همایش «وحدت اسلامی؛ چالش‌ها و فرصت‌ها از دیدگاه قرآن» شب گذشته در حاشیه پنجمین دوره مسابقات قرآن دانشجویان مسلمان با ارائه مقالات و نقد و بررسی آنها برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، در همایش «وحدت اسلامی؛ چالش‌ها و فرصت‌ها از دیدگاه قرآن» که شب گذشته، 12 دی‌ماه برگزار شد، چهار مقاله با این موضوع ارائه شد که از سوی حجت‌الاسلام سید ابوالحسن نواب، رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب، محمدعلی لسانی فشارکی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد، حجت‌الاسلام سیدرضا مؤدب، رئیس انجمن قرآن‌پژوهی حوزه علمیه و جعفر نکونام، عضو هیئت علمی دانشگاه قم، اعضای پنل نقد و بررسی مقالات این همایش، مورد داوری قرار گرفتند.
راضیه علی اکبری، دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب، در ابتدا به ارائه مقاله «بررسی موانع تحقق و تحکیم وحدت امت اسلامی» پرداخت و با اشاره به معنای وحدت گفت: وحدت یعنی مسلمانان با تکیه بر مشترکات به تعامل و وحدت در برابر دشمن مشترک برسند و اختلافاتی را که بر اصل دین صدمه می‌زند، کنار بگذارند.
وی افزود: وحدت اسلامی در زمینه مجموعه‌ای از تحولات اسلامی و فرهنگی شکل می‌گیرد. اگر بتوانیم اختلافات را کنار بگذاریم می‌توانیم به زندگی مسالمت‌آمیز دست پیدا کنیم.
علی‌اکبری با اشاره به موانع بازدارنده وحدت اظهار کرد: مهم‌ترین موانع وحدت، موانع فقهی است که مهم‌ترین آن مسئله امامت است. ادله‌ای وجود دارد که به این نتیجه می‌رسیم که می‌توان در این زمینه به وحدت رسید؛ حال آن که اختلاف در جایگاه امامت میان خود شیعیان هم وجود دارد.
وی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین موانع سیاسی اجتماعی بر سر راه تقریب فرقه‌گرایی و توطئه دشمنان است، گفت: فرقه‌گرایی از اختلاف برداشت‌ها ناشی شده که باعث ایجاد فرق گوناگون شده است و بیگانگان از این فرصت جهت منافع خودش بهره‌گیری کرده است.
این دانشجوی دکتری عنوان کرد: هدف اصلی اسلام، استقرار جامعه توحیدی است. با استفاده از ضعف‌های اختلافی دشمن توانست شکاف را عمیق‌تر کند. همچنین موانع اخلاقی عمده‌ترین مانع رسیدن به هم‌بستگی است و نسبت‌های ناروا و اهانت به مقدسات یکدیگر از مهم‌ترین موارد آن است.
وی ضمن اشاره به اینکه اهانت به مقدسات، جنجالی‌ترین مشکل بر سر راه وحدت است، گفت: در قرآن نهی از سبّ صورت گرفته است. از این رو نباید به مقدسات اهل سنت اهانت شود. طبق فتوای رهبر انقلاب نیز اهانت به مقدسات اهل سنت حرام است.
علی‌اکبری اظهار کرد: وهابیت تکفیری با تمسک به مسئله جعلی لعن همسر پیامبر(ص) توسط شیعه، باعث دامن زدن به اختلافات شد. باید از پرداختن به این مسائل پرهیز شود. وقتی تک تک آحاد جامعه در مسیر وحدت حرکت کنند، حتماً به نتیجه می‌رسیم. حاکمیت هم می‌تواند قانون بایدها و نبایدها را در دستور کار خود قرار دهد و با موارد اختلاف‌برانگیز فرهنگی مقابله کند.
بنا بر این گزارش، هادی داوودی زواره، با مقاله «واکاوی رویکرد معرفت‌شناختی جریان سلفی تکفیری به‌عنوان عامل عمده افتراق در وحدت امت اسلامی» دومین مقاله را در این همایش ارائه داد.
وی با پرداختن به ریشه‌های فکری سلفی تکفیری عنوان کرد: نص قرآن از جامعه اسلامی با صفت امت واحده یاد می‌کند. اما منظور از وحدت، وحدت مذهبی نیست چون نه ممکن است و نه مطلوب. منظور از وحدت، وحدت سیاسی است.
وی با بیان اینکه دغدغه اصلی گروه‌های تکفیری حفظ اصالت اسلامی و تمسک افراطی به ظواهر نصوص دینی است، گفت: نکته مهم این است که در حالی که میان جریان‌های فکری در مورد نقش عقل اختلاف است اما تنها گروه‌های تکفیری هستند که تعبد محض را می‌پذیرند و عقل را دخیل نمی‌دانند و برخلاف سایر فرقه‌های اهل سنت با هر گونه جولان عقل در قلمروی تشریعیات به مبارزه پرداخته‌اند.
داوودی افزود: عموم جریان‌های اسلامی از این نگرش فاصله گرفته‌اند؛ چون عقل و شرع را مطابق و هم‌سو با هم در نظر گرفته‌اند. جریان سلفی تکفیری به‌واسطه تأکید بیش از حد بر ظاهر، هیچ‌گونه اعتقادی به تأویل ندارد. تأویل به معنای گرایش به بطون قرآن است و آنها به آن معتقد نیستند. ظواهر نصوص جایگاهی مقدس و فراعقلی برای آنها دارد.
وی با بیان اینکه معرفت‌شناسی سطحی‌نگر در برابر معرفت‌شناسی منطق‌گرا به کار می‌رود، گفت: سلفی‌گری از یک طرف معتقد به سلف صالح است و از سوی دیگر به تکفیر اعتقاد دارند. این جریان، کسانی را که معتقد به نگرش آنها نیستند را جزء فرق ضاله محسوب می‌کند؛ مثل گروه داعش که بر مبنای همین رویکرد، اعمال تکفیریشان را توجیه می‌کنند. این اعمال از وحشی‌گری سر برآورده و هر چه جلوتر می‌رویم این افراطی‌گری‌ها فزونی گرفته است.
مقاله «ابعاد و گستره وحدت اسلامی در قرآن کریم» که توسط عبدالهاشم میرزااف، دانشجوی دکتری قرآن و علوم جامعة‌المصطفی(ع) العالمیة از تاجیکستان ارائه شد، سومین مقاله ارائه شده در این همایش بود. این پژوهشگر با بیان اینکه وحدت یک تاکتیک نیست، بلکه یکی از اصول مهم و حیاتی اسلام است، گفت: یکی از کارهای مهم رسول خدا(ص) ایجاد اخوت و برادری بین مسلمانان بود. اما امروز در کشورهای مسلمان تفرقه به اوج خود رسیده است؛ اینها گواه این است که ما از مفهوم اصلی وحدت از منظر قرآن کریم دوری کرده‌ایم.
وی افزود: معیار این مقاله این است که طبق فرموده امام خمینی(ره) «دعوت به اسلام، اصلش دعوت به وحدت است». وحدت تمام ابعاد جامعه اسلامی را در بر می‌گیرد. اختلافات فکری و اندیشه‌ای چیزی طبیعی است و اسلام آن را نهی نمی‌کند. در قرآن چهار نوع وحدت طرح شده است؛ وحدت مخلوقات، وحدت انسان‌ها، وحدت ادیان و وحدت اسلامی.
این محقق دینی با اشاره به وحدت اسلامی اظهار کرد: معیار این وحدت دین اسلام است. سه نوع وحدت قبلی زمینه‌ساز این وحدت هستند. در آیه 103 سوره آل عمران، «وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعًا...» خداوند مسلمانان را به صراحت به دعوت فراخوانده است. رویکرد وحدت از نظر قرآن همه‌جانبه است. به‌صورت کلی محورهای آن وحدت اعتقادی، وحدت عبادی، وحدت سیاسی و ... است.
وی با اشاره به اشتراکات عبادی گفت: عبادات به‌گونه‌ای مطرح شده‌اند که وحدت در آن جای گرفته‌اند. نمونه آن حج است که همه برادروار در کنار هم قرار گرفته‌اند. همچنین در بعد دفاعی، قرآن مسلمانان را دعوت به وحدت در برابر دشمنان می‌کند.
طبق این گزارش، داوود جمینی، به‌عنوان چهارمین و آخرین فرد در جایگاه ارائه مقاله قرار گرفت. مقاله او با عنوان «شناسایی استراتژی و ارائه راهکارهای عملی تقویت وحدت اسلامی جهان اسلام با استفاده از مدل برنامه‌ریزی استراتژیک SWOT» بیشتر بر نقش کشورهای مسلمان در زمینه وحدت پرداخته بود.
وی اظهار کرد: وحدت و اتحاد در دین اسلام از مفاهیم مقدس است. در آیات متعددی از قرآن بر این مهم تأکید شده است. جهان اسلام در واقع کشورهایی محسوب می‌شوند که دین اکثریت آنها اسلام است. به لحاظ موقعیت جغرافیایی اکثر آنها در خاورمیانه هستند. 52 میلیون کیلومتر مساحت دارند و 57 کشور و یک و نیم میلیارد جمعیت را شامل می‌شوند.
جمینی افزود: 74 درصد ذخایر شناخته شده نفت، 50 درصد گاز و بسیاری از موقعیت‌های استراتژیک مناسب در این کشورهاست. با وجود اینکه تأکید زیادی بر بحث وحدت مسلمانان شده است اما شواهد نشان می‌دهد که وحدت یکپارچه‌ای وجود ندارد. در این پژوهش به شناسایی نقاط قوت و ضعف وحدت اسلامی، فرصت‌ها و ... پرداخته شده است.
وی با اشاره به نظرسنجی انجام شده از 107 عالم دینی در اصفهان گفت: طبق این نظرسنجی نتیجه‌گیری شد که استراتژی تهاجمی بهترین راه برای تقویت وحدت است که طبق آن باید بر نقاط قوت و فرصت‌ها تأکید کنیم و بر اساس آنها راهکار ارائه دهیم.
بنابر این گزارش، حجت‌الاسلام مؤدب به‌عنوان یکی از اعضای پنل نقد و بررسی آثار به داوری اولین مقاله که با عنوان «بررسی موانع تحقق و تحکیم موانع وحدت امت اسلامی» ارائه شد، پرداخت و گفت: به اختصار مؤلفان اشاره کرده‌اند که مهم‌ترین موانع وحدت، موانع اخلاقی است و آن را به درستی به دو قسمت نسبت‌های ناروا و اهانت به مقدسات تقسیم کرده بودند. این مسئله نیز مورد تأکید است که برای هم بستگی نیاز به تکیه بر عقل داریم.
در ادامه حجت‌الاسلام نواب در نقد مقاله «واکاوای رویکرد معرفت‌شناختی جریان سلفی تکفیری ...» گفت: ضمن تشکر از مؤلف این مقاله بهتر بود به پیشینه‌ای از اهل سنت نیز در این تحقیق پرداخته می‌شد. اهل سنت چهار طائفه معروف دارند؛ حنفی، حنبلی، مالکی و شافعی. سه مذهب از چهار مذهب اهل تسنن، اهل حدیث هستند؛ شافعی، حنبلی و مالکی‌ها اهل حدیث هستند و حنفی‌ها اهل حدیث نیستند بلکه اهل رأی یعنی عقل هستند و مسائل را با حسن و قبح عقلی بررسی می‌کنند.
وی افزود: سه چهارم اهل سنت جهان حنفی هستند. اینها در مسائل فقهی به عقل استناد می‌کنند. آنها که مکتب اشعری دارند اهل حدیث هستند و به حسن و قبح معتقد نیستند، حسن و قبح را طبق حدیث می‌دانند.
جعفر نکونام در ادامه به نقد مقاله «ابعاد و گستره وحدت اسلامی در قرآن کریم» پرداخت و گفت: در حالت کنونی باید بگوییم که اختلاف مذاهب باید به رسمیت شناخته شوند و همه فرقه‌ها را اهل نجات بدانیم. اگر دو گروه مغالطه کردند باید بین آنها بر اساس عدل و قسط اصلاح برقرار کنیم.
بنا بر این گزارش، لسانی فشارکی در ادامه با بیان اینکه حضور جدی افراد در اینجا کاملاً واضح است، گفت: حتماً گردانندگان مراسم، سازوکارهایی را در نظر گرفته‌اند که این اثر را داشته است.
وی در نقد مقاله «شناسایی استراتژی و ارائه راهکارهای عملی تقویت وحدت اسلامی ...»، اظهار کرد: مسئله پرداختن به وحدت، مثل بسیاری از مسائل تابع یکسری کلیشه‌هایی شده است که اینها علمی نیست و بیشتر عوامانه است. مصیبت ما در بسیاری از مسائل از جمله وحدت، تکیه علما به عوام است.
لسانی فشارکی گفت: اگر بخواهیم به وحدت اسلامی بپردازیم نباید حضور علم و عالم مفقود باشد. مبادا در چنین فضایی به کارهایمان دلخوش کنیم زیرا که جان‌مایه این گونه حرکت‌ها نزد علماست.
انتهای پیام
نظرات