اختلاف بر سر تحویل گروگان‌های فوت‌شده و ممانعت رژیم صهیونیستی از رسیدن تمام کمک‌های بشردوستانه به نوار غزه در همان مرحله آغازین، نشان از این داشت که طرح صلح ترامپ با اینکه روی کاغذ زیباست اما در اجرا ایرادات متعددی دارد و به اهداف متعارض و نگاه‌های متناقض منجر شده است. چندی پیش ابومرزوق، عضو دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی حماس و رئیس دفتر روابط بین‌الملل این جنبش اعلام کرد که تمام بهانه‌جویی‌های رژیم برای بازگشت گروگان‌های فوت‌شده به این دلیل است که قصد دارد از توافق عقب‌نشینی کرده و بار دیگر جنگ را از سر بگیرد.
طبق برنامه، در مرحله دوم قرار است مسائل حیاتی مانند آتش‌بس دائمی، خروج کامل نیروهای صهیونیستی و آینده حکمرانی غزه تعیین شود. اما با وجود اینکه از اواخر مهرماه، ترامپ آغاز مرحله دوم را اعلام کرد، ظاهراً این مرحله به یک بن‌بست کامل رسیده است. در رابطه با خروج کامل نیروهای صهیونیستی از غزه، اسرائیل شرط گذاشته که تا زمانی که توان نظامی و حکمرانی حماس از بین نرود، به خروج کامل نیروها تن نمی‌دهد. در مقابل، حماس می‌گوید تا خروج کامل صهیونیست‌ها، با هیچ خواسته‌ای موافقت نمی‌کند.
درخصوص مشخص شدن آینده حکمرانی غزه هم نقشه راه ترامپ در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است. طرح آمریکا برای استقرار یک "نیروی تثبیت‌کننده بین‌المللی" که باید مورد تایید اسرائیل باشد، در تقابل کامل با خواست حماس برای تشکیل یک دولت تکنوکرات فلسطینی تحت نظارت تشکیلات خودگردان قرار دارد. این طرح علاوه بر آنکه تناقضاتی داشته تعارضاتی داخلی هم ایجاد کرده است. در طرف آمریکایی جی.دی. ونس، معاون اول ترامپ خوشبینانه به مسائل می‌نگرد در حالیکه روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، تهدیدهای صریح علیه حماس و خلع سلاح شدن آن داشته است. در جبهه صهیونیستی تعدادی موافق توافق هستند اما گروهی دیگر، توافق‌کنندگان را خائن می‌پندارند. در جبهه فلسطینی نیز حماس و سایر نیروهای فلسطینی مسلح با یکدیگر درگیر شده‌اند.
لذا تناقضات طرح و دیدگاه‌های متعارض، تداوم نقض‌های پراکنده آتش‌بس و حضور صهیونیست‌ها در ۱۵ تا حتی ۵۰ درصد خاک غزه تحت عنوان "کمربند امنیتی" زرد رنگ، این پرسش را به ذهن متبادر می‌سازد که آیا این توافق، آغازگر صلحی پایدار است یا مقدمه‌ای برای آغاز مجدد جنگ؟
ابوالقاسم شهریاری، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به مهم‌ترین چالش‌های مذاکرات دور دوم آتش‌بس غزه، اظهار کرد: مرحله نخست مذاکرات، مرحله راستی‌آزمایی بود. قرار بود صهیونیست‌ها تا قسمت مشخص‌شده، عقب‌نشینی کنند و اقداماتی در جهت آزادی گروگان‌ها انجام شود که تا حدودی هم خوب پیش رفت، هرچند نقض آتش‌بس به طور مستمر دیده می‌شود. در این میان هم حماس اعلام کرده تعدادی از گروگان‌های صهیونیست همان ابتدای نبرد کشته و دفن شدند. پیدا کردن محل دفن این افراد و جسدی که معلوم نیست طی این دو سال از آن چه چیزی باقی مانده باشد، مسئله‌ساز شده است.
وی با اشاره به اینکه پس از مسئله گروگان‌های فوت‌شده، مسئله دیگر نحوه اداره غزه است، اضافه کرد: به هر حال با وجود برخی کاستی‌ها، ما در آستانه مرحله دوم آتش‌بس هستیم. مکرراً طی این چند روز گذشته نحوه اداره غزه مورد بحث است و نهایتا حماس اعلام کرد در آینده غزه نقشی نخواهد داشت. این موضوع مهمی برای ورود به مرحله دوم و خاتمه جنگ به شمار می‌رود. ضمن اینکه نمی‌توان از خاتمه جنگ اسم برد. چون عقب‌نشینی تا نوار زرد رنگ به معنی از دست رفتن ۱۵ درصد از سرزمین غزه است که صهیونیست‌ها آن را به عنوان کمربند امنیتی خودشان تعریف کرده‌اند و حضور در این منطقه، به این معنی است که آن‌ها هر لحظه آماده هستند تا درگیری را آغاز کنند.
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه ادامه داد: یکی از وزرای تندرو کابینه صهیونیستی تاکید کرد که اگر نتانیاهو مسئله نابودی حماس را نادیده بگیرد، ما به عنوان بخشی از ائتلاف از دولت خارج می‌شویم و دولت سقوط خواهد کرد. لذا استقرار صهیونیست‌ها در کمربند امنیتی زرد یعنی حتی در صورت جلو رفتن مرحله دوم نیز هر لحظه توان نظامی برتر در اختیار صهیونیست‌هاست تا وارد نبرد شوند. علاوه بر این، چالش دیگر مرحله دوم مذاکرات آتش‌بس، خلع سلاح حماس است. در مسئله خلع سلاح ابهاماتی وجود دارد و سوال این است که خلع سلاح یعنی حماس تمام سلاح‌های خودش را تحویل دهد یا قرار است به عنوان نیروی امنیتی فلسطینی در غزه فعالیت کند.
این استاد دانشگاه با اشاره به تاکیدات مارکو روبیو بر اینکه هر نیروی بین‌المللی مستقر در غزه باید مورد تأیید رژیم صهیونیستی باشد، در خصوص طرح تشکیل دولت غیرنظامی فلسطینی، بیان کرد: بخش تندروی رژیم صهیونیستی همچنان نگرش بدبینانه‌ای نسبت به تحولات امنیتی غزه دارد و معتقد است صلحی که صورت گرفته، اصلا به معنی شکست حماس نیست و با این آتش‌بس، حماس منتظر است نیروهایی که خارج شدند بازگردند، انتقال سلاح انجام شود و توان خود را بازیابی کند. لذا برخی اعضای کابینه صهیونیستی معتقدند باید با استقرار نیروی شبه‌نظامی، جلوی خطرات احتمالی را گرفت.
شهریاری افزود: اما آن چیزی که در توافق آمده، این است که گروه تکنوکرات غیرنظامی فلسطینی، حکومت را در دست گیرد و غزه را بازیابی و سازماندهی کند. اما در عمل بعید است صهیونیست‌ها به همین سادگی شرایط تنش‌آمیزی که در غزه حاکم کرده‌اند را از دست دهند و کشیدن خط زرد نیز نشان‌دهنده همین موضوع است. این خط زرد در نقشه ۱۵ درصد مرزهایی که قبل ۷ اکتبر در اختیار غزه بوده را در بر می‌گیرد. البته که در عمل، صهیونیست‌ها در بیش از ۲۵ تا ۳۵ درصد غزه مستقر هستند. همین موضوع هم خودش بعدها مشکل‌ساز خواهد شد. مخصوصا برای سازمان‌هایی که مسئول بازسازی غزه هستند مسئله ایجاد می‌کند.
وی با اشاره به اینکه صهیونیست‌ها نمی‌خواهند این قدرت برتری که هم‌اکنون در غزه به دست آورده‌اند را به سادگی از دست دهند، گفت: اتفاقات یک هفته اخیر نشان می‌دهد که بعید است صهیونیست‌ها با هر نوع نیروی مدیریتی در غزه اعم از تشکیلات خودگردان، نیروهای مستقل، نیرو غیرنظامی بین‌المللی و هر چهارچوب مدیریتی دیگری کنار بیایند. از طرف دیگر تعارضاتی در اظهارات مقامات آمریکایی هم دیده می‌شود و مورد ابهام است؛ از یک سو به طور همزمان جی.دی. ونس با زبان خوشبینانه سخن می‌گوید و از طرف دیگر روبیو تهدیدهای صریح علیه حماس دارد.
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه ادامه داد: این تعارض به معنی دو استراتژی و برنامه جداگانه یا شکاف در جبهه آمریکایی نیست. این تناقض در همان چارچوب چماق و هویج معنا می‌گیرد؛ یعنی ما شرایط خوبی به شما پیشنهاد دادیم و اگر نپذیرید شخص دیگر شما را به بدترین وضعیت دچار می‌کند. آمریکایی‌ها قصد دارند با این روش افراد تصمیم‌گیر جبهه فلسطین را به پذیرش متن آتش‌بس مجاب کنند، قدرت نظامی حماس را به حداقل ممکن برسانند و حتی به نابودی بکشانند تا مطمئن شوند تهدید نظامی در غزه ندارند.
توافق آتش‌بس و شکاف در صفوف گروه‌های فلسطینی
این استاد دانشگاه با اشاره به اشتباه تاریخی نتانیاهو و ترامپ برای از بین بردن قدرت نظامی حماس، اظهار کرد: آمریکا و رژیم صهیونیستی گمان می‌کنند که حماس تنها نیروی نظامی غزه است که علیه رژیم صهیونیستی می‌جنگد. در حالی که در غزه گروه‌های متعدد دیگری وجود دارد و حتی پس از طوفان‌الاقصی، اقداماتی مانند «مدیریت واحد مقاومت» انجام شد تا تمام گروه‌ها کنار هم در مقابل رژیم صهیونیستی بایستند. حماس بارها اعلام کرده که فقط مسئولیت اعمال خودش را به عهده می‌گیرد و پای توافق می‌ایستد، اما سایر گروه‌های نظامی که اتفاقا تا چند روز پیش با حماس درگیر شدند به آن مرتبط نیستند.
شهریاری با بیان اینکه مرحله اول توافق باعث ایجاد اختلاف میان گروه‌های فلسطینی مسلح حاضر در غزه شده است، اضافه کرد: جالب است که از حماس خواسته شده که این گروه‌های مسلح فلسطینی را هم کنترل کند. در حالیکه این گروه‌های مسلح چه بسا قدرتمندتر از حماس هستند. شاید بتوان میان حماس و جهاد اسلامی اتحاد برقرار کرد، اما متحد شدن نیروهای مارکسیستی با حماس و پذیرش توافق توسط آنان، دور از ذهن است. این چالش بزرگی است که طرف صهیونیستی-آمریکایی می‌خواهد غزه به طور کامل خلع سلاح شود، در حالیکه حماس در نهایت می‌تواند تنها در رابطه با سرنوشت خودش تصمیم‌گیری کند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا اساساً نتانیاهو توان سیاسی لازم برای متقاعد کردن ائتلاف راست‌گرای حاکم برای پذیرش یک توافق نهایی را دارد، بیان کرد: با وجود مخالفت راست‌گرایان با توافق، نتانیاهو می‌داند آنان به هیچ وجه از کابینه خارج نخواهند شد. برای مثال با اینکه معاون اول ترامپ الحاق کرانه باختری را حماقتی سیاسی دانست، اما این موضوع در کنست تصویب شد. کرانه باختری از ۳ قسمت تشکیل شده که از همان قرارداد اسلو منطقه «ج» با ۶۸ درصد کل مساحت، در اختیار رژیم صهیونیستی بود. منطقه «ب» مشترک و منطقه «الف» که ۲۲ درصد کل کرانه را شامل می‌شود، در اسما در اختیار دولت خودگردان است. بنابراین الحاق به معنی تصرف همان ۲۲ درصد است. در مقابله با این مصوبه، بسیاری کشورها اظهار کردند فلسطین را به رسمیت خواهند شناخت. اما اگر نتانیاهو این کار را انجام دهد با بحران شدید سیاسی بین‌المللی مواجه می‌شود. به همین دلیل تن به این کار نخواهد داد.
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه افزود: خود نتانیاهو می‌داند پاسخ دادن به عرصه بین‌المللی خیلی سخت‌تر از پاسخ دادن به تندروهای راست‌گرای داخل اسرائیل است. اما خود تندروها هم که نتانیاهو را به خروج از کابینه و فروپاشی دولت ائتلافی تهدید می‌کنند با این تندروی‌ها به دنبال کسب حداکثر امتیازات هستند و با علم به اینکه دولت جدیدی که انتظارات آن‌ها را تامین کند به این سادگی‌ها شکل نخواهد گرفت، از کابینه خارج نخواهند شد. لذا صرفا در حال ایجاد فشار بر نتانیاهو هستند تا نهایت امتیاز را به دست آورند، اما در دولت بعد حتما راست‌گرایان چنین پایگاه سیاسی نخواهند داشت و در اقلیت قرار خواهند گرفت.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه نتانیاهو برای تشدید درگیری و حمله مجدد دنبال بهانه است، گفت: با توجه به جبهه‌ای که رژیم صهیونیستی در لبنان از چند شب گذشته باز کرده و تهدید سختی که برای خلع سلاح مقاومت به دولت لبنان ابلاغ شده، چنانچه در لبنان خلع سلاح مقاومت مورد تایید قرار گیرد، مراحل آتش‌بس سریع‌تر جلو می‌رود اما اگر به هر نحوی در جبهه لبنان مشکلی بروز کند که متوجه غزه باشد، حتی اگر مرحله اول و دوم هم پیش رفته باشد، نتانیاهو فشار بیشتری به لبنان وارد می‌کند تا مطمئن شود وضعیت رو به سامان است.
شهریاری اضافه کرد: از سوی دیگر، اگر هر مسئله امنیتی در غزه صورت بگیرد، نتانیاهو با همان خط زردی که برای خودش تعریف کرده، اقدام به حمله مجدد می‌کند. در این وضعیت هم گروه‌های مقابلش را نقض‌کننده آتش‌بس نشان می‌دهد و برای فشار سیاسی بین‌المللی نیز پاسخ مناسب پیدا می‌کند. نتانیاهو به هیچ توافقی هیچ پایبندی ندارد. او می‌خواهد بگوید طرفدار صلح است و تا تهدید امنیتی نداشته باشد اقدامی نمی‌کند، اما واقعیت این است که به دنبال مستمسکی برای جنگ می‌گردد.
انتهای پیام
نظرات