اشاره:
بذر و نهال به‌عنوان نهاده‌اي اصلي و پايه و اساس كشاورزي مطرح مي‌شود و ساير عوامل از آن تأثيرپذير هستند؛ به گونه‌اي كه با بهره‌گيري از بذر و نهال سالم  و بومي منطقه مي‌توان از كاربرد ديگر نهاده‌ها همانند سم و كود شيميايي تا حد ممكن جلوگيري كرد.

كارشناسان معتقدند كه افزايش پايدار و پيوسته در توليد کشاورزي و قابليت توليد تا حد زيادي به توسعه‌ي ارقام زراعي جديد و اصلاح شده و هم‌چنين به نظام کارآمدي كه بذر و نهال مورد نياز با کيفيت بالا و در زمان مناسب را در اختيار کشاورزان قرار دهد، بستگي دارد.
از سوي ديگر با كشت بذر و نهال سالم با توان رقابتي  و عملكرد بالا مي‌توان با افزايش بهره‌وري توليد و كاهش مصرف نهاده‌هاي خارجي از كشاورزان و بهره‌برداران حمايت و به اقتصاد كشاورزي كمك كرد.
بي ترديد اجراي يک سياست واحد به‌منظور توسعه‌ي صنعت بذر و نهال در کشور نياز به تدوين يک سند ملي دارد. در مقدمه‌ سند ملي بذر و نهاد كه توسط وزارت جهاد كشاورزي تدوين شده آمده است: اين سند در چارچوب قوانين جاري وزارت جهاد كشاورزي و چشم‌انداز تدوين شده است.
سرويس مسائل راهبردي  ايران ضمن اعلام آمادگي براي بررسي دقيق‌تر نياز‌هاي خبرنگاران و سياست‌پژوهان محترم، علاقه‌مندي خود را براي دريافت (
isnakeshavarzi@yahoo.com)  مقالات دانشجويان، پژوهشگران، حرفه‌مندان، مديران و سياست‌گذاران محترم و پيشنهادات آن‌ها در ارائه‌ي عناوين جديد مقالات و يا تكميل يا ويرايش مقالات منتشرشده، اعلام مي‌كند.

سرويس مسائل راهبردي دفتر مطالعات خبرگزاري دانشجويان ايران به دنبال بررسي سياست‌هاي توسعه‌ بخش كشاورزي در ايران، به منظور تسهيل دسترسي خبرنگاران سياستي و سياست پژوهان بخش كشاورزي متن كامل اين سند را به حضور خوانندگان گرامي تقديم مي‌كند.

ماده 1 – تعاريف
1) وزارتخانه: منظور وزارت جهاد کشاورزي است.
2) استانداردهاي ملّي: حداقل شاخص‌هاي فني قابل قبول مزرعه، نهال‌ستان، بذر يا نهال در محصولات گوناگون که بر اساس قوانين و مقررات مورد پذيرش دولت جمهوري اسلامي قرار گرفته است.
3) آزمايشگاه: واحد تعيين کيفيت و سلامت بذر و نهال است.
4) رقم: گروهي از گياهان که در پائين‌ترين رده‌ي شناخته شده‌ي گياه‌شناسي بوده و داراي يکنواختي کافي، پايداري صفات و متمايز از گروه‌هاي مشابه ديگر باشند.
5) ثبت: تائيد حق مالکيت معنوي و اعطاي امتياز انحصاري بهره‌برداري اقتصادي به اصلاح کننده‌ي رقم است.
6) بذر: نوعي اندام گياهي است که براي تکثير مورد استفاده قرار مي گيرد.
7) بذر به نژادگر: بذر لاين يا رقمي است که مستقيمأ توسط به نژادگر توليد مي شود و منبع اوليه‌ي آن بذر پايه است.
8) بذر پايه: از ازدياد بذر به نژادگر به دست مي آيد و منبع بذري سوپراليت محسوب مي شود.
9) بذر گواهي شده: به مفهوم طبقه اي از بذر است که از بذر مادري و يا لاين‌هاي والديني حاصل شده و کليه استانداردهاي اين طبقه را كسب كرده است.
10) نهال گواهي شده: نهالي است که از نهال مادري تهيه و در نهالستان کشت مي شود و به‌منظور استفاده‌ي تجاري در اختيار باغداران قرار مي گيرد.
11) به نژادگر: شخص حقيقي يا حقوقي است که رقم گياهي را براي اولين بار اصلاح و يا کشف و سپس بهبود بخشيده باشد.
12) هسته‌ي اوليه: به مفهوم ماده‌ي گياهي عاري از بيماري با منشاء ژنتيکي مشخص که توسط به نژادگر توليد شده است.
13) توليد کننده‌ي بذر و نهال: شخص حقيقي يا حقوقي است که مجوز توليد بذر و نهال از مرجع ذي‌صلاح را دريافت كرده باشد.

ماده 2- هدف
1) فراهم کردن زمينه‌ي مناسب براي تهيه و توليد بذر و نهال با کيفيت بالا به وسيله بخش خصوصي و دولتي
2) حمايت از سرمايه گذاري و توسعه‌ي صنعت بذر و نهال در راستاي تأمين نيازهاي داخلي و توسعه‌ي صادرات
3) پيشنهاد و پيگيري اصلاح قوانين و تدوين آئين نامه‌هاي مرتبط به منظور تشويق مشارکت بخش خصوصي دراصلاح توليد بذر و نهال
4) دسترسي به موقع بهره برداران و کشاورزان به بذر و نهال مطابق با استانداردهاي ملي
5) اجراي برنامه‌هاي آموزشي به منظور ارتقاء دانش بهره برداران به منظور توليد و استفاده از بذر و نهال مطلوب و ايجاد محيط اجرايي مناسب براي جذب سرمايه‌هاي بخش خصوصي.
6) ايجاد فضاي مناسب براي رشد صنعت بذر و نهال و تشويق به نژادگران (اشخاص حقيقي و حقوقي)دراستفاده از ژرم پلاسم بومي و تبادل ژرم پلاسم مفيد و سالم.
7) ايجاد و به‌کارگيري فناوري‌هاي نوين درتهيه و تامين بذر و نهال مطلوب
8) فراهم کردن ساختاري مناسب در صنعت بذر و نهال به‌منظور استفاده از فرصت‌هاي حاصل از جهاني شدن و حفظ منافع کشور.

ماده3 -مقرارت و استانداردهاي کيفي تهيه و توليد بذر و نهال
-ضوابط و استانداردهاي ملي بذر و نهال با رعايت قوانين و هماهنگ با مقرارت بين المللي تهيه مي‌شود.

ماده 4- تهيه و توليد بذر و نهال مناسب
وزارت‌خانه متناسب با نياز بخش کشاورزي، ظرفيت‌هاي تهيه و توليد بذر و نهال اصلاح شده را توسط بخش‌هاي دولتي و خصوصي در داخل كشور فراهم مي آورد.

ماده 5- انتشار ليست ارقام
وزارت‌خانه هر سال فهرست ارقام تأييد شده به همراه ويژگي‌هاي زراعي و باغي مربوط را براي مناطق مناسب توليد آن‌ها منتشر مي كند.

ماده 6- اجراي قانون
1) صدور گواهي کيفيت بذر و نهال براساس استانداردهاي ملي ذي‌ربط انجام مي شود.
2) وزارت‌خانه سازوكار لازم را براي ارائه‌ي کمک‌هاي فني، حقوقي و راهنمايي توليد کنندگان بذر و نهال و موسسات بازاريابي (ملي و بين المللي) که علاقمند به انجام فعاليت‌هاي مرتبط با صنعت بذر و نهال باشند، فراهم مي‌كند.
3) به منظور تشويق سرمايه‌گذاري بخش‌هاي دولتي و خصوصي (اعم از داخلي و خارجي) و حمايت از افراد حقيقي وحقوقي که در صنعت بذر و نهال فعاليت مي‌كند، اقدامات لازم براي تدوين و اصلاح قوانين، آئين نامه‌ها و مقررات مربوط انجام مي‌شود.
4) به‌منظور تهيه و توليد بهينه‌ي بذر و نهال موردنياز و هم‌چنين توسعه‌ي فعاليت‌هاي مرتبط با صنعت بذر و نهال، وزارت‌خانه بخش‌هاي دولتي و خصوصي را به نوعي ساماندهي مي‌كند تا اهداف اين سند عملي شود.
5) وزارت‌خانه از تهيه، توليد، تأمين و توسعه‌ي صادرات بذر و نهال استاندارد حمايت مي‌كند.
6) وزارت‌خانه از همکاري‌هاي مشترک بين المللي درتهيه و توليد بذر و نهال حمايت مي‌کند.

ماده 7 -موارد اجرايي
1) وزارت‌خانه براساس مفاد اين سند نسبت به ارائه‌ي پيشنهاد و پيگيري موثر مواردي که مرتبط با فعاليت‌هاي بذر و نهال است مانند اصلاح قوانين مالياتي و گمركي، توسعه‌ي صادرات و تامين يارانه‌هاي لازم اقدام مي‌كند.
2) وزارت‌خانه اقدامات حقوقي و پيگيري‌هاي قضايي لازم را به‌منظور تضمين دسترسي زارعين به بذر و نهال استاندارد انجام مي‌دهد.

ماده 8 - توليد بذر و نهال
1) مقررات حاکم بر گواهي بذر و نهال کشور شامل بذر و نهال خود مصرفي کشاورزان نمي‌باشد، اما در راستاي افزايش بهبود کيفيت بذر و نهال خود مصرفي توليدي کشاورزان، حمايت‌هاي لازم به‌عمل ‌مي‌آيد.
2) سياست‌هاي تشويقي لازم به‌منظور تحقيق و توسعه در توليد بذر ونهال استاندارد، در راستاي تامين امنيت غذايي و سلامت محصولات کشاورزي اتخاذ مي‌شود.
3) سازوکارهاي لازم به‌منظور ارتباط متقابل ميان موسسات تحقيقاتي و واحدهاي خصوصي بذر و نهال تدوين مي‌شود.
4) توليد بذر هيبريد(دو رگه‌گيري شده)مناسب مورد حمايت ويژه در سرمايه‌گذاري، اصلاح، توليد، توزيع و بازاريابي قرار مي‌گيرد.
5) گسترش توليد بذر و نهال در مناطق داراي آب و هواي مستعد کشت که خارج از مناطق کشت موجود هستند، ترويج مي‌شود.
6) ذخيره و نگهداري بذر و نهال درمحل مناسب و شرايط مساعد انجام مي‌شود تا دسترسي به موقع به آن امكان‌پذير باشد.
7) مناطق مناسب براي توليد بذر و نهال در کشور مشخص مي‌شود.
8) تهيه، توليد و نگهداري هسته‌هاي اوليه بذر و نهال در شرايط مساعد مورد حمايت قرار مي‌گيرد.

ماده 9- کنترل کيفيت بذر و نهال از نظر تطابق با استانداردها
1) کنترل کيفيت مستلزم نظارت مستمر، بازرسي و انجام آزمايش‌هاي لازم است.
2) ايجاد سامانه‌ي داخلي کنترل کيفي بذر و نهال در واحدهاي توليدكننده تشويق خواهند شد.
3) در راستاي تضمين حداکثر منافع براي کشاورزان و بهره‌وري مناسب از منابع توليد، رعايت استانداردهاي بذر و نهال الزامي است.
4) استانداردهاي ملي با پيشرفت فن آوري ارتقاء پيدا کرده تا بذر و نهال بهتري به کشاورزان ارائه شود.
5) در شرايط ضروري که تأمين بذر و نهال در سطح ملي امکان پذير نباشد، مي‌توان سطح استانداردها را به‌طور موقت تا برطرف شدن اين شرايط تغيير داد.
6) ظرفيت‌هاي حقوقي و اجرايي لازم به منظور تاسيس آزمايشگاه‌هاي کنترل کيفي و سلامت بذر و نهال در مناطق توليد فراهم مي‌شود.
7) کشاورزان توليدکننده‌ي بذر و نهال خودمصرفي، حق ذخيره، استفاده، تبادل، تسهيم يا عرضه مواد گياهي خود را دارند.
8) استفاده‌ي کشاورزان خود مصرف از ارقام حمايت شده بدون اشكال است.

ماده 10- فرآوري بذر و نهال
به‌منظور افزايش کيفيت بذر و مواد تكثيري، صنايع فرآوري و بسته بندي توسط فراهم آوردن تسهيلات مورد حمايت وزارت‌خانه قرار مي‌گيرند.

ماده 11 - توزيع بذر و نهال استاندارد
1) فعاليت‌هاي مرتبط با توزيع بذر و نهال موردحمايت و تشويق قرار مي‌گيرد.
2) ايجاد شبكه‌ي مناسب توزيع و عرضه‌ي بذر و نهال مورد حمايت قرار مي‌گيرد.
3) اقدامات لازم براي تخصيص يارانه موردنياز براي حمل و نقل و توزيع بذر و نهال انجام مي‌شود.
4) رعايت مقررات حفظ نباتات در هنگام توزيع بذر و نهال الزامي است.

ماده 12- ترويج و بازاريابي بذر و نهال
1) از فعاليت‌هاي مناسب در بخش‌هاي دولتي و خصوصي در زمينه‌ي ترويج و بازاريابي بذر و نهال حمايت مي‌شود.
2) فعاليت‌هاي ترويج و بازاريابي به‌نحوي هدايت مي‌شود كه بذر و نهال مناسب در اختيار بهره‌برداران در مناطق مورد نظر قرار گيرد.

ماده 13 - زير ساخت‌ها، مشارکت و تسهيلات فرا ساختاري
1) ايجاد زيرساخت‌هاي لازم به منظور توسعه‌ي پايدار صنعت بذر و نهال در راستاي توسعه‌ي بخش‌ كشاورزي مورد حمايت قرار مي‌گيرد.
2) توسعه‌ي بانک ژن گياهي ملي ايران به عنوان پايه‌اي ترين واحد صنعت بذر و نهال کشور مورد حمايت قرار مي گيرد.
3) فعاليت‌هايي که بخش خصوصي تمايل به سرمايه‌گذاري در آن‌ها، جهت تأمين تمامي يا بخشي از نيازهاي ملي را داشته باشد، با رعايت مقررات به بخش خصوصي واگذار مي‌شود.
4) از فعاليت‌هاي رقابتي غيرمنصفانه بخش‌هاي دولتي و بخش خصوصي ممانعت به‌عمل مي‌آيد.
5) سياست‌هاي حمايتي در راستاي تأمين تسهيلات ارزان قيمت به منظور تأمين روبه افزايش بذر و نهال پايه و گواهي شده اتخاذ مي شود.

ماده 14- آموزش و کاربرد فن‌آوري
1) استفاده از فن‌آوري‌هاي نوين مرتبط با صنعت بذر و نهال مورد حمايت قرار مي‌گيرد.
2) آموزش‌ لازم براي استفاده از فن‌آوري‌هاي نوين در بخش‌هاي دولتي و خصوصي فعال در صنعت بذر و نهال مدنظر قرار مي گيرد.

ماده 15- واردات بذر و نهال
1) واردات بذر و نهال پس از بررسي‌هاي كيفي و احراز مزيت ويژه‌ در حل مشكل تحقيق يا توليد كشور به‌منظور قرار گرفتن در چرخه‌ي تحقيق يا توليد انجام مي‌شود.
2) به‌منظور حمايت از توليد بذر و نهال داخلي، هيچ‌گونه يارانه‌اي براي بذر و نهال وارداتي پرداخت نمي‌شود.
3) بذر و نهال وارداتي بايد حداقل استانداردهاي ملي را از نظر سلامت، جوانه زني، خلوص فيزيکي و ژنتيکي (همان‌گونه که توصيه شده) را داشته باشند.
4) در صورت لزوم بذر و نهال وارداتي از نظر تراريخته بودن به‌وسيله‌ي آزمايشگاه مرجعي كه مورد تاييد باشد، آزمايش مي‌شود.
5) در راستاي تأمين نيازهاي داخلي، از واردات بذر و نهال پايه و هسته‌هاي اوليه ارقام پيشرفته‌ي خارجي از منابع معتبر به شرط انتقال دانش فني مربوط، حمايت مي‌شود.
6) رعايت قوانين و مقررات سازمان حفظ نباتات در واردات بذر و نهال الزامي است.

ماده 16-صادرات بذر و نهال
1) به‌منظور سامان‌دهي صادرات بذر و نهال، برنامه‌هاي لازم تهيه و تدوين مي شود.
2) بخش خصوصي در معرفي ارقام و توليد بذر و نهال در راستاي صادرات تشويق مي شود.
3) پيشنهادهاي لازم به‌منظور برطرف كردن موانع موجود و سهولت صادرات بذر و نهال را پيگيري مي کند.
4) در راستاي افزايش ظرفيت صادرات و به‌منظور اطلاع رساني به صادرکنندگان بذر و نهال از شرايط بازار بين المللي، بانک اطلاعاتي ايجاد مي‌شود.
5) برنامه‌هاي آموزشي در راستاي بهبود کيفيت بذر و نهال توليدي و افزايش توان صادراتي صادرکنندگان در رقابت بازار بين المللي تدوين مي شود.
6) تسهيلات لازم براي آزمايش و گواهي و تأمين نيازهاي صادرکنندگان ايجاد مي‌شود.
7) صادرات بذر و نهال با رعايت اصول صيانت از منابع ژنتيکي مجاز است.

ماده 17 - ارتقاء صنعت بذر ونهال داخلي
1) به‌منظور حمايت از صنعت بذر و نهال، توليد ارقام جديد با عملکرد بالا و خصوصيات برتر و سرعت بخشيدن به توليد بذر هيبريد داخلي در شرايط لازم از اولويت خاص برخوردار مي شود.
2) همکاري با سازمان‌هاي ملي و بين المللي فعال در عرصه‌ي بذر و نهال حمايت مي شوند.
3) افزايش کيفيت بذر و نهال خودمصرفي کشاورزان مورد توجه قرار مي‌گيرد.
4) سرمايه گذاري در ايجاد زيرساخت‌هاي صنعت بذر و نهال مورد حمايت و پشتيباني قرار مي گيرد.
5) ارتقاء صنعت بذر و نهال در مناطق مستعد و محروم مورد حمايت و پشتيباني ويژه قرار مي‌گيرد.

ماده 18- تأمين تجهيزات و ادوات
1) پيگيري‌هاي لازم به‌منظور کاهش و حذف ماليات، عوارض و يا ديگر محدوديت‌هاي موجود مربوط به توليد داخلي صورت مي گيرد.
2) واردات تجهيزات و ادوات پيشرفته مطابق با استانداردهاي مورد نياز صنعت بذر و نهال مورد تشويق قرار مي گيرد.

ماده 19 - تقويت سيستم کنترل و گواهي
1) توسعه‌ي کنترل کيفي، به‌ويژه کنترل کيفي داخلي در صنعت بذر و نهال تقويت و حمايت مي شود.
2) ارتقاء بهره وري از آموزش‌هاي ملي و بين المللي و شرکت در سمينارها و کارگاه هاي آموزشي براي توسعه صنعت بذر و نهال حمايت مي شود.

ماده 20-حقوق مالکيت معنوي
به منظور حفظ حقوق به نژادگران، ثبت و معرفي ارقام جديد مورد حمايت قرار مي گيرد

ماده 21- تأمين و نگهداري هسته‌هاي اوليه‌ي بذر و نهال
1) نگهداري و تأمين هسته‌هاي اوليه‌ي بذر و نهال به ميزان کافي به‌عهده‌ي بخش خصوصي و موسسات دولتي توليدکننده رقم مي باشد.
2) حفظ و نگهداري هسته‌هاي اوليه‌ي ارقام و توده‌هاي بومي و محلي کشور تا زماني‌که وارد برنامه‌ي گواهي شوند، به‌عهده‌ي بانک ژن گياهي ملي ايران است.
3) حمايت‌هاي لازم از بانک ژن گياهي ملي ايران به منظور ارتقاء و توسعه آن در انجام وظايف محوله به‌عمل مي‌آيد.
4) براساس تعرفه‌هاي مصوب، خدمات مربوط به سالم سازي، ايجاد و نگهداري هسته‌هاي اوليه‌ي بذر و نهال، در اختيار بخش خصوصي و دولتي قرار مي گيرد.

ماده 22- اعتبارات، تشهيلات و تشويق‌ها
1) ظرفيت‌هاي لازم براي گسترش سرمايه گذاري در صنعت بذر و نهال ايجاد مي شود.
2) تسهيلات اعتباري ارزان قيمت به‌نحو مقتضي در اختيار بخش خصوصي و دولتي براي سرمايه گذاري در فعاليت‌هاي صنعت بذر و نهال قرار مي گيرد.

ماده 23 - واريته‌هاي گياهي تراريخته
1) تمام فعاليت‌ها در تهيه و توليد بذر و نهال تراريخته وابسته به گرفتن مجوز از مراجع ذ‌ي‌صلاح مي‌باشد.
2) واردات تمام بذر ونهال‌هاي تراريخته وابسته به رعايت مقررات و گرفتن مجوزهاي لازم از مراجع ذي‌صلاح مي باشد.
3) لازم است ساختارهاي مورد نياز براي آزمايش، تشخيص و بررسي بذر ونهال تراريخته در کشور ايجاد شود.

ماده 24- کميسيون دائمي بذر و نهال
کميسيون دائمي بذر و نهال با ترکيب و شرح وظايف زير تشکيل مي شود:
الف: ترکيب کميته
1) نماينده‌ي معاونت باغباني
2) نماينده‌ي معاونت زراعت
3) نماينده‌ي معاونت تحقيقات
4) رئيس موسسه‌ي تحقيقات ثبت و گواهي بذر و نهال
5) رئيس موسسه‌ي تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر
تبصره 1: اين کميسيون مي تواند از اشخاص حقيقي و حقوقي بر حسب مورد براي شرکت در جلسه دعوت به‌عمل آورد.

انتهاي پيام