/بررسي طنز در دههي 80/ جلال سميعي: مسؤولان ديدگاه خود را نسبت به طنز عوض كنند
جلال سميعي مهمترين ويژگي طنز در دههي 80 را مينيمال شدن آن دانست. اين طنزپرداز همچنين از مسؤولان خواست ديدگاه خود را نسبت به طنز عوض كنند.
سميعي در گفتوگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در ارزيابي خود از طنز در دههي 80، گفت: من به عنوان كسي كه در رسانههاي مختلف كار طنز انجام دادهام كه شامل رسانههاي مكتوب و رسانههاي ديداري و شنيداري ميشود و اتفاقا كار خود را از دههي 80 آغاز كردهام، يعني از سال 80 در مطبوعات و از سال 83 در راديو و تلويزيون شروع به كار كردهام، همچنين در فضاي سايبر هم درگير طنزنويسي بودهام، مهمترين اتفاق طنز در دههي 80 را مينيمال شدن آن ميدانم.
او در ادامه افزود: به دليل رشد تكنولوژي و امكان خلق آثار در فضاهايي چون وبلاگ و اس ام اس و حتا فضاهاي جديدتر چون گوگل ريدر، محتوا به دليل كمبود وقت مخاطب به صورت بسيار كوتاه ارائه ميشود و طنزنويسان به سمت كوتاهنويسي حركت كردهاند. در واقع، اين اتفاق به علت وجود تكنولوژيها و رسانههاي كوچك رخ داده است.
سميعي همچنين گفت: ما با نسلي روبهروييم كه نسلهاي گذشته نيز در حال پيوستن به آنها هستند؛ يعني پيشكسوتان طنزنويس نيز به فضاهاي مجازي آمدهاند و خواستهاند اين فضا را تجربه كنند و در نتيجه، همه چيز به جبر و لطف تكنولوژي، به سوي مينيمال شدن رفته است.
اين طنزپرداز با اشاره به ظهور تكنولوژيهاي جديد خاطرنشان كرد: تكنولوژيهايي چون اس ام اس و وبلاگ امكان وارد شدن آدمهاي عادي به فضاي طنز و كلا توليد محتوا را فراهم كرده كه واكنشهاي آني به اتفاقات اجتماعي و سياسي است و نميشود آن را ناديده گرفت و البته لطفها و آسيبهاي خودش را دارد. در واقع، ابزار انتشار محتوا بيشتر در دسترس آدمها قرار گرفته است و آدمهايي كه امكان طرح مطالب خود را در رسانههاي رسمي ندارند، با اين ابزارهاي جديد كه اس ام اس نيز جزو آنهاست، اين امكان را يافتهاند كه مطالب خود را بيان كنند و حتا مخاطبان گستردهاي بيابند. انتشار راحتتر محتوا به شكستن انحصار رسانههاي رسمي قدرتمند منجر شده است.
او با اشاره به تأثير محتواي طنز از قالب آن، عنوان كرد: در ارتباطات ميگويند رسانه پيام است؛ يعني محتوا به طبع فرم تغيير ميكند. ادبيات طنز نيز به مدد همايشها و تريبوني شدن در حوزهي هنري و شبهاي شعري كه در تهران و مراكز استانها از سوي جوانهاي دههي 80 اتفاق ميافتاد، طنزنويسان را به اين سمت برد كه از موضوعاتي بنويسند كه بتوانند آنها را در اين فضا ارائه دهند. در نتيجه، آدمها كوتاهنويستر شدند و مقطعتر نوشتند و به طنزهاي تكه تكه روي آوردند و وبلاگنويس شدند.
سميعي در ادامه اظهار كرد: البته اين موضوع آسيبهاي خود را نيز دارد؛ اينكه آدمها فكر كردند براي خوانده شدن بايد كنايه را كنار بگذارند و حرفهاي خود را صريح بزنند؛ در حاليكه صراحت بزرگترين آسيب طنز است.
او افزود: عصبيتهاي سياسي و اجتماعي پيشآمده در جامعهي ما سبب شد تا طنزنويسان فكر كنند بايد صريح حرف بزنند؛ در نتيجه، حرفهاي آنها به تهمت و اتهام نزديك شد؛ در حاليكه هدف طنز، اتهام نيست. طنز كنايهاي است كه به هدف اصلاح جامعه نوشته ميشود. بزرگترين اشكال طنزي كه صريح است، اين است كه طنز نيست؛ ميتواند هجو، هزل يا اتهام باشد.
اين طنزپرداز در ارزيابي طنز منثور و منظوم در دههي 80، عنوان كرد: شعر مديوم سادهتري دارد و به دليل تريبوني بودن و راحتتر خوانده شدن و اينكه براي ايرانيها پيشزمينهي بيشتري دارد و راحتتر خوانده ميشود، از سوي طنزپردازان بيشتر استفاده شده است. من كه گاهي داور جشنوارههاي طنز بودهام، ميتوانم بگويم شعر طنز پيشرفت بيشتري نسبت به نثر داشته است و طنزپردازان ما فكر ميكنند اگر ميخواهند مخاطبان زيادتري بيابند، بايد به شعر، طنز خود را بيان كنند؛ در نتيجه، داستان و نثر طنز عقبتر قرار گرفته است.
او با اشاره به محدوديتهاي طنزنويسان، عنوان كرد: اتفاقات سياسي و اجتماعي، كار را براي طنزنويسان سختتر كرده است و طنزنويسان اكنون شانس كمتري براي طرح مطالب خود در رسانههايي كه مخاطب انبوه دارند، مييابند، البته برخي از طنزنويسان خود وارد كار راديو تلويزيون شدهاند و اجراي برنامههاي تلويزيوني را به عهده گرفتهاند. كساني مانند من و رضا رفيع كه فكر كرديم با ارتباط مستقيم با مخاطب، شايد مؤثرتر عمل كنيم. البته تعداد كساني كه مجال حرف زدن در رسانههاي رسمي را مييابند، بسيار كم هستند. طنزنويسان ما كمتعداد هستند و همين تعداد اندك نيز امكان ورود به رسانهها را نيافتهاند.
سميعي افزود: طنز همواره مقطعي وارد حوزهي رسانهها شده است و هيچوقت به عنوان برنامهريزي درازمدت براي سياستگذاران رسانهيي مطرح نبوده است. من هفت سال است در صدا و سيما فعاليت ميكنم. گاهي ميگويند طنز خوب است و به آن بپردازيد؛ اما ناگهان اين موضوع قطع ميشود. در حوزهي مطبوعات اين شرايط سختتر هم هست؛ زيرا آستانهي تحمل مسؤولاني كه قدرت برخورد با رسانهها را دارند، پايين است و به جاي اينكه به تأثيرات مثبت طنز بينديشند، تنها به شكل تهديد به آن نگاه ميكنند.
اين طنزپرداز دربارهي اينكه طنز مكتوب تا چه اندازه ميتواند پايهاي براي خلق ديگر انواع طنز شود، گفت: از يك متن خوب ميتوان يك اثر خوب رسانهيي توليد كرد؛ اما ميتوان كار بد هم درآورد. ولي از متن بد به هيچ وجه نميتوان كار خوب توليد كرد؛ در نتيجه، طنز مكتوب ميتواند پايهاي براي توليدات ديگر باشد.
او در ادامه خاطرنشان كرد: حس ميكنم در اين ماههاي اخير، رويدادي ناگهاني رخ داده و فضا براي طنز گشوده شده است. اوضاع به گونهاي است كه هرگونه گسترش شوخطبعي و شوخناكي از نظر من، مثبت است. برنامههاي طنزي در صدا و سيما در حال راهاندازي است. من برنامهاي در شبكهي يك دارم كه به زودي پخش ميشود. رضا رفيع نيز صبحها سه روز در هفته در شبكهي پنج، طنزي را اجرا ميكند و من اميدوارم اين بحث كوتاهمدت نباشد و سريع با آن برخورد نكنند.
جلال سميعي دربارهي تعداد كم طنزپردازان در كشور، گفت: طنز كار راحتي نيست و حوزهي جديتري از جدي نوشتن است. هركسي نميتواند تلخيها و مصائب جامعه را به زبان شوخناكي طرح كند.
او همچنين دربارهي فعاليت زنان در عرصهي طنز، گفت: زنان نيز حضور كمتري از مردان دارند؛ زيرا شايد برخورد مردم را با طنز، برخورد سخيفي ميدانند و خطرات برخورد را براي خود بيشتر ميدانند. شوخيهايي كه بنمايهي اروتيك دارند، نيز ممكن است خطر بيشتري را متحمل آنها كنند.
اين طنزپرداز در ادامه اظهار كرد: من فكر ميكنم تا زماني كه طنز به عنوان ابزاري موسمي در سياستهاي رسانهيي مطرح است، اوضاع طنز نه بهتر؛ بلكه بدتر نيز ميشود. سياستگذاران رسانهيي ما بايد به اين نكته توجه كنند كه پرفروشترين فيلمها در گيشهي سينما، فيلمهاي طنزي هستند كه اگرچه محتواي چنداني ندارند، مورد توجه مخاطبان قرار ميگيرند. پرفروشترين سريال ما، «قهوهي تلخ» است كه بيرون از صدا و سيما دارد تجربهي موفقي را پشت سر ميگذارد. مسؤولان ما كه سياستگذاران بودجه و رسانههاي انبوه ما هستند، بايد نسبت به طنز ديدگاه خود را عوض كنند؛ وگرنه اوضاع همينطور خواهد بود.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بیاحترامی به اشخاص، قومیتها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزههای دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر میشود.
نظرات