دکتر پیمان صالحی در گفت‌وگو با ایسنا، در مورد گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از میزان رعایت قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی و عملکرد دستگاه‌های مختلف در رعایت این قانون، گفت: در این گزارش درصدهایی از میزان مشابهت غیرقابل قبول پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها ذکر شده است. ولی باید توجه داشت که اگر درصدی از پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها مشابهت داشته باشد، نشان‌دهنده آن نیست که آن پایان‌نامه یا رساله به همان صورت منتشر شده است؛ پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دارای مشابهت، برگشت داده می‌شود و افراد تا زمانی که از سامانه همانندجو و ایرانداک تاییدیه نگیرند، نمی‌توانند از پایان‌نامه دفاع کنند.
وی افزود: همچنین باید توجه داشت که درصدهایی که در مورد مشابهت ذکر شده، اکثراً مربوط به بخش مقدمه پایان‌نامه و رساله بوده که در آن بخش مروری بر پیشینه آن موضوع تحقیقاتی شده است. استاد ممکن است متن تمامی پژوهش‌های پیشین که در مقدمه آمده است را حفظ نباشد و ممکن است دانشجو سهواً دچار این تخلف علمی شده باشد.
معاون پژوهشی وزیر علوم تاکید کرد: پایان‌نامه‌هایی که میزان مشابهت غیر قابل قبول دارند، اجازه دفاع نمی‌گیرند و می‌توانیم مطمئن باشیم که پایان‌نامه‌های دارای مشابهت (سرقت علمی) دفاع نشده‌اند. پایان‌نامه‌ها و رساله‌هایی که در وزارت علوم دفاع شده‌اند، به هیچ‌وجه همانندی بیشتر از حد مجاز نداشته‌اند.
وی تاکید کرد: بنابراین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که از روی داده‌های ایرانداک منتشر شده، مربوط به همانندجویی قبل از دفاع است که اصلاح شده است. همچنین در بخش نتایج و بررسی پایان‌نامه‌ها هیچ مشابهتی وجود نداشته است.
صالحی با بیان اینکه بر اساس آیین‌نامه قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی، تمامی پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها باید در ایرانداک همانندجویی شوند؛ گفت: پیش از این، یک کلمه همانندجویی در «مؤسسات همتراز» با ایرانداک در آن آیین‌نامه وجود داشت که بر اساس آن برخی دانشگاه‌ها، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی و خصوصی برداشتشان این بود که نیاز نیست در ایرانداک اقدام به ثبت و مشابهت‌یابی کنند.
وی افزود: اخیراً پیرو پیشنهاد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در هیئت وزیران مصوبه‌ای تصویب شد که بر اساس آن تمام دانشگاه‌ها، اعم از علوم پزشکی، غیرانتفاعی و دانشگاه آزاد اسلامی موظف هستند که مراحل ثبت و همانندجویی پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها و پروپوزال‌ها را تنها در ایرانداک انجام دهند.
معاون پژوهشی وزیر علوم خاطر نشان کرد: در حال حاضر با تمام دانشگاه‌ها، وزارتخانه‌ها و دانشگاه آزاد مکاتبه انجام شده و این موضوع در دست اجرا است. من فکر می‌کنم در آینده یکی از مکانیسم‌های ما برای پیشگیری از تقلب همین «همانندجویی» است.
هوشمندتر شدن سامانه همانندجو
وی با اشاره به هوشمندتر شدن سامانه همانندجو در ایرانداک، گفت: قبلاً متاسفانه برخی افراد می‌توانستند با دستکاری متن، همانندجویی را دور بزنند، ولی خوشبختانه در حال حاضر این فرآیند هوشمندانه‌تر و بهتر انجام می‌شود.
صالحی با بیان اینکه در موضوع تقلب‌های علمی و همانندی همان میزان که دانشجو مسئول است، استاد نیز مسئولیت دارد، گفت: خواهش من از اساتید کل کشور، نه‌تنها اساتید وزارت علوم، بلکه تمام اساتیدی که در بخش‌های دولتی و خصوصی کشور راهنمایی و مشاوره پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها را انجام می‌دهند، این است که آن‌ها نیز نسبت به این موضوع حساس باشند و زمانی که دانشجویان پیش‌نویس اولیه پایان‌نامه را در اختیار استاد قرار می‌دهند، حتما اساتید حساسیت را برای رعایت قانون پیشگیری و مقابله با تقلب داشته باشند.
وی در مورد عمل به تبصره ۳ قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی که درباره پلمب بنگاه‌ها و یا پایگاه‌های متخلف است، گفت: این موضوع را معاونت حقوقی ما پیگیری می‌کند. در آخرین جلسه شورای اخلاق در پژوهش که در وزارت علوم برگزار شد، بخش حقوقی گزارش‌هایی را ارائه کردند که چه اقداماتی انجام شده و در بسیاری از مواقع اقدامات انجام شده است. جزییات این اقدامات را می‌توان از معاونت حقوقی پیگیری کرد.
معاون پژوهشی وزیر علوم خاطر نشان کرد: در اجلاس معاونین پژوهش و فناوری وزارت علوم یکی از موضوعات جدی مطرح شده، اخلاق در پژوهش بود که معاونین گزارش دادند که این موضوع چگونه در دانشگاه‌ها انجام می‌شود.
وی اظهار کرد: این که گزارش در وزارت علوم کم داریم، دلیل بر این نیست که بررسی و نظارت انجام نمی‌شود، نشان‌دهنده این است که توانستیم تخلفات را با استفاده از اهرم‌هایی که داشتیم، کنترل کنیم.
برخی اساتید و دانشجویان سهوا اخلاق پژوهش را رعایت نمی‌کنند
صالحی در مورد موارد سهوی ارتکاب به تقلب‌های علمی، گفت: برخی اوقات ما با اساتید و دانشجویانی مواجه می‌شویم که سهوا اخلاق در پژوهش را رعایت نکرده‌اند و اعلام می‌کنند که ما از برخی قوانین اطلاعی نداشتیم.
وی با بیان اینکه اخلاق در پژوهش هم جنبه فنی و هم جنبه اخلاقی دارد، ادامه داد: این موضوع را در شورای اخلاق در پژوهش مطرح کردیم و قرار شد که ایرانداک این مسئله را پیگیری کند و دفاع از پایان‌نامه را منوط به گذراندن دوره آموزشی اخلاق در پژوهش توسط دانشجو کنیم.
معاون پژوهشی وزیر علوم خاطر نشان کرد: ماده یک آیین‌نامه قانون مربوط به دوره‌های دانش‌افزایی برای اساتیدی است که می‌خواهند ارتقاء پیدا کنند. پیشنهاد ما برای اساتید جوانی که در دوره‌های مهارت‌افزایی و دانش‌افزایی برای کسب امتیاز ماده یک آیین‌نامه ارتقاء شرکت می‌کنند، این است که حتما دوره اخلاق در پژوهش را که دوره بسیار مهمی است، بگذرانند.
وی در پاسخ به سؤال ایسنا در مورد اینکه آیا امکان اضافه شدن اخلاق در پژوهش به عنوان یکی از سرفصل‌های درسی وجود دارد یا خیر؟؛ گفت: برای اخلاق در پژوهش نیازی به یک درس یک واحدی نیست. این موضوع می‌تواند با یک دوره کوتاه‌مدت آموزش داده شود. ما در سرفصل‌های درسی به شدت در فشار دروس تخصصی و عمومی و ... هستیم. پیشنهاد ما دوره‌های تخصصی است که همیشه اساتید و دانشجویان ما این دوره‌ها را می‌گذارند. اگر این دوره‌ها را در قالب دوره‌های مهارت‌افزایی ببریم، به این معنی است که هیچ استادی تبدیل وضعیت نخواهد شد، مگر اینکه این دوره را گذرانده باشد.
به گفته صالحی؛ اگر قوانین ملی و بین‌المللی آموزش داده شود، به جلوگیری از تخلفات علمی کمک می‌کند.
وی تاکید کرد: اقدامات قانونی ما نیز باید تشدید شود که در قانون و آیین‌نامه اجرایی آن پیش‌بینی شده است.
معاون پژوهشی وزیر علوم اظهار کرد: ما از بخش فرهنگی برای این کار شروع می‌کنیم و حتماً جواب خوبی می‌دهد، ولی حتما باید اقدامات بازدارنده‌ای نیز وجود داشته باشد که همه این‌ها مد نظر وزارت علوم است.
صالحی در پاسخ به سوال ایسنا که آیا پس از گذشت ۴ سال از تصویب آیین‌نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی، آیا نیاز به به‌روزرسانی و تغییر در این آیین‌نامه احساس نمی‌شود؟ گفت: قطعا. این موضوع در شورای اخلاق در پژوهش به طور کامل مورد بحث قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه نباید گزارشی که به صورت ناقص در یک روزنامه منتشر می‌شود، تمامی زحماتی که در آموزش عالی کشور کشیده می‌شود را زیر سؤال ببرد، تاکید کرد: الان بیش از ۶۰۰ هزار دانشجوی فوق لیسانس و بیش از ۱۵۰ هزار دانشجوی دکتری در حال تحصیل هستند.
حتی یک مورد تقلب هم زیاد است
معاون پژوهشی وزیر علوم با تاکید بر اینکه حتی یک مورد تقلب هم زیاد است، گفت: ولی گزارشاتی که ما در مورد سوءرفتارهای علمی داریم، نشان می‌دهد که میزان این تخلفات نسبت به تعداد دانشجویان ارشد و دکتری زیاد نیست. مردم ما نباید نگران شوند که همه پایان‌نامه‌ها تقلبی است. این تعداد قابل توجه نیست، ولی ما وظیفه داریم که بر اساس قانون عمل کنیم و این میزان را به صفر برسانیم.
وی در انتها با اشاره به برداشت یکی از رسانه‌ها از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره میزان «مشابهت غیرقابل پذیرش» پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها که در آن رسانه با عنوان «کپی‌برداری و تقلب» از آن یاد شده است، خاطر نشان کرد: البته مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد این گزارش اصلاحیه‌ای منتشر کردند و تفسیر کردند که برداشتی که یک روزنامه از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس داشتند، کامل نبوده است.
انتهای پیام
نظرات