بيستم دي‌ماه 1230 هجري شمسي، رگ دست‌هاي ميرزا محمدتقي‌خان فراهاني، ملقب به اميركبير، صدراعظم ناصرالدين‌شاه در حمام فين كاشان بريده شد، تا جلوي بازگشت او به صدارت پس از به پايان رسيدن مدت تبعيدش در كاشان و انجام خدمات مهمي كه برخلاف ميل درباريان زياده‌خواه بود، گرفته شود.

به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، باغ فين كاشان با وجود داشتن سابقه‌اي تاريخي كه به دوره‌ي صفوي مي‌رسد، پس از به قتل رسيدن اميركبير، بين مردم جايگاه ويژه‌اي پيدا كرد.

برخي منابع تاريخي قدمت اين باغ و مجموعه‌ي بناهاي موجود در آن را كه 15 آذرماه 1314 به‌عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيد، دوران سلطنت آل‌ بويه مي‌دانند. به استناد همان منابع، زلزله‌ي مهيب سال 1192 هجري قمري سبب تخريب کلي باغ شد. پس از زلزله، بقاياي باغي در چند صد متري باغ فين (باغ نو) موجود بود که اكنون به باغ کهنه معروف است. باغ کهنه در دوره‌ي ايلخانان مغول بيشترين گسترش را داشت.

ساختمان كنوني باغ فين به دوران شاه‌عباس اول نسبت داده شده است و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري طراح آن را «غياث‌الدين جمشيد کاشاني» مي‌داند. همچنين برخي منابع دانشگاهي، طراح باغ را «شيخ بهايي» معرفي مي‌کنند.

کار ساخت و توسعه‌ي عمراني اين باغ در دوره‌ي شاه‌صفي و شاه‌عباس دوم ادامه يافت و به اوج رسيد. بناهاي سردر ورودي، کوشک صفوي و يکي از حمام‌ها محصول اين دوره بودند. از اواخر دوره‌ي صفوي تا دوره‌ي زنديه و همزمان با حمله‌ي افغان‌ها و لشکرکشي‌هاي نادرشاه، توجهي به اين باغ نشد. در دوره‌ي کريم‌خان زند و همزمان با وقوع چند زلزله‌ي پياپي، باغ و بناهاي موجود در آن مرمت و بناي «خلوت کريم‌خاني» به آن افزوده شد.

در دوره‌ي سلطنت فتحعلي‌شاه قاجار، بخش‌هاي زيادي به بناهاي باغ افزوده شد و تقريبا بقيه‌ي بناهاي موجود در باغ، به اين دوره تعلق دارند؛ ولي با مرگ فتحعلي‌شاه، رسيدگي به باغ و درختان آن فراموش شد و حتا بخش‌هايي از باغ از بين رفت. با ثبت شدن اين اثر در فهرست آثار ملي در 70 سال پيش، رسيدگي و توجه به آن اهميت بيشتري يافت. در دوره‌ي پهلوي، بناي موزه‌ي کاشان روي خرابه‌هاي «خلوت نظام‌الدوله» و همچنين بنايي بين کتابخانه و حمام‌ها ساخته شد و ديگر بناها نيز مرمت شدند.

سرانجام کار ثبت جهاني باغ فين كاشان که از سال 2007 ميلادي آغاز شده بود و در زمستان 1389، مرحله‌ي نخست ثبتش در فهرست يونسکو انجام شده بود، اوايل تيرماه امسال انجام شد.

اميركبير در طول عمر خود منشأ خدمات و اصلاحات بسياري بود كه از جمله‌ي آن‌ها به تأسيس مدرسه‌ي «دارلفنون» در تهران مي‌توان اشاره كرد، اين مدرسه را يكي از تأثيرگذارترين خدمات اميركبير در طول صدارتش مي‌توان دانست، كه به ابتکار او در زمان ناصرالدين‌شاه براي آموزش علوم و فنون جديد در تهران تأسيس شد. هرچند هنوز نام نخستين دانشگاه در تاريخ مدرن ايران را با خود يدك مي‌كشد، ولي متأسفانه هر سال با كم و زياد شدن اعتبارات در اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران، بلاتكليف‌تر از قبل مي‌شود.

اميرکبير محل ساختمان را شخصا در كنار کاخ‌هاي سلطنتي و در مکاني که سربازان آموزش نظامي مي‌ديدند، با موافقت ناصرالدين‌شاه انتخاب کرد و به ميرزا رضاخان مهندس تبريزي که يکي از پنج نفر محصل اعزامي به لندن در زمان عباس ميرزا بود، دستور تهيه‌ي نقشه‌ي ساختمان را داد. اين نقشه با استفاده از طرح عمارت سربازخانه‌ي وليچ انگليس در اواخر سال 1229 هجري شمسي آماده و محمدتقي معمارباشي مأمور ساختن آن شد و کار را آغاز کرد. همچنين قسمت شرقي بنا در سال 1230 هجري شمسي تكميل شد.

سرانجام اين مكان، يك‌شنبه ششم دي‌ماه 1230 هجري شمسي، 13 روز پيش از به قتل رسيدن اميرکبير با حضور ناصرالدين‌شاه، آقاخان نوري ـ صدراعظم جديد ـ و گروهي از دانشمندان و معلمان ايراني و اروپايي با 30 شاگرد به‌شكل رسمي گشايش يافت.

اين مدرسه پس از 80 سال فعاليت، در سال 1308 هجري شمسي به‌دستور اعتمادالدوله ـ وزير وقت معارف ـ تخريب شد و ساختمان كنوني با نقشه‌ي يك مهندس روسي ساخته شد. اين ساختمان نيز بيست‌وپنجم تيرماه 1367 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد. هرچند ثبت شدن اين بنا به مفهوم حفاظت و نگهداري از آن توسط اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران است، اما كمبود اعتبار و وجود مشكلاتي مانند سپردن آن به آموزش و پرورش، شرايط نامطلوبي را در سال‌هاي گذشته براي مدرسه‌ي دارالفنون ايجاد كرده است.

يك كارشناس حوزه‌ي ميراث فرهنگي در اين‌باره گفته است: سال گذشته اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري به آموزش و پرورش تعهد داد كه طرح احياي دارالفنون را تهيه كند. به همين منظور، قراردادي را با بخش خصوصي بست؛ ولي پس از اين‌كه مشخص شد اعتبار اختصاص‌يافته به اين پروژه، در جاي ديگري هزينه شده است، در حالي كه 50 درصد مطالعات انجام شده بود، طرح متوقف شد.

به نظر مي‌رسد، امسال اعتباري براي اين پروژه در اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران تأمين شده است كه در صورت پرداخت و تخصيص صد درصد آن، اين پروژه توسط بخش خصوصي تهيه و در صورت تأييد، اجرايي مي‌شود.

به گزارش ايسنا، در سال 1385، بخش‌هايي از دارالفنون با اعتباري حدود 450 ميليون تومان مرمت شد‌، در سال 1388 نيز آموزش و پرورش با اجراي يك طرح مقاوم‌سازي، اقدام به انجام برخي كارها در مدرسه‌ي دارالفنون كرد كه چون آن اقدامات با ضوابط ميراث فرهنگي مغايرت داشتند، قرار شد براي كاربري آينده‌ي اين مكان تاريخي، تعيين تكليف شود و سازمان ميراث فرهنگي طرح آن را تهيه كند كه به‌دليل نبود اعتبار، اين طرح متوقف مانده است.

انتهاي پيام