به گزارش ایسنا، هنوز چندساعت از آغاز حمله شعله های آتش و زبانه کشیدن گدازه‌های شایعه و خبر نگذشته بود، که خبر "وقوع انفجار در مهم ترین بخش صنعت پتروشیمی کشور"، علاوه بر اخبار رسمی کشور، به موضوع اصلی شبکه های اجتماعی تبدیل شد تا پیگیری وضعیت "بوعلی سینا"ی قربانی حریق خیلی زود جای خود را به عنوان مهم‌ترین موضوع روز تثبیت کند. ابعاد بحران آتش‌سوزی در ماهشهر اما از این گسترده‌تر بود، آتش‌سوزی در قلب صنعت پتروشیمی کشور مانند شعله‌ور شدن کبریت در انبار باروت بود؛ از همان ابتدا که خبر انفجار و سپس آتش‌سوزی در مجتمع‌پتروشیمی بوعلی‌سینا منتشر شد، نگرانی‌ها از احتمال سرایت آتش مخزن آسیب‌دیده به سایر مخازن و واحدهای پتروشیمی اوج گرفت، گرمای شدید هوا در منطقه نیز به این نگرانی‌ها دامن می‌زد.

آتش‌سوزی که از چهارشنبه عصر آغاز شده بود، تا صبح پنج‌شنبه تاحدودی مهار شد، اما گرمای شدید هوا کار خود را کرد و دیگ جوشان مخزن نفتا در این واحد پتروشیمی دوباره شعله گرفت تا نگرانی‌ها از گسترش آتش به حدی برسد که شایعه شد به مردم ماهشهر گفته‌اند شهر را تخلیه کنید، شایعه‌ای که هرچند تکذیب شد اما چیزی از نگرانی مردم منطقه و پیگیران حادثه در نقاط دیگر کم نکرد. دامنه شایعه به همین‌جا محدود نشد، حدودا بعد از گذشت یک روز از حادثه شایعاتی به راه افتاد که حاکی از غیرطبیعی بودن حادثه پتروشیمی بوعلی سینا بود و آن را به عملیات خرابکارانه نسبت می‌داد، شایعه‌ای که خیلی زود توسط شخص وزیر نفت تکذیب شد. مقابله با شایعات در ساعات بحرانی، آسان‌تر از مقابله با شعله‌های آتش نبود. درحالی که گفته می‌شد برخی سعودی‌ها از اتفاقی که به صنعت روبه رشد پتروشیمی کشور آسیب وارد کرده بود خوشحالند، خوشحالی برخی منتقدان در داخل کشور نیز بسیار تعجب‌برانگیر به نظر می‌رسید.

ابعاد انفجار و آتش‌سوزی در قلب پتروشیمی کشور

در ساعات پایانی روز آرام عید فطر، خبر حادثه‌ای در قلب پتروشیمی ایران خیلی زود به خبر اول صنعت نفت کشور تبدیل شد، حادثه‌ای که در صورت مهار نشدن ابعادش، می‌توانست تبدیل به بحرانی بزرگ شود.

پتروشیمی بوعلی‌سینا که در سایت ٤ منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی قرار دارد روز چهارشنبه، ١٦ تیرماه دچار انفجار و آتش‌سوزی شد، این شرکت در زمینی به مساحت ٣٦ هکتار در شمال غربی خلیج فارس در استان خوزستان، در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر واقع است.   خوراک مجتمع پتروشیمی بوعلی سینا، نفتای سبک و سنگین و بنزین پیرولیز است که طی فرآیندهای موجود در واحدهای عملیاتی مختلف به محصولات با ارزش و سود آور آروماتیکی نظیر پارازایلین و ارتوزایلین و بنزن تبدیل می شود. ابعاد حادثه به قدری بزرگ بود که خبر خیلی سریع در همه جا منتشر شد و بسیاری را نگران جان فعالان حاضر در منطقه کرد؛ نگرانی که حدود دوساعت پس از وقوع حادثه و با اعلام رئیس کل روابط عمومی شرکت هلدینگ خلیج فارس مبنی بر این‌که خسارت جانی از آتش سوزی پتروشیمی بوعلی سینا گزارش نشده است، موقتا برطرف شد. وی دلیل این حریق را نشتی در واحد ٩٠٠ پارازایلین این مجتمع اعلام کرد.

از سوی دیگر، مدیرکنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز با توضیح در مورد آتش سوزی در مجتمع پتروشیمی بوعلی سینا، اخبار منتشره در مورد سرایت آتش سوزی به پتروشیمی شهید تندگویان را رد کرد. علی‌محمد بساق زاده درباره آتش سوزی در پتروشیمی بوعلی سینا و خسارت جانی آن اظهار کرد: تاکنون خسارت جانی از آتش سوزی در پتروشیمی بوعلی سینا گزارش نشده است. اندکی بعد و حدود ساعت ۱۰ شب، مدیر روابط عمومی مجتمع پتروشیمی بوعلی سینا اعلام کرد که با خنک کردن مخازن اطراف آتش این پتروشیمی، گسترش آتش سوزی کاملا کنترل شده است. ابراهیم غلامشاهی با تشریح آخرین وضع آتش سوزی گفت: خطر اولیه آتش سوزی برطرف شد، اما آتش هنوز مهار نشده است. مدیر روابط عمومی مجتمع پتروشیمی بوعلی سینا با رد اخبار منتشره درباره سرایت آتش به سایر مجتمعهای اطراف اظهار کرد: سایر شرکتهای مجاور مجتمع پتروشیمی بوعلی سینا، از جمله تندگویان در حال تولید هستند.

ماهشهر، کانون تجمع مدیران ارشد صنعت نفت

درحالی که برخلاف انتظار، تلاش‌ها برای اطفای حریق در مجتمع پتروشیمی بوعلی‌سینا با گذشت حدود ۲۴ ساعت از حادثه موفقیت‌آمیز نبود، وزیر نفت شخصا تصمیم‌گرفت به ماهشهر سفر کند تا از نزدیک عملیات مدیریت بحران را مدیریت کند. درپی سفر زنگنه به ماهشهر، این شهر کانون تجمع مدیران ارشد صنعت نفت شد و پس از زنگنه، مرضیه شاهدایی، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی هم خود را به کانون حادثه رساند تا ستاد مدیریت بحران نفت جلسات خود را درمحل حادثه برگزار کند.

بیژن زنگنه وزیر نفت، مرضیه شاهدایی مدیرعامل عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، بیژن عالی پور، مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیزجنوب، حیدر بهمنی، مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران، سیدباقر مرتضوی، مدیر کل HSE و پدافند غیرعامل وزارت نفت و عادل نژاد سلیم، مدیرعامل هلدینگ خلیج فارس در منطقه حضور داشتند و  جلسه ستاد بحران نیز با ریاست بیژن زنگنه برگزار شد. با ادامه تلاش‌ها در روز پنج‌شنبه عملیات مشترک برای اطفای حریق ادامه پیدا کرد و مسئولان حاضر در منطقه اطمینان دادند مخازن اطراف مخزن در حال آتش ٢٠٠١C تخلیه شده و در ایمنی کامل هستند.  وزیر نیز نفت تاکید کرد که تا پایان عملیات اطفای حریق در مجتمع پتروشیمی بوعلی سینای منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی (ره) در بندر ماهشهر می ماند.

تصریح وزیر: فقدان فرمانده

حضور مدیران ارشد نفت در ماهشهر، علاوه بر این‌که به تلاش‌ها برای مدیریت بحران سرعت و جدیت بیشتری بخشید، با اعلام حقیقتی تلخ از سوی وزیر نفت همراه بود. بیژن زنگنه بامداد جمعه (١٨ تیرماه) در نشست کمیته بحران منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی با تاکید بر لزوم اقدام فوری برای مهار آتش سوزی در مجتمع پتروشیمی بوعلی سینا، گفت: فعلا دنبال مقصر حادثه نمی گردیم. وی با بیان این که عملیات مهار آتش فرمانده ندارد و باید هرچه سریعتر فرمانده ای متخصص و کاردان برای این عملیات انتخاب شود، افزود: اینجانب نیز تا زمانی که آتش به طور کامل خاموش شود برای پشتیبانی و نظارت در منطقه می مانم.

زنگنه با تاکید بر لزوم جلوگیری از سرایت آتش به مخازن اطراف، افزود: بالگرد و هواپیمای آب پاش کمکی به اطفای حریق نکرده و باید از راههای دیگر موضوع را دنبال کرد. در نشست ستاد مدیریت بحران به ریاست وزیر نفت در منطقه ویژه اقتصادی بندر ماهشهر مقرر شد؛ ابتدا مخزن تخلیه شده و سپس برای مهار حریق اقدام شود. در این نشست همچنین، علی صفی خانی، مدیر ایمنی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب به عنوان فرمانده عملیات انتخاب شد.

شکست عملیات ضربتی؛ تشدید نگرانی‌ها

با تشکیل جلسه ستاد بحران، تصمیم گیری برای انجام عملیات ضربتی باهدف مهار آتش انجام شد. براساس آخرین تصمیم ستاد بحران، عملیات اطفای حریق مخزن ٢٠٠١c پتروشیمی بوعلی سینا از سه جهت صبح روز جمعه، ١٨ تیرماه با بسیج همه امکانات آغاز شد. اما ساعتی پس از انجام عملیات وزیر نفت اعلام کرد که عملیات ضربتی مهار حریق با شکست مواحه شده است. گرمای شدید هوا که شعله‌های گسترده آتش نیز بر ابعاد آن می‌افزود تلاش ها برای فروکش کردن بحران را ناکام می‌گذاشت. هم‌زمان با این اخبار ناامیدکننده، شنیده شدن اخباری مبنی بر کج شدن دیواره های مخزن نفتای درحال اشتعال، بر نگرانی‌ها می‌افزود و گفته می‌شد اگر دیواره مخزن درهم بشکند، سیلی از مواد مذاب جاری خواهد شد که چنین اتفاقی در مجتمع پتروشیمی می‌توانست در صورت کنترل نشدن به فاجعه ختم شود.

نگرانی‌ها به جایی رسیده بود که حتی درباره سلامتی مردم ماهشهر درصورت گسترده‌تر شدن ابعاد بحران ابهاماتی وجود داشت و شایعه تخلیه شهر ماهشهر به خاطر خطرات ناشی از  آتش سوزی پتروشیمی بوعلی سینا در فضای مجازی منتشر شد. اما مسئولان مستقر در پتروشیمی بوعلی سینا تاکید داشتند هیچ خطری شهر ماهشهر و حتی بخشهای دیگر این واحد پتروشیمی را تهدید نمی کند و تخلیه ماهشهر به دلیل آتش سوزی پتروشیمی بوعلی سینا صحت ندارد. مسوولان پتروشیمی بوعلی سینا  همچنین اعلام کردند که کج شدن بزرگترین برج پتروشیمی کشور که در این پتروشیمی قرار دارد، خطری ندارد. رئیس روابط عمومی شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس در خصوص خم شدن مخزن پتروشیمی بوعلی سینا در بندر ماهشهر اظهارکرد: قسمت چپ مخزن به دلیل ذوب شدن، دچار خمیدگی شده است، البته این موضوع هیچ مشکلی ندارد و جای نگرانی نیست.  وی ادامه داد: نظر کارشناسان نفت و گاز این بود که مخزن باید سوزانده شود تا امکان مهار آتش وجود داشته باشد، بنابراین با بیش از ٢٤ ساعت سوزاندن، بسیار طبیعی است که قسمتی از مخزن ذوب شود.

با این‌حال، تصاویری که از مخزن درحال اشتعال مخابره می‌شد بسیار نگران‌کننده بود، لبه های مخزن کاملا دراثر این حادثه کج شده بود و امکان ریزش بخش هایی از دیواره مخزن و جاری شدن مواد درحال اشتعال احساس می‌شد، موضوعی که برخی کارشناسان از آن استقبال کرده و معتقد بودند درصورت این اتفاق و درشرایطی که محیط اطراف مخزن، ‌ایمن سازی شده باشد. به دلیل کاهش حجم مواد درحال اشتعال، عملیات اطفای حریق راحت‌تر خواهد بود. هم‌زمان با پیچیده‌تر شدن شرایط، فرماندار ماهشهر از تماس تلفنی محمد نهاوندیان، رئیس دفتر رئیس جمهوری و عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور برای در جریان قرار گرفتن آخرین وضع پتروشیمی ماهشهر خبر داد. منصور قمر با بیان این که محمد نهاوندیان و عبدالرضا رحمانی فضلی در مکالمه تلفنی با غلامرضا شریعتی، استاندار خوزستان در جریان جزئیات حادثه آتش سوزی قرار گرفتند، تاکید کرد: این حادثه هیچ خسارت جانی نداشته که این موضوع سبب خرسندی است.

وقتی آژیر خطر به صدا در آمد

درآستانه غروب روز جمعه، خبر نگران‌کننده دیگری از ماهشهر به گوش می‌رسید. در این ساعات بود که به دلیل جدا شدن یک تکه از مخزن ٢٠٠١c، آژیر خطر در پتروشیمی بوعلی سینا که از روز چهارشنبه (١٦ تیرماه) در آتش می سوخت به صدا در آمد. در آن زمان اعلام شد که این آژیر تنها برای افراد نزدیک به مخزن به صدا در آمده است و مقام‌های حاضر در محل حادثه اطمینان دادند آتش این مخزن تحت کنترل است.

مرضیه شاهدایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، عصر جمعه، ١٨ تیرماه با اشاره به شعله ور شدن آتش مخزن ٢٠٠١C اعلام کرد: این مخزن باز شده و مواد درون آن وارد حوضچه اطمینان شده است. وی اطمینان داد که آتش به طور کامل مهار شده است و افزود: موادی که در درون مخزن به تدریج در حال سوختن بودند اینک با سرعت بالاتری به دلیل باز شدن مخزن، می سوزند. پس از این موضوع بود که به منظور رعایت مسائل ایمنی پتروشیمی‌های تندگویان، بوعلی و امیرکبیر بالاخره تخلیه شدند. معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی دلیل تخلیه پتروشیمی های تندگویان، بوعلی سینا و امیر کبیر را رعایت مسائل ایمنی عنوان کرد. وی  البته با اشاره به موادی که هم اکنون در مخزن پتروشیمی بوعلی سینا در حال سوختن است، اظهارکرد: این ماده، ماده ای نفتی و پالایشگاهی بوده و خطری برای تهدید زندگی انسانی ندارد.    مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی کنترل جاده های اطراف پتروشیمی بوعلی سینا را به منظور پیش بینی شرایط بحرانی اعلام کرد.

از سوی دیگر، یژن زنگنه، وزیر نفت با بیان این که همه نیروهای ارگان های مختلف شامل هلال احمر، شهرداریها، استانداری، وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی در حال کمک رسانی در حادثه آتش سوزی پتروشیمی بوعلی سینا هستند، گفت: فرماندهی عملیات مهار آتش سوزی پتروشیمی بوعلی سینا بر عهده نفت است. زنگنه با اشاره به این که باید تا پایان سوختن مواد مخزن صبر کرد و از این بابت نگرانی وجود ندارد، درباره مدت زمان سوختن مواد درون مخزن اظهار کرد: طبق اعلام تیم عملیات، حدود ١٠ تا ١٥ ساعت زمان می برد تا محتوای مواد سوختی درون مخزن بسوزد و به پایان برسد اما نگرانی از این بابت وجود ندارد و باید روال طبیعی آن طی شود.

آتشی که بالاخره فرونشست

بیش از ۴۸ ساعت از اعلام اولین نشانه‌های وقوع حادثه می گذشت، اما تلاش‌ها همچنان برای مبارزه با آتش ادامه داشت. تلاش‌هایی که حالا امیدوارانه‌تر درباره‌شان صحبت می‌شد. در آن زمان گفته می‌شد که سرازیر شدن مواد درون مخزن پتروشیمی بوعلی سینا به حوضچه اطمینان سبب بالا رفتن سرعت سوخت مواد و در نهایت پایان آتش سوزی می شود. عادل نژاد سلیم، مدیرعامل شرکت هلدینگ خلیج فارس با بیان این که این اقدام سبب بالا رفتن سرعت سوخت می شود، اظهارکرد: تصمیم بر این است که محتویات مخزن ٢٠٠١C بسوزد و آتش به پایان برسد. نژاد سلیم با تاکید بر این که اقدام ما مراقبت از اطراف است، یادآور شد: در آروماتیک اصفهان هم که چندسال پیش این اتفاق رخ داده بود، تنها راه ممکن این بود که اتش مهار شود تا سوزانده شود.

بامداد شنبه بود که این بار  مدیرعامل شرکت هلدینگ خلیج فارس با تشریح آخرین وضع و اقدامهای صورت گرفته در آتش سوزی پتروشیمی بوعلی سینا گفت: آتش مخزن ٢٠٠١c در مقایسه با صبح نصف شده است. عادل نژادسلیم با اشاره به برگزاری جلسات ستاد بحران در روزهای گذشته گفت: در این جلسه اقداماتی برای خاموش کردن آتش مخزن ٢٠٠١c اتخاذ شد و مقرر شد در این راستا دو اقدام انجام شود. وی نخستین اقدام را جلوگیری از سرایت آتش مخزن به مخازن اطراف با شاور مرتب آب و خنک سازی با هدف ثابت نگهداشتن درجه مخزن دانست و اقدام دوم را تخلیه مواد مخازن خواند و ادامه داد: افزون بر آن با هدف کوتاه شدن آتش تا میزان مشخصی اقدام به تخلیه مخزن در حال آتش کردیم و مواد آن به پتروشیمی بندرامام منتقل شد.

مدیرعامل شرکت هلدینگ خلیج فارس با بیان این که با حضور وزیر نفت، مدیران منطقه و مدیران مناطق شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب مقرر شد امکانات ماشین و تانک فوم برای خاموش کردن آتش از آتش نشاتی تدارک دیده شود و بعد از آن که حجم مخزن به میزان مشخصی رسید عملیات ضربتی به مخزن در حال آتش را از سه طرف آغاز کنیم، افزود: شرایط به گونه ای بود که تا آماده شدن امکانات و کاهش حجم مخزن، برنامه عملیات برای ساعت ٢ ظهر روز جمعه تدارک دیده شد. نژاد سلیم با تشریح عملیات که با پودر پاشی هلکوپتر از بالا در محل آتش و عملیات ضربتی از بخشهای دیگر به مخزن همراه بود، گفت: عملیات تا ساعت سه و نیم ادامه یافت اما جواب نداد که این قابل پبش بینی بود. وی با تکذیب اخباری مبنی بر تخلیه شهر و یا مسموم بودن دود ناشی از آتش سوزی، گفت: این شایعات جای تاسف دارد.

۳۰ دقیقه از بامداد شنبه می‌گذشت که  اعلام شد عملیات ضربتی اطفای حریق مخزن ٢٠٠١c پتروشیمی بوعلی سینا باردیگر با حضور وزیر نفت در محل حادثه آغاز شده است. حدود یک ساعت بعد  فرماندار بندر ماهشهر گفت: فوم ریزی گسترده مخزن ٢٠٠١c هم اکنون در حال انجام است و اگر حادثه غیر مترقبه ای رخ ندهد آتش قبل از صبح خاموش شود. فرماندار بندر ماهشهر خاطرنشان کرد: بدنه مخزن c٢٠٠١ نیز بصورت ویژه با آبپاشی در حال خنک سازی است تا دیواره آن فرو نریزد. به گفته وی، بیژن زنگنه، وزیر نفت، بیژن عالی پور، مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، غلامرضا شریعتی، استاندار خوزستان و سایر نیروهای عملیاتی هم اکنون در محل عملیات حضور داشتند.

بالاخره در ساعت ۲ بامداد شنبه اعلام شد که آتش مخزن ٢٠٠١c پتروشیمی بوعلی سینا که از روز چهارشنبه هفته گذشته (١٦ تیرماه) شعله ور شده بود، به صفر رسیده و مراحل خنک سازی آن در حال انجام است. فومهای مورد نیاز برای این عملیات گسترده از پتروشیمی های منطقه، اصفهان، شهرداری اهواز، پخش فرآوردههای نفتی و سایر بخشها  تامین شده  است؛ ضلح شمالی مخزن از بخشهای دیگر مشتعل تر بود که در این بخش فوم ریزی بصورت گسترده تری انجام شد.

فرصتی برای سپاس؛ زمانی برای بررسی

با گذشت بیش از دو شبانه روز پر التهاب، آتش در قلب بوعلی‌سینا خاموش شد تا پرونده پرماجرای و پرتنش بزرگترین حادثه تاریخ صنعت پتروشیمی ایران بسته شود و مدیران با خیالی راحت‌تر و آرامش بیشتری فرصت داشته باشند از عواملی که در خاموش کردن این بحران نقش داشتند تشکر کنند والبته به فکر بررسی دلایل وقوع این بحران باشند. بحرانی که باوجود همه فراز و نشیب‌هایش دو نکته مثبت و کلیدی داشت: اول‌این‌که خوشبختانه براساس اعلام رسمی مسئولان، این حادثه تلفات جانی و مصدومیت حادی به همراه نداشت و دوم این‌که همدلی و همکاری خوبی بین دستگاه‌های مختلف در مواجهه با این بحران به چشم خورد. وزیر نفت با تصریح این‌که "برای انجام این کار ملی از همه سپاسگزارم" اظهار کرد: با تلاش سرسختانه، مجاهدانه و فرماندهی عملیات و همچنین تلاش همه آتش نشانها و همکاری شرکتهای پتروشیمی بوعلی سینا، شهید تندگویان، بندر امام و همه دست اندرکاران استان خوزستان، آتش این مجتمع پتروشیمی خاموش شد.

زنگنه خاطر نشان کرد: همکاران ما کار مهم و دشواری انجام دادند و از همه برای انجام این کار ملی سپاسگزارم. وزیر نفت با اشاره به این که چند روز پراضطراب را سپری کردیم و این سرمایه های ملی بحمدالله برای کشور حفظ شد، تصریح کرد: البته دلایل آتش سوزی این مجتمع بررسی و پیگیری می شود تا مشکلات و تنگناهای عملیاتی مان را جبران کنیم. رئیس جمهوری نیز در پی مهار آتش سوزی پتروشیمی بوعلی سینا، از آتش نشانان شجاع و فداکار، شرکتهای نفتی دست اندرکار و همچنین کلیه نهادها و سازمانهایی که در فرونشاندن این آتش گسترده همکاری داشته اند، قدردانی کرد. وزیر نفت، مراتب قدردانی دکتر حسن روحانی، رئیس جمهوری را از فرماندهان عملیات آتش نشانی و به ویژه آتش نشانان شجاع و فداکار درگیر عملیات دور ساختن و خاموش کردن آتش در پتروشیمی بوعلی سینا و همینطور شرکتهای ملی مناطق نفتخیز جنوب، پتروشیمی بندر امام، ملی حفاری ایران، سازمان منطقه ویژه پتروشیمی ماهشهر و سایر بخشهای دست اندرکار به ایشان ابلاغ کرد.

گفته می‌شود دلایل آتش سوزی این مجتمع پتروشیمی پس از بررسی ها اعلام می شود، اما ارتباط آن با عملیات خرابکارانه و تروریستی قویا از سوی وزیر نفت رد شده است. انتظار می‌ رود جدیتی که از سوی شخص وزیر و تمامی مجموعه‌های صنعت نفت در مقابله با شعله‌های آتش به ثبت رسید، در مواجهه با دلایل و مقصران احتمالی این حادثه نیز دیده شود تا با برطرف شدن مشکلات عملیاتی صنعت نفت، ایمنی کارکنان و تاسیسات صنعت نفت تضمین شده و مانع از شادی بیش ازحد برخی در خارج و داخل کشور شود.

انتهای پیام

گزارش از متین کاکویی؛ خبرنگار ایسنا