بر آبهای غیرمتعارف وزارت بهداشت و محیط زیست است.
وی در ادامه به تأمین نهادههای کشاورزی اشاره کرد و گفت: امسال با توجه به مشکلات سال قبل، نهادههای شیمیایی شامل کود اوره و فسفات به میزان کافی تأمین شده است. بهطور مشخص، ۱۲۴ هزار تن کود شیمیایی شامل ۲۰ هزار تن کود فسفات و مقدار مشابه کود اوره در اختیار کشاورزان قرار گرفته است. ذخایر کودهای شیمیایی مناسب است و کشاورزان مشکلی در این زمینه ندارند.
معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی در رابطه با بذر بیان کرد: بذر گندم صد در صد تأمین شده و جو نیز با وجود مشکلات در کل کشور، به کشاورزان ارائه شده است. با توجه به پدافند غیرعامل و جنگ ۱۲ روزه ما پیشبینی کرده بودیم که اگر چنانچه بذر تامین نشود کشاورزان از بذر مصرفی خود استفاده کنند. اما اکنون بذر تامین شده است و توصیه ما به کشاورزان این است که از بذر گواهی شده و تأیید شده توسط مراکز تحقیقاتی استفاده کنند و در صورت استفاده از بذر مصرفی خود، آن را ضدعفونی کنند تا آلودگیهایی مانند سیاهک به وجود نیاید.
وی با اشاره به اجرای طرح جهش تولید در دیمزارهای استان تشریح کرد: امسال ۵۹ هزار هکتار به این طرح اختصاص یافته و در هشت شهرستان مانند قوچان، چناران، درگز و مشهد اجرا میشود. این طرح به بهرهوری آب و کشاورزی کمنهاده کمک میکند؛ بهطور مثال مصرف آب گندم عادی ۶۷۰۰ متر مکعب است و میانگین تولید آن بین ۳ تا ۳.۵ تن خواهد بود. همانطور که گفته شد هماکنون ۳۰۰ هکتار کشت پاییزه چغندرقند انجام شده و پیشبینی میشود این سطح به هزار هکتار برسد تا از ظرفیت اقلیم استفاده شود و بهرهوری آب افزایش یابد. در بخش زراعت غیر از باغبانی، ۴۱۰ هزار هکتار برای امسال ابلاغ شده و پیشبینی میشود تولید گندم به ۵۵۵ هزار تن برسد. در حوزه کلزا نیز ۵ هزار هکتار به کشاورزان ابلاغ شده که پیشبینی تولید آن ۹ هزار تن است و با اقدامات انجامشده، امیدواریم به اهداف تعیینشده دست یابیم.
امانیان درباره وضعیت مکانیزاسیون در استان تصریح کرد: در حوزه مکانیزاسیون، امسال حدود ۴۴۰ میلیارد تومان ابلاغ شده و نسبت به دوره مشابه، جذب آن ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش یافته است. هدف ما افزایش استفاده از ادوات خاکورزی حفاظتی و حذف ادوات قدیمی است تا ضریب مکانیزاسیون در مزارع بهبود یابد که خوشبختانه نسبت به سال گذشته پیشرفت قابل توجهی داشته است.
وی با بیان اینکه ضایعات بخشی جدانشدنی از کشاورزی هستند، افزود: البته به ضایعات باید پسمانهای بخش کشاورزی گفت؛ اما در حوزه گندم و چغندر تمامی ضایعات مصرف میشود و به بخش کشاورزی بازمیگردد. در حوزه میوهها و زعفران، ضایعات اقتصادی هستند و با توسعه صنایع فرآوری میتوان از این پسماندها بهرهبرداری کرد. در حوزه پسته نیز پوست و ضایعات دیگر بهعنوان علوفه برای دام مورد استفاده قرار میگیرد و اخیرا این اقدام با ورود فناوری بهبود یافته است. البته بسیاری از پسماندهای بخش کشاورزی هنوز بهطور کامل مورد استفاده صنایع قرار نگرفته و این نیازمند همکاری بیشتر بین بخش کشاورزی و صنعت است.
معاون تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان رضوی تأکید کرد: الگوی کشت الزاماتی دارد که باید رعایت شود و برای رسیدن به اهداف تعیینشده، حمایتهای لازم مانند تأمین آب، سوخت، نهادهها و اعتبار خرید تضمینی باید فراهم شود. در عمل، برخی از الزامات رعایت نمیشوند؛ بهطور مثال آب و سوخت کافی برای اجرای کامل برنامهها تأمین نمیشود و شرکتهای پتروشیمی نقش تأمینکننده این الزامات را ندارند. همچنین قیمتگذاری خرید تضمینی گندم و ابلاغ آن باید در زمان مناسب، معمولاً تا برج چهار، انجام شود تا برنامهها بهصورت کامل اجرا شود.
مدیریت خاک باید منطقهای و بر اساس آزمون خاک باشد
امانیان با تاکید بر اینکه خاک یک موجود زنده است، از حرکت به سمت ادوات خاکورزی مدرن و مدیریت اختصاصی برای هر نوع خاک خبر داد و هشدار داد: در صورت عدم اجرای بهینه طرحهای بهسازی، خاک را از دست خواهیم داد. تشکیل خاک فرآیندی چند هزار ساله است. خاک تابع شاخصهای متعددی است و در فاصلههای چند متری ممکن است شاهد رگههای خاک با ویژگیهای کاملاً متفاوت باشیم. بنابراین ما در استان با انواع مختلفی از خاکها روبرو هستیم که هر کدام نیازمند مدیریت خاص خود هستند.
وی با هشدار درباره عواقب کند در اجرای طرحهای بهسازی خاک، افزود: اگر اقدامات بهسازی و بهینهسازی خاک که هم اکنون آغاز شده، با جدیت پیگیری نشود، بدون شک این سرمایه ملی را از دست خواهیم داد. استفاده بیرویه از کودهای شیمیایی را یک تهدید جدی است. خاک یک موجود زنده است و در مقابل تحرکات نامناسب از خود واکنش نشان میدهد. ما از ادوات خاکورزی قدیمی فاصله گرفتهایم و به سمت ادواتی حرکت کردهایم که تنها ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر از سطح خاک را تحت تاثیر قرار میدهند تا ساختار آن حفظ شود.
امانیان خاطرنشان کرد: امروزه تمام دنیا به سمت حفظ منابع خاک با مدیریتهای منطبق بر شرایط هر منطقه رفته است. فلسفه آمایش سرزمین نیز بر همین اساس استوار است که مدیریت باید بر مبنای شناسایی دقیق خاک، آب و اقلیم هر منطقه صورت گیرد.
وی با تاکید بر نقش کلیدی آزمون خاک در مدیریت پایدار، تصریح کرد: هر نوع خاکی نیازمند برنامه خاص خود است و این برنامه باید به صورت فرد به فرد و بر اساس نتایج آزمون خاک تعیین شود. تنها در این صورت است که میتوانیم این سرمایه ملی را برای نسلهای آینده حفظ کنیم.
حفظ خاک، فلسفه اصلی تولید کشاورزی است
امانیان با بیان اینکه حفظ منابع خاک، اصل اساسی تولید در بخش کشاورزی است، گفت: دستیابی به افزایش عملکرد بدون در نظر گرفتن حفظ و تغذیه خاک، امکانپذیر نیست. وقتی از خاکی که حفظ، تغذیه و پشتیبانی شده است استفاده کنیم، در حقیقت بستر تولید را تقویت کردهایم. در این شرایط، خاک به مرور زمان قویتر میشود و ما تنها با آبیاری میتوانیم به نتیجه برسیم.
وی فرسایش خاک را پدیدهای وابسته به اقلیم دانست و هشدار داد: با توجه به تغییرات جهانی اقلیم، فرسایش خاک هم اکنون نیز در حال رخ دادن است و ما باید با کشت گیاهان مناسب، مانع از پیشروی آن شویم. شرایط نامناسب بارندگی و گرمای هوا در میانه آبان ماه، علاوه بر افزایش احتمال هجوم آفات، منجر به وقوع طوفانهای گرد و غبار نیز میشود.
امانیان تصریح کرد: وقتی ذرات ریز خاک بر اثر باد روی گیاهان مینشینند، بلافاصله واکنش گیاه آغاز میشود و آن را در وضعیت بلاتکلیفی قرار میدهد. این یک فشار مضاعف است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به اقدامات انجام شده برای مقابله با این پدیده اشاره کرد و گفت: برای مدیریت ریزگردها و تنشهای آبی، به سراغ آبیاری نوین رفتهایم. در حال حاضر از ۴۰۰ هزار هکتار اراضی تحت پوشش، حدود ۴۰ درصد به سیستمهای آبیاری تحت فشار و قطرهای (تیپ) مجهز شدهاند. این سیستمها امکان مدیریت و تزریق آب را در دقیقترین زمان ممکن فراهم میکنند و به گیاه اجازه میدهند در برابر تنشها مقاومت کند.
وی خاطرنشان کرد: ریزگردها پدیده جدیدی نیستند؛ آنها ذرات بسیار ریز و معلق خاک هستند که در اثر فرسایش بادی و تغییرات اقلیمی و به دلیل فقدان پوشش گیاهی مناسب در مراتع به وجود میآیند.
انتهای پیام


نظرات