به گزارش ایسنا، نشست تخصصی قرآن کریم با معرفی و رونمایی نسخه نفیس مصحف شریف به خط یاقوت مستعصمی با حضور محبوبه کاظمی دولابی، مدیر مسئول موزه گالری ترانه باران، غلامرضا راهپیما، عضو هیأت مدیره گروه موزه‌های دفینه و پژوهشگر و مؤلف اقلام هفت‌گانه خط، عبدالرضا حسینی گرکانی، کاتب قرآن به خط نسخ و امیر عاملی، پژوهشگر و خوشنویس، در پردیس موزه ای دفینه برگزار شد. در این مراسم، پژوهشگران و خوشنویسان برجسته به بررسی جایگاه یاقوت مستعصمی و تأثیر او بر هنر کتابت قرآن پرداختند.

غلامرضا راهپیما، عضو هیأت مدیره گروه موزه‌های دفینه گفت: ماه رمضان، ماه نزول قرآن است و ما امروز در این محل گرد هم آمده‌ایم تا از یکی از نفیس‌ترین قرآن‌ها به خط یاقوت مستعصمی رونمایی کنیم. جمال‌الدین یاقوت مستعصمی معروف به «قبلة الکتاب» از بزرگترین خوشنویسان دوره ایلخانی است. هنرمندی ادیب، عالمی فاضل، شاعری توانا، خوشنویسی بی‌بدیل که توانست پایه خط را به جایگاهی رفیع برساند. یاقوت شیوه ابن بواب را دنبال کرد و در نهایت آن را به کمال رساند.

او با اشاره به آنکه بیشتر نَساخان (افرادی که خط نَسخ می‌نویسند) در ماه مبارک رمضان درصدد کتابت قرآن کریم برمی‌آیند، گفت: کتابت کلام‌الله در طول تاریخ از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و هست. البته که عظمت کلام وحی قابل بیان نیست و هر کس به اندازه وسع و توان خود با آن آشناست.

راهپیما با بیان این‌که یاقوت از غلامان و خدمتکاران مستعصم بالله، آخرین خلیفه عباسی (۶۴۰ ـ ۶۴۵ هجری قمری) و از دست‌پروردگان او بود، افزود: به همین جهت است که یاقوت توانست لقب مستعصمی را از آن خود کند. او شاگردان زیادی را در مکتب خویش پرورش داد که هر کدام در جای خود از استادان به نام دوره خود هستند.

این کاتب قرآن در ادامه صحبت‌های خود به قدرت قلم یاقوت اشاره کرد و گفت: یاقوت در اقلام سِته بی‌نظیر است، او همواره در پیراستن و آراستن اقلام سته (خطوط ۶گانه) کوشید. شاگردان او، خط خود را در حوزه کتابت شیوه یاقوتی خواندند این اصطلاح به دوره‌های بعد نیز راه یافت و همچنان ادامه دارد. یاقوت همواره منشا آثار فراوانی در حوزه کتابت بود و این نُسخه نفیس دوره ایلخانی نیز یکی از آثار او به شمار می‌رود. یاقوت قلم را قطع زد و قاعده را تغییر داد و فرمود خط تابع قلم است این یکی از جملات کلیدی یاقوت مستعصمی است به این معنا که اندازه حروف به اندازه مختصات آن تعیین می‌شود. نُسخه خطی که امروز رونمایی می‌کنیم نمونه فاخری از معرفی خط یاقوتی به جامعه است.

نسخه‌های خطی بخشی از گنجینه‌های کشور 

محبوبه کاظمی دولابی، مدیر موزه گالری ترانه باران در ادامه این نشست با بیان آنکه شاهد رونمایی از یکی از نفیس‌ترین و فاخرترین قرآن‌ها به خط یاقوت مستعصمی هستیم، گفت: اهمیت نُسَخ خطی در تاریخ و فرهنگ ایران بر همگان روشن است، از این رو نیکو خواهد بود که این نُسَخ فاخر با همکاری بنیادهای فرهنگی و موزه‌ها شناسایی و معرفی شوند؛ چراکه این نسخه‌های خطی جز گنجینه‌های کشور محسوب می‌شوند. همچنین دارای نقش موثر و پررنگی در هویت ملی هستند؛ چرا که از جمله میراث فرهنگی کشور به حساب می‌آیند و همه ما در پاسداشت و نگهداری و حفظ میراث فرهنگی مسئول هستیم. همه افرادی که در مجموعه موزه گالری ترانه باران فعال هستند موظف به شناسایی و حفظ میراث فرهنگی هستند.  

او ادامه داد: نمی‌توان از نقش و جایگاه قرآن و کتابت آن در جامعه چشم‌پوشی کرد. قرآن کریم کتاب مقدس مسلمانان است و در تمام دنیا و از سوی همه ادیان مورد احترام است. این مهم وظیفه سنگین‌تری را بر دوش مسلمانان برای شناسایی، حفظ، معرفی و اشاعه نسخ خطی قرآن به همگان، می‌گذارد تا از این طریق بتوانیم نقش موثری ایفا کنیم.  

کاظمی همچنین به اهمیت لزوم انجام پژوهش در حوزه قرآن و کتابت آن تاکید کرد و گفت: پژوهشگران می‌توانند با دسترسی داشتن به نُسَخ قدیمی قرآن گشایش‌های زیادی در این حوزه ایجاد کنند. سعی ما بر آن است تا برقراری ارتباط همکاری با بنیادها و موسسات فرهنگی و پژوهشی، حوزه پژوهش‌های داخلی و بین‌المللی را گسترش دهیم و نسخه‌های خطی و نفیس را نه‌تنها در عرصه داخلی بلکه در عرصه‌های بین‌المللی معرفی کنیم و به نمایش بگذاریم و به آن به عنوان یکی از ارکان توسعه پایدار بپردازیم. قطعاً به نمایش درآمدن نسخه‌های خطی فاخر در موزه‌ها می‌تواند امکان بازدید اقشار مختلف جامعه از پژوهشگران گرفته تا نوجوانان و نسل جدید را فراهم آورد که در نگرش آنها و علاقمند شدنشان به هنرهای اصیل ایرانی ـ اسلامی مؤثر خواهد بود.

او با اشاره به نقش بخش خصوصی در توسعه و ترویج و معرفی هنر ایرانی اسلامی در عرصه داخلی و بین‌الملل، اظهار کرد: دسترسی بخش خصوصی به آثار فاخر بیشتر از بخش دولتی است و این در حالی است که امکانات بخش دولتی در معرفی این آثار بیشتر است. قطعاً یاقوت مستعصمی یکی از افتخارات تاریخ ایران و یکی از کاتبان قرآن است. امروزه شاهد به نمایش درآمدن قرآن‌های فاخر در موزه‌های مطرح دنیا هستیم و ایران نیز باید در این عرصه کوشاتر عمل کند، قطعاً آنچه که امروز به عنوان میراث به ما رسیده ریشه در هویت ملی ما دارد و ما موظف هستیم در معرفی و اشاعه آن به دنیا بهتر و کوشاتر عمل کنیم. اگر هنرها و آثار گذشته را نشناسیم هنر معاصر چگونه می‌خواهد خود را معرفی کند؟ معرفی و پرداختن و پژوهش در هنرهای گذشته می‌تواند هویت هنرهای معاصر را شکل دهد.  

خط نَسخ وامدار خلاقیت یاقوت مستعصمی است

عبدالرضا حسینی گرکانی نیز با اشاره به قرآن‌های نفیس به خط یاقوت مستعصمی که امروزه در دنیا جایگاه خاصی به خود ختصاص داده‌اند، گفت: یاقوت در طول زندگی خود سیصد و شصت و چهار قرآن را کتابت کرد. می‌توان گفت او در بنیان گذاشتن کتابت قرآن کریم کار بزرگی انجام داده است، چنانکه در حال حاضر کتابت قرآن کریم با خط نسخ انجام می‌شود و نسخ یاقوتی به لحاظ توانمندی‌هایی که در هندسه خود دارد، بهترین خط برای کتابت قرآن شناخته شده است. آنچه امروز کاتبان قرآن در اختیار دارند به لحاظ امکانات و هندسه خط نسخ وامدار خلاقیت یاقوت مستعصمی است.

قرآن مُهر و موم شده به امضا یاقوت

امیر عاملی، پژوهشگر نیز با اشاره به تاثیری که نزول قرآن بر دانشمندان، شعرا، فرهیختگان و هنرمندان در طول تاریخ داشت، گفت: حافظ شیرازی می‌فرماید که «هرچه کردم از دولت قرآن کردم». قرآن در طول تاریخ تبدیل به آینه‌ای برای هنرمندان به خصوص خوشنویسان شده است. چنانکه خوشنویسان در هر زمان و دوره‌ای قالب خوشنویسی خود را ظرف زبان قرآن کردند و کلام وحی در قالب خط نسخ، ثلث ریحان، کوفی نستعلیق و شکسته خوش نشسته.

او ادامه داد: همانطور که گفته شد خط نَسخ یاقوتی بهترین ظرف برای جای دادن کلام وحی در خود است. قرآنی که امروز رونمایی می‌شود به خط یاقوت مستعصمی یکی از فاخرترین قرآن‌های موجود به خط یاقوت است که با طلا امضا و دورگیری شده است و کتابت آن به آخرین دوره پادشاه عباسی یعنی حدود ۸۰۰ سال پیش باز می‌گردد. این اثر فاخر در تاریخ کشور ثبت شده است. نباید فراموش کرد که فقط سکه، نفت و دلار و طلا دارایی‌های کشور نیستند بلکه هر کشور به اندازه هنر، هنرمندان و آثار هنری که دارد می‌تواند به خود افتخار کند، این‌ها جز مفاخر کشور ما به حساب می‌آیند. یاقوت مستعصمی یکی از مردان جادویی حوزه خط در تاریخ ایران بود که هم نزد استادان صاحب‌نام آموزش دید و هم توانست شاگردان صاحب‌نام تربیت کند.  

این پژوهشگر درباره ویژگی‌های قرآن یاقوت مستعصمی که از آن رونمایی شد، توضیح داد: استاد حبیب‌الله فضائلی یکی از استادان بزرگ عصر معاصر در بخشی از کتاب خود با عنوان «اطلس خط» آورده است: «در منزل یکی از بزرگان (منظور سلطان‌العلماء است) کتابی دیدم از یاقوت مستعصمی که به خط نسخ نوشته شده بود و چند صفحه از این کتاب مشق کردم.» آن کتاب که استاد فضایلی به آن اشاره دارد، همین قرآن فاخر است. در آخرین صفحه از این نسخه خطی فاخر امضا ابوالدور یاقوت مستعصمی با رنگ طلا نوشته شده و از معدود امضاهایی است که با طلا نوشته و سپس دورگیری شده است و برای تایید امضای خود در پشت صفحه شمسه‌ای بسیار نفیس در همان زمان قرار داده و به قول معروف مهر کرده است. این اهمیت زیادی دارد که یک نسخه خطی اینگونه توسط کاتب مهروموم و بسته شده باشد.

در ادامه این نشست با حضور اساتید و هنرمندان از این قرآن فاخر به خط یاقوت مستعصمی که دارای ۵۱۵ صفحه مذهب است و جلد آن لاکی کاری و مزین به طرح گل و مرغ به قلم «زینت‌السادات امامی» فرزند میرزا آقا امامی، احیاگر هنر سوخت معرق دوره صفوی است، رونمایی شد.

انتهای پیام