فرشته نوبخت گفت، وقتی آثاری در چشم مخاطب می‌رود و او آن‌ها را می‌خرد و نمی‌پسندد، از نقد و ادبیات دل‌زده می‌شود و آن را مسخره می‌کند.

این نویسنده و منتقد ادبی در گفت‌وگو با خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره وضعیت نقد ادبی در مطبوعات و رسانه‌های کشور گفت: من 10 سال است که در مطبوعات درباره ادبیات می‌نویسم که بیش‌تر شامل مرور و یادداشت است و معتقدم در روزنامه‌ها امکان نوشتن و پرداختن به ادبیات از منظر نظریه نیست و این نوع نقد در حوصله مخاطب این رسانه‌ها نمی‌گنجد. کسانی که روزنامه می‌خوانند، می‌خواهند با کتاب آشنا شوند و استفاده از روزنامه برای مرور و معرفی ادبیات، فضای خوبی است. اما مجلات تخصصی‌، ماهنامه‌ها و فصلنامه‌ها فضای خوبی برای نقد هستند. ولی این مجلات هم بیش‌تر مطالب روزنامه‌ها را منتشر می‌کنند. اگر مجله‌های ادبی قضیه را جدی‌تر بگیرند و تخصصی‌تر بنویسند و از هر کسی مطلب نگیرند‌، فضا برای پرداختن به نقد ادبی هموارتر می‌شود.

او همچنین درباره این‌که گفته می‌شود تعداد منتقدان ادبی در کشور ما کم است، گفت: بستگی دارد تعریف ما از منتقد ادبی چه باشد؛ کسانی که در روزنامه‌ها می‌نویسند‌، منتقد نیستند، بلکه ژورنالیست‌های ادبی هستند که کارشان معرفی کتاب است و وجودشان برای ادبیات بسیار بااهمیت است و شاید وجود ژورنالیست‌های ادبی از منتقدان اهمیت‌ بیش‌تری داشته باشد، چون آن‌ها با گروه وسیعی از مخاطب مواجه هستند و به تیراژ کتاب و گرمی بازار کتاب کمک می‌کنند. اما منتقد کسی است که به نظریه‌ها اشراف کامل داشته باشد. لازم نیست او تحصیلات دانشگاهی داشته باشد، اما باید در این زمینه‌ها مطالعات کافی داشته باشد و من معتقدم تعداد این‌جور افراد در فضای ادبی ما کم است؛ چون فضای نقد درآمدزا نیست و کسی که بخواهد با دقت کتابی را نقد کند، باید زمان بگذارد. شاید 20 روز برای نقد یک کتاب لازم باشد. اما فضا از نظر مالی و اقتصادی آن‌قدر محدود است که اغلب منتقدان ما دارند از این فضا زده می‌شوند.

نوبخت افزود: اما اگر ناشران روی این موضوع سرمایه‌گذاری کنند و یا نشریه‌هایی که تخصصی هستند، بتوانند منتقدان را جمع کنند و کاری سازمان‌دهی‌شده انجام دهند، نقد ادبی می‌تواند به معنای واقعی خودش نزدیک شود.

او همچنین گفت: ما منتقد ادبی داریم، اما به دلیل همین مسأله اقتصادی آن‌ها نمی‌توانند کارشان را انجام بدهند. این معضل بزرگی است که سبب شده هر کسی که اشراف اندکی به موضوع دارد، شروع به نوشتن کند و فضا برای نقد ادبی حرفه‌یی فراهم نباشد، بنابراین چون حرفه‌یی‌گری در این حوزه نیست، نقد به معنای حقیقی نوشته نمی‌شود و این طبیعی است که فضا برای این‌که افراد به هم نان قرض بدهند، فراهم شود.

او با اشاره به وجود فضای رفیق‌بازی در نقد ادبی گفت: خیلی از نقدهایی که نوشته می‌شود، از سوی نویسندگان است برای همکاران‌شان؛ البته نمی‌شود گفت نباید این اتفاق بیافتد، بلکه این موضوع باید ریشه‌یابی شود که چرا رخ می‌دهد. ما منتقدان حرفه‌یی فعال نداریم‌، نشریات تخصصی که ادبیات برای‌شان اهمیت داشته باشد، نه ناشر و نویسنده و روابط، نداریم، بنابراین جای نگاه حرفه‌یی در این میان خالی است و اگر نگاه حرفه‌یی نباشد، این وضع به وجود می‌آید و این دور تسلسلی است که دامن ادبیات ما را گرفته است.

او سپس درباره تسری فضای نقد ادبی به جایزه‌ها گفت: این نوع نگاه گاه به جوایز ادبی هم می‌رسد. نویسنده‌ای که دوستان زیادی دارد، در مطبوعات مطرح می‌شود و حتا جایزه هم می‌گیرد. اما آثار دیگری هستند که مطرح هم نمی‌شوند. ما باید برای این مسأله برنامه‌ریزی کنیم. ناشران و اصحاب مطبوعات و کسانی که در حیطه ادبیات فعالیت می‌کنند، منتقدان و ژورنالیست‌های ادبی را گرد هم بیاورند و از ادبیات حمایت کنند. اگر این اتفاق بیفتد، کسانی که رفیق‌بازی می‌کنند. مشخص می‌شوند. یک‌سری کارها وجود دارد که دیده نمی‌شود. وقتی آثاری در چشم مخاطب می‌رود و او آن‌ها را می‌خرد و نمی‌پسندد، مخاطب از نقد و ادبیات دل‌زده می‌شود. من آرزو می‌کنم فضا تغییر کند و نقد ادبی ما به سخره گرفته نشود، چون بسیاری اکنون نقدها و فضای ادبی ما را مسخره می‌کنند.

نوبخت با اشاره به اهمیت سایت‌ها و بخش ادبیات و فرهنگ خبرگزاری‌ها در این میان گفت: با این همه من فکر می‌کنم ژورنالیسم ادبی، جلسات نقد ادبی حتا با سطح کنونی‌، سایت‌های ادبی و بخش فرهنگ و ادب خبرگزاری‌ها در این میان خیلی مؤثرند و نویسنده‌ها و منتقدان باید اقبال بیش‌تری به این فضاها داشته باشند تا از طریق این فضاها مشکلات حیطه نقد ادبی ما برطرف شود.

انتهای پیام