کارشناس طرح و برنامه‌ی موزه‌ی علوم و فناوری گفت: مدیریت موزه در کشور به‌صورت حرفه‌ای انجام نمی‌شود و بهترین راهکار مدیریتی برای خروج موزه‌ها از وضع موجود، تشکیل هیئت امناهایی شامل کارشناسان موزه و افراد دارای وزن سیاسی، فرهنگی و اجرایی است.

مهران نوروزی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در اصفهان، با بیان این‌که آمار بازدید از موزه‌ها و همچنین تعداد موزه‌ها در داخل کشور به‌هیچ‌وجه قابل مقایسه با کشورهای پیشرفته نیست، اظهار کرد: به‌عنوان نمونه، موزه‌ی برتر کشور در سال‌های 91 و 92، موزه‌ی علوم و فناوری جمهوری اسلامی ایران بوده که متولی آن وزارت علوم است، آمار بازدید از این موزه در سال گذشته 42هزار نفر بود، در صورتی که این تعداد بازدید، آمار یک هفته بازدید مردم از موزه‌ی علوم آمریکا است. این آمارها نشان می‌دهد که کشور در مدیریت موزه با مشکل مواجه است.

وی ادامه داد: تحصیل در رشته‌ی موزه‌داری در ایران تا مقطع کارشناسی وجود دارد و این رشته در سال 92 برای نخستین‌بار در مقطع کارشناسی ارشد به دانشگاه تهران آورده شد. بنابراین فارغ‌التحصیل مقطع دکتری در این رشته وجود ندارند، در صورتی که چندماه پیش، جشن 60 سالگی این‌ رشته در دانشگاه «لستر» انگلستان برگزار شد که نشان می‌دهد، این رشته، یک علم و یک رشته‌ی با قدمت است.

از متدهای روز دنیا در عرصه مدیریت موزه عقب هستیم

او با تأکید بر این‌که ایران از متدهای روز دنیا در عرصه‌ی مدیریت موزه عقب است، اظهار کرد: سطح مدیریت موزه در کشور ما با استانداردهای دنیا فاصله‌ی زیادی دارد.

این کارشناس موزه‌ی علوم و فناوری با اشاره به این‌که در تاریخ موزه، پیشینه‌شناسی و ریخت‌شناسی موزه‌ها سه نسل موزه وجود دارد، تصریح کرد: موزه‌های نسل اول، موزه‌هایی هستند که به‌عنوان موزه‌های اثرمحور یا شی‌ءمحور شناخته شده‌اند، تمام تمرکز این نوع موزه‌ها بر نمایش و مراقبت از اشیا است و منابع مالی و منابع انسانی موزه صرف حفاظت فیزیکی از اشیا می‌شود.

وی بیان کرد: وقتی تعداد موزه‌های شی‌ءگرا افزایش پیدا کرد، بین موزه‌ها، فضای رقابتی به‌وجود آمد. به این ترتیب، نسل دوم موزه‌ها ایجاد شد که موزه‌های انسان‌محور یا مخاطب‌محور بودند. در این مدل، صرف این‌که چند شیء نمایش داده شوند، کافی نبود و فعالیت‌های جانبی به موزه اضافه شد تا فضا برای مخاطب جذاب‌تر شود. در راستای این موضوع، موزه‌ها در کنار خود شاهد پیدایش کتابخانه، کافه، رستوران و برگزاری فعالیت‌های جانبی مانند تئاتر، کنسرت، تورهای علمی - آموزشی، سینماهای چندبعدی و ... بودند.

او به نسل سوم موزه‌ها اشاره و اظهار کرد: در اواخر قرن بیستم و به‌صورت بارز در اوایل قرن بیست‌ویکم، نسل سوم موزه‌ها با عنوان موزه‌های پست‌مدرن به‌وجود آمدند، موزه‌هایی که با وجود توجه به اشیا و مخاطب، مانند موزه‌های نسل اول و دوم، فعالیت دیگری نیز انجام می‌دادند، این موزه‌ها به فکر به چالش کشیدن و به تصویر کشیدن مشکلات روز جامعه بودند. موزه‌ی فقر، موزه‌ی جنگ، موزه‌ی طلاق، موزه‌ی اعتیاد و ... از این دست موزه‌ها هستند.

این کارشناس موزه افزود: جامعه‌شناسان در اواخر قرن بیستم و به‌صورت بارز در اوایل قرن بیست‌ویکم به این نتیجه رسیدند که موزه به‌عنوان یک رسانه‌ی اجتماعی می‌تواند در حل و فصل معضلات مفید باشد و به کمک دولت‌ها بیاید. به‌عنوان نمونه، واقعه‌ی 11 سپتامبر در آمریکا در حال حاضر به یک موزه تبدیل شده و قرار است به‌وسیله این موزه، تعداد گردشگران شهر نیویورک از 11میلیون نفر به 55میلیون نفر برسد، این نوع موزه‌ها تحت عنوان موزه‌های پست‌مدرن جذاب هستند، چراکه بحث روز را مطرح می‌کنند.

موزه‌های ایران در سطح سنتی باقی مانده‌اند

نوروزی درباره‌ی عدم جذابیت موزه‌های کشور، گفت: موزه‌های کشور همچنان در سطح موزه‌های سنتی باقی مانده‌اند، یعنی موزه‌ها، تالارهایی برای نمایش اشیای تاریخی بوده و هستند و این امر دلیل جذاب نبودن موزه‌ها و استقبال کم از آن‌ها است. در اصفهان یا تهران می‌توان موزه‌ای را ساخت که به بحث انرژی هسته‌ای بپردازد و این موزه می‌تواند به پرسش‌های مردم پاسخ دهد که این انرژی چگونه به‌وجود می‌آید، پروسه‌ی ساخت آن چگونه است، خروجی‌های دارویی یا صنعتی آن چیست و سوال‌هایی از این قبیل.

این کارشناس طرح و برنامه‌ی موزه‌ی علوم و فناوری تأکید کرد: اگر موزه‌ها قصد خروج از وضع راکد کنونی را دارند، باید به رسانه‌هایی که به موضوعات روز می‌پردازند، تبدیل شوند.

او دلیل عقب‌ماندگی موزه‌ها را وجود نگاه سنتی به این مراکز دانست و اظهار کرد: در دنیا، میلیون‌ها دلار برای راه‌اندازی موزه‌ها هزینه می‌شود و این هزینه فقط برای نشان دادن اشیای قدیمی نیست. محاسبات نشان می‌دهد که حدود 80 درصد اطلاعاتی که انسان در طول عمر خود کسب می‌کند، ناشی از آموزش‌های غیررسمی است و مدرسه، دانشگاه و تمام متدهای آموزشی رسمی فقط کمتر از 20 درصد این اطلاعات را شامل می‌شوند.

این کارشناس موزه با بیان این‌که موزه، یکی از اصلی‌ترین ارگان‌ها در آموزش غیررسمی جوامع است، گفت: کشورهای پیشرفته، روی موزه‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. در میان مردم ایران جا افتاده که موزه، یک مکان دلسردکننده است، در حالی که این‌گونه نیست.

نوروزی به مقایسه‌ی ایران و آلمان در زمینه‌ی موزه پرداخت و بیان کرد: ایران با 75میلیون نفر جمعیت کمتر از 800 موزه‌ی فعال دارد؛ اما در کشور آلمان با 80میلیون نفر جمعیت حدود هشت‌هزار موزه‌ی فعال وجود دارد که نشان‌دهنده‌ی با فکر و برنامه بودن این سرمایه‌گذاری در این کشور صنعتی است.

وی افزود: در سال 1963 میلادی، به‌صورت میانگین هر سه روز یک‌بار در آمریکا، یک موزه افتتاح می‌شد که بسیار قابل تأمل و تعمق است.

هندوستان و ترکیه در موزه‌داری از صفر به صد رسیدند

این کارشناس طرح و برنامه‌ی موزه‌ی علوم و فناوری به راهکارها برای جذاب کردن موزه و رشد و ارتقا در زمینه‌ی موزه و موزه‌داری اشاره و اظهار کرد: در دهه‌ی گذشته، چند کشور که موزه‌هایی شبیه موزه‌های ایران داشتند، پیشرفت محسوس و ملموسی در زمینه‌ی موزه و موزه‌داری پیدا کردند، به این معنی که در دنیای موزه و موزه‌داری از صفر به صد رسیدند و رشد چشمگیری داشتند، از جمله‌ی آن کشورها هند و ترکیه هستند.

وی ادامه داد: اولین و مهم‌ترین کاری که برای ارتقای سطح موزه‌داری می‌توان انجام داد، بررسی و ارزیابی فعالیت‌هایی است که آن کشورها در راه ارتقای سطح موزه‌های خود انجام داده‌اند. نباید مسیر آزمون و خطا را در پیش گرفت، می‌توان از مسیرهایی که کشورهای دیگر رفته‌اند، استفاده کرد. در همه‌ی کشورهایی که در دنیای موزه‌ها پیشرفت داشته‌اند، چند حرکت مشترک بوده است و عمومیت دارد. می‌توان سفیرهای علمی رشته‌های مرتبط با موزه را به دانشگاه‌های تراز اول دنیا برای یادگیری متدهای روز دنیا فرستاد تا با بازگشت این افراد به کشور و به‌کارگیری دانش و اطلاعات آن‌ها در موزه‌ها، افزایش سطح موزه و جذابیت موزه‌ها را شاهد باشیم.

موزه با رستوران، کتابخانه یا هر سازه دیگر تفاوت دارد

این کارشناس موزه تأکید کرد: موزه با رستوران، کتابخانه یا هر سازه‌ی دیگری، تفاوت دارد و تفاوت آن، نقش اجتماعی و ریشه‌های اجتماعی آن است.

وی ادامه داد: مسیری را که موزه در غرب پی می‌گیرد، با مسیر آن در شرق متفاوت است. بنابراین صرف دریافت اطلاعات از دنیای غرب، کمکی به وضع موزه‌های کشور نخواهد کرد، باید دانش و اطلاعاتی را که از خارج از کشور دریافت می‌شود، قبل از به‌کارگیری، ایرانی و اسلامی کرد تا قابلیت اجرایی شدن و بهره‌برداری در کشور را داشته باشند و این موضوع توسط نیروهای متخصص قابل وصول و قابل اجرا است.

نوروزی گفت: برگزاری نشست‌های تخصصی، دعوت از بزرگان این رشته از کشورهای دیگر به بهانه‌های مختلف مانند «روز موزه» و ترجمه‌ی مقالات مختلف مرتبط با موزه می‌تواند باعث ارتقای سطح موزه و موزه‌داری شود.

او با بیان این‌که روال موزه و موزه‌داری در کشور روبه بهبود است، اظهار کرد: در چند سال گذشته، حداقل در تهران، موزه‌های خوبی گشوده شده یا موزه‌ها فرم بهتری به خود گرفته‌اند، این امر ناشی از ورود فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به بازار کار موزه است. این افراد پست‌ها و سمت‌هایی در دنیای موزه‌ها به‌دست آورده‌اند و در حال ارائه‌ی طرح و ایده در رابطه با موزه هستند.

وی بیان کرد: اکنون موزه‌داری در کشور با چند سال گذشته قابل مقایسه نیست و رشد یافته، اما فاصله‌ی زیادی با استانداردهای جهانی وجود دارد و به سطح مطلوب خود نرسیده است.

عدم علاقه مردم به موزه، ضعف موزه‌هاست

نوروزی گفت: برخی بر این باور هستند که ایران، کشور موزه‌پذیری نیست و مردم ایران تمایلی به موزه ندارند، در صورتی که به هیچ‌وجه این‌گونه نیست، مردم ایران محصول جامعه‌ای هستند که اصطلاحا به شهر - موزه شهرت دارد. شهری مانند اصفهان، یک شهر - موزه است. دلیل علاقه نداشتن مردم ایران به موزه این است که موزه‌های کشور، ضعیف هستند و اقدامات لازم برای جذب مردم به‌صورت کارشناسی انجام نمی‌شود.

این کارشناس موزه به پیشینه‌ی موزه و موزه‌داری در کشور اشاره و تصریح کرد: در اواخر دوره‌ی پهلوی دوم، موزه‌های ایران جزو موزه‌های روز دنیا بودند. در سال 1316 موزه‌ی ملی ایران با جدیدترین متدهای روز دنیا و توسط آندره گدار - معمار فرانسوی - ساخته شد؛ اما جنگ تحمیلی در مدت هشت سال باعث شد که حلقه‌ی اتحاد ایران از حلقه‌های جهانی گسسته شود و کشور از متدهای روز موزه‌داری عقب بماند.

نوروزی با بیان این‌که به‌تازگی شاهد پیشرفت دوباره‌ی موزه‌ها هستیم، گفت: حتی در مواردی دیده می‌شود که اگر مردم به موزه‌ها نمی‌آیند، موزه‌ها از طریق نمایشگاه‌ها و برگزاری موزه‌های سیار، به میان مردم می‌روند.

وی به هیئت امنایی شدن موزه‌ها اشاره و بیان کرد: در دوره‌ی ریاست محمدعلی نجفی بر سازمان میراث فرهنگی صحبت از هیئت امنایی کردن موزه‌ها به میان آمد. به نظر من، با تغییر مدیریت، از دولتی صرف به هیئت امنایی، وضعیت موزه‌ها از حالت رکود خارج نمی‌شود. تنها مشکل موزه‌ها، سیستم مدیریت و نوع مدیریت آن‌ها نیست. در کشور، موزه‌هایی وجود دارند که هیئت امنایی هستند، اما حرف زیادی برای گفتن ندارند.

او ادامه داد: بسیاری از افراد، مشکل مالی و بودجه را مشکل اصلی موزه‌ها می‌دانند، اما موزه‌هایی هم هستند که از نظر مالی مشکلی ندارند، اما موزه‌های موفقی به‌شمار نمی‌آیند.

موزه‌ها با افراد متخصص هیئت امنایی شود

وی با بیان این‌که نباید علت را صرفا مدیریت یا صرفا مشکل مالی دانست، تصریح کرد: موزه‌های برتر دنیا عمدتا به‌صورت هیئت امنایی مدیریت می‌شوند و این موضوع می‌تواند کمک زیادی به موفقیت موزه‌ها کند و با هیئت امنایی کردن موزه‌های اصفهان یا تهران می‌توان از وضعیت رکود خارج شد. به‌عنوان نمونه، در یکی از موزه‌های کشور که هیئت امنایی است، اعضای هیئت امنا، قالیباف، حداد عادل و چند وزیر هستند، این موزه هم وزن سیاسی و هم وزن اقتصادی دارد، اما اتفاق خاصی در آن نمی‌افتد، چراکه آن‌ها تخصص این کار را ندارند. باید افرادی که کارشناس هستند و درس مرتبط با موزه را خوانده‌اند، به سیستم مدیریت کلان موزه و سیاست‌گداری کلان موزه وارد شوند تا بتوانند موزه‌ها را از وضع موجود خارج کنند. البته اگر فقط کارشناسان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در موزه‌ها حضور داشته باشند، باز هم نمی‌توان کاری را پیش برد. بنابراین به وزنه‌های سیاسی و اقتصادی هم نیاز است.

این کارشناس طرح و برنامه‌ی موزه‌ی علوم و فناوری اضافه کرد: به‌نظر می‌رسد بهترین راهکار مدیریتی برای خروج موزه‌ها از وضع موجود، تشکیل هیئت امناهایی شامل کارشناسان موزه و افراد دارای وزن سیاسی، فرهنگی و اجرایی است.

انتهای پیام