اشاره:
مطالعه‌ي پيشينه‌ي سياست‌گذاري از اولين مراحل سياست‌پژوهي در هر حوزه محسوب مي‌شود. در اين زمينه، اسنادي چون: سند چشم انداز، سياست‌هاي كلان، برنامه‌هاي توسعه و اسناد توسعه‌ي بخشي از مهم‌ترين اسناد سياستي براي مطالعه‌ي اين دسته از پژوهشگران محسوب مي شود.
سياست‌پژوهان براي بررسي دقيق‌تر هريك از موارد پيش‌گفته نيازمند بررسي اسناد و مطالعات پشتيبان آنها هستند، بررسي نقاط قوت و ضعف درون بخش و فرصت‌هاي و تهديدات محيط پيراموني (SWOT) از مهم‌ترين بخش‌هاي اين نوع مطالعات در برنامه‌هاي توسعه است.
آن‌چه كه درپي مي‌آيد هفدهمين بخش «سند ملي توسعه بخش كشاورزي و منابع طبيعي در برنامه‌ي پنجساله چهارم توسعه» است كه توسط دبيرخانه ستاد برنامه چهارم وزارت جهاد كشاورزي درموسسه‌ي پژوهش‌هاي برنامه‌ريزي و اقتصاد كشاورزي تدوين شده است. درهفدهمين بخش از اين سند به بيان وضعيت موجودعشاير، امكانات و قابليت‌ها، محدوديت‌ها و تنگناها، اهداف كيفي و كمي و سياست‌هاي محوري آن پرداخته مي شود.
سرويس مسائل راهبردي خبرگزاري دانشجويان ايران به دنبال بررسي سياست‌ها و فرآيند سياست‌گذاري در بخش كشاورزي و با توجه به اهميت بالاي مطالعه‌ي پيشينه سياست‌گذاري، متن كامل اين سند را منتشر مي‌كند.
گفتني‌ست پيش از اين مجموعه‌ي كارگاه‌ها و مقالات متعددي در بررسي پيشينه سياست‌گذاري در بخش كشاورزي، مفاهيم مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي و سياست‌هاي بخش در حوزه‌هاي اقتصادي و فني در سرويس مسائل راهبردي ايران منتشر شده است. خوانندگان گرامي، مي‌توانند گزارش مجموعه‌ي كارگاه‌ها و مقالات پيش گفته را در اخبار و مجلات الكترونيكي كه در بخش اخبار مرتبط اين خبر آمده است، ملاحظه كنند.
سرويس مسائل راهبردي ايران(rahbord.isna@gmail.com) آمادگي خود را براي دريافت پيشنهادات و مقالات دانشجويان، پژوهشگران، حرفه‌مندان، مديران و سياست‌گذاران محترم در اين‌باره اعلام كرده و اظهار اميدواري مي‌كند ايجاد يك عرصه‌ي عمومي براي گفت وگوي دانشگاهيان و حرفه‌مندان با مديران و سياست‌گذاران ضمن مستندسازي تاريخ سياست‌گذاري و نظارت عمومي بيشتر بر فرآيند سياست‌گذاري عمومي، موجب طرح ديدگاه‌هاي جديد و ارتقاي كيفيت فرآيند سياست‌گذاري درهر حوزه شود.
وضعيت موجود عشاير
جمعيت عشاير كه بعد از انقلاب از رشد بالايي برخوردار بوده است، پس از تنظيم برنامه‌هاي پنجساله توسعه براساس سياست‌هاي تنظيم خانواده تحت كنترل نسبي قرار گرفته و درحال حاضر حدود دو درصد جمعيت كشور را تشكيل مي‌دهند. دامپروري مهم‌ترين فعاليت جامعه عشايري مي‌باشد که براساس آخرين سرشماري‌ها جمعيت دام عشايري از 4/17ميليون راس در سال 1365 به حدود 22 ميليون راس در سال 1377 رسيده است.
براساس برنامه‌هاي پيش‌بيني شده، سياست اسكان عشاير داراي مهم‌ترين اولويت بوده است. در حال حاضر حدود 20 درصد خانوارهاي عشايري کشور اسكان يافته‌اند. همچنين حدود 72 درصد از جمعيت عشايري از مسكن ثابت (ساختمان ) در مناطق ييلاقي و قشلاقي برخوردار مي‌باشند. در حال حاضر حدود 88 درصد از خانوارهاي عشايري از سوخت فسيلي بهره‌مند هستند. حدود 10 درصد آنان نيز از آب آشاميدني بهداشتي و 57 درصد از راه مناسب عشايري برخوردار مي‌باشند. براي حدود 22 درصد از خانوارهاي اسكان يافته عشايري نيز توسعه و بهبود اشتغال فراهم گرديده است.
امكانات و قابليت‌ها
- وجود ظرفيت‌هاي افزايش توليد براساس حدود 137 هزار هكتار اراضي آبي و 292 هزار هكتار اراضي ديم متعلق به جامعه عشايري
- وجود حداقل 30 ميليون هكتار مراتع به عنوان عرصه عملياتي ساماندهي عشاير
- وجود فرصت‌هاي اقتصادي و اجتماعي قابل توجه در مناطق عشايري مانند گردشگري، گياهان دارويي و...
- وجود بيش از 22 ميليون راس دام سبك مولد و ذخائر ژنتيكي متعلق به عشاير
- وجود اتحاديه تعاوني‌هاي عشايري با شرح وظايف مناسب براي توسعه و بهبود توليد در جامعه عشايري
- امكان مشاركت عشاير در حفاظت از منابع طبيعي و توسعه صنايع دستي
- وجود دانش فني بومي و فرهنگ مبتني بر تلاش و سخت كوشي در جامعه عشايري
محدوديت‌ها و تنگناهاي اساسي
- پايين بودن شاخص‌هاي توسعه انساني در جامعه عشاير (ميزان برخورداري از سواد، آب آشاميدني بهداشتي، برق، راه مناسب عشايري، پوشش ارتباطات و...)
- پايين بودن نرخ بهره‌وري نيروي كار در فعاليت‌هاي جامعه عشاير
- محدوديت در مقتضيات و الزامات كوچ نشيني و ازبين بردن زمينه‌ها و بسترهاي اين نوع معيشت
- آسيب پذيري شديد در مقابل حوادث و سوانح طبيعي و ضعف سياست‌هاي حمايتي در جامعه عشايري
- پايين بودن نرخ بازدهي سرمايه در مناطق عشايري به دليل بالا بودن هزينه‌هاي ناشي از نبود و يا ضعف زيرساخت‌ها و زيربناها در اين مناطق
- محدوديت منابع مورد نياز جهت ايجاد اشتغال در كانون‌هاي اسكان عشاير
- پراكنش گسترده و نامناسب جمعيت عشاير در عرصه كشور
- نارسايي نظام موجود برنامه‌ريزي با توجه به ماهيت بين بخشي فعاليت‌ها و نيازها در توسعه جامعه عشايري
- كمبود منابع غذايي مورد نياز جهت تعليف دام عشاير
- محدوديت‌هاي و تنگناهاي قانوني در حفظ عرصه‌هاي عشايري
اهداف کيفي بلندمدت (اهداف آرماني)
- ارتقاء دانش فني مهارتي و آگاهي‌هاي عمومي عشاير
- بهبود وضعيت اشتغال و تنوع بخشي به فعاليت‌هاي عشاير اسكان يافته
- توسعه مشاركت عشاير در فعاليت‌هاي اقتصادي و اجتماعي
- ارتقاء شاخص‌هاي توسعه انساني جامعه عشايري
- توسعه خدمات زيربنائي در مناطق عشايري و افزايش شاخص‌هاي برخورداري عشاير
- اصلاح نظام‌هاي بهره‌برداري عشاير
اهداف کيفي پنجساله(جهت‌گيري‌هاي اصلي)
- ساماندهي اسکان عشاير داوطلب با حفظ ارتقاء توانمندي‌هاي اقتصادي عشاير
- تنظيم كوچ و مديريت بهره‌برداري از مراتع
- توسعه مشاركت‌هاي جامعه عشايري در حفاظت از منابع طبيعي
- تنوع بخشي به فعاليت‌هاي عشاير و حفظ آثار و فرهنگ ايلي
اهداف کمي
- برنامه‌ريزي و ساماندهي اسكان در سطح 70000 خانوار
- پوشش سوخت‌رساني عشاير در سطح 200000 خانوار
- تامين خدمات پشتيباني كوچندگان در سطح 140000 خانوار
- ساماندهي مديريت محلي 5 استان
- پوشش بيمه‌هاي اجتماعي در سطح 200000 نفر
- تنظيم كوچ و مديريت چرا در سطح 15 ميليون واحد دامي
- توسعه گردشگري ايلي در10 استان
- طرح جامع تنظيم كوچ و مديريت چرا
- طرح جامع خدمات پشتيباني كوچندگان
- طرح جامع بهسازي توليد عشاير
- طرح آموزش و ترويج عشاير
- طرح ساماندهي مديريت محلي
- طرح جامع جايگزيني سوخت فسيلي
- طرح مطالعات جامع ساماندهي عشاير
- طرح جامع ساماندهي به اسكان عشاير
- طرح جامع شناسائي و توسعه گردشگري ايلي
سياست‌هاي فضايي و منطقه‌اي
- توزيع خدمات مورد نياز عشاير براساس زيست بوم‌ها و توانمندي‌هاي اکولوژيک منطقه
اقدامات
- اقدامات شامل فعاليت‌هاي سخت افزاري و نرم‌افزاري (قوانين، مقررات، سياست‌ها و روش‌ها) مورد نياز جهت تحقق اهداف توسعه جامعه عشايري بكار گرفته خواهد شد.
- پروژه شناسايي و طبقه بندي عشاير داوطلب اسكان
- پروژه مكان‌يابي كانون‌هاي اسكان عشاير
- امكان سنجي توسعه مشاغل در كانون‌هاي اسكان عشاير
- پروژه ساماندهي تشكل‌هاي تعاوني
- پروژه ايجاد صندوق اعتبارات خرد
- پروژه تشكيل تعاوني‌هاي توليدي
- پروژه احداث راه
- پروژه تامين آب بهداشتي
- پروژه توسعه روش‌هاي نوين زراعي و آبياري
- پروژه حفظ ذخائر ژنتيكي دام عشاير
- پروژه جايگزيني سوخت فسيلي
- پروژه تدوين نظام بهره‌برداري و مديريت مناسب در كانون‌هاي اسكان عشاير
- پروژه انجام عمليات زيربنايي و تجهيز منابع در كانون‌هاي اسكان عشاير
- پروژه‌هاي آموزش و ترويج
انتهاي پيام
نظرات