به گزارش ایسنا، آیت‌الله رشاد سه‌شنبه ( ۲۵ شهریور) در مراسم افتتاحیه سال تحصیلی جدید حوزه علمیه امام رضا (ع) در سخنانی به این شرح گفت: 

«حمد و سپاس بی‌پایان پروردگاری را سزاست که توفیق درک دوباره حریم دانش و حضور در این محفل پربرکت و جشن فرخنده سال تحصیلی و عید علم و معرفت را به ما عطا فرمود. این نعمت بزرگ را ارج می‌نهیم و به‌ویژه این بنده ناچیز که قریب به نیم قرن است در زیر سایه فضلش، در خدمت مقدس حوزه‌های علمیه بوده‌ام، سر تعظیم فرود می‌آورم.

در ادامه، به مناسبت این جمع مبارک، به سه محور اساسی و سه سلوک ضروری که باید در مجموعه حوزه‌های علمیه جاری باشد، اشاره می‌کنم:

۱. سلوک مدیریتی  
۲. سلوک معنوی  
۳. سلوک علمی  

و اگر فرصتی باقی ماند، چند توصیه نیز تقدیم حضورتان خواهد شد.

در محور نخست، سلوک مدیریتی، باید بازگشتی آگاهانه به سنت‌های دیرینه و پرباری داشته باشیم که طی سده‌ها در اداره حوزه‌ها تجربه شده و در همان سبک و سیاق، بزرگانی تربیت یافته‌اند. به باورم، حوزه به سرعت در حال فاصله گرفتن از آن اصول استوار و کهن است. حوزه را باید همگان با هم اداره کنند، نه آنکه به چند بخش مجزا تقسیم شود؛ جمعی مدیریت کنند و جمعی تنها حضور داشته باشند.

شاید نتوان در برابر این سیلاب خروشان و طوفان سهمگینی که حوزه را با خود می‌برد، کاری کرد، ولی شاید بتوان همچون غریقی که در امواج خروشان، تکیه‌گاهی می‌یابد، تخته‌پاره‌ای بیابیم و جان سالم به در بریم. صریحاً می‌گویم: حوزه امروز درگیر طوفان است و بر هرکس که توانایی دارد، فرض است که تا حد امکان در برابر این امواج ایستادگی کند تا اصالت‌های حوزه مصون بماند. باید برای ارکان کنشگر حوزه، نقش‌هایی شفاف و تعریف‌شده در نظر گرفت. در کتاب «پرورش مآل» ارکان کنشگر حوزه را به پنج گروه تقسیم کرده‌ام. در یک نگاه کلی، حوزه دارای سه رکن اصلی است:

۱. رکن کنشگر  
۲. رکن سخت‌افزار  
۳. رکن نرم‌افزار  

بخش نخست، خود شامل پنج گروه است:

- مدیران  
- مدرسان  
- طلاب  
- کارکنان  
- خادمان  

این جمع هستند که نقش اول را ایفا می‌کنند، نه برنامه‌ها و نه دیوارها و گنبدها حوزه را اداره می‌کنند. از مراجع عظام تقلید تا خادمان زحمتکش، نقش هر یک از این عناصر مهم و غیرقابل انکار است. باید جایگاه هر رکن به درستی تعریف شود.

مدیران، راهبران میدانی و پدران معنوی این مجموعه هستند. آنان مربیانی هستند که با عمل و رفتارشان تربیت می‌کنند. قرآن کریم نقش والدین را در کنار توحید قرار می‌دهد. وقتی می‌گویم مدیران پدران معنوی هستند، مقصود همان برخورد لطیف و مهربانانه‌ای است که باید داشته باشند و در مقابل، طلاب نیز باید همچون فرزندان با آنان رفتار کنند. میدانی بودن مدیریت نیز از آن روست که مدیران باید در کف کار حاضر باشند و با عمل خود طلاب را پرورش دهند.

گروه دوم، مدرسان هستند. استادان به‌ویژه استادان هادی، معلمان علم و مربیان عمل طلاب به شمار می‌روند.

گروه سوم، طلاب هستند که باید یاوران عملی مدیران و یاوران علمی مدرسان باشند. این گروه‌ها هستند که باعث رشد علمی و تهذیبی طلبه می‌شوند.

بارها گفته‌ام: اگر مدیر نتواند مدرسه را به درستی اداره کند، اگر استاد مطالعه نداشته باشد و روش تدریس را نیاموزد، اگر کارکنان وظیفه‌شناس نباشند و اگر خادم به وظیفه خود عمل نکند، سپس چه؟ تکلیف از انسان ساقط نمی‌شود. حتی اگر دیگران انجام ندهند یا نتوانند، شما چه برنامه‌ای برای آینده خود دارید؟ بنابراین، طلاب باید بازوان مدیران در اداره امور، و در جلسه درس و فعالیت‌های علمی و تربیتی، یاران مدرسان باشند.

سایر گروه‌ها از جمله کارشناسان، کارمندان و خادمان نیز باید بسترساز باشند و طلاب باید برای رشد خود، نقش فعالی ایفا کنند.

پس از تعیین نقش، نوبت به تقسیم کار می‌رسد. مدیران متولی اصلی هستند. اساتید باید اجرای هدایت تحصیلی را بر عهده بگیرند که از وظایف استادان هادی است؛ مشاوره فردی، اخلاقی و معنوی دهند و دیگر استادان نیز باید در فعال‌سازی معرفت طلاب بکوشند.

در امر سنجش، اگر از شیوه‌های گوناگون استفاده شود، جمع‌بندی عادلانه‌تری حاصل می‌شود. در جلسه درس نباید فقط یک طرف واعظ و دیگری مستمع باشد. باید مشارکت فعال وجود داشته باشد. از روش‌های گوناگون تدریس و سنجش استفاده شود و ارزشیابی به صورت مستمر انجام پذیرد. سبک سامرایی را در دروس احیا کنید.

چرا از میان این همه طلبه که وارد حوزه می‌شوند، تنها ده پانزده نفر به مقام اجتهاد می‌رسند؟ گاه مشکل در سبک ارائه است، گاه در روش تدریس و تحصیل و مطالعه. به هر حال، طلبه باید نقش‌آفرین باشد.

در کتاب «پرورش مآل» ۲۲ ویژگی برای سبک سامرایی برشمرده‌ام.

از استادان گرامی تقاضا دارم آن را مطالعه و در کلاس‌ها اجرا کنند تا طلاب بتوانند اشکال کنند، نقد کنند و به چالش بکشند. این سبک را باید احیا کرد.

طلاب می‌توانند کانون‌های مدرسه را اداره و دبیری آن‌ها را بر عهده بگیرند. آنان را وارد برنامه‌ها کنید تا نقش‌آفرینی کنند و بخشی از کار را عهده‌دار شوند. طلبه توانایی دارد و شایسته است که وارد عرصه شود، در سخنرانی‌ها، اداره امور حوزه، کانون‌ها، اجرای برنامه‌ها و...

یکی دیگر از اقدامات ضروری، راه‌اندازی نظام ارزیابی متقاطع است. طلاب مدیران را ارزیابی کنند تا احساس مسئولیت بیشتر شود. در پرداخت شهریه نیز باید به فعالیت‌های طلاب از جمله تقریرنویسی و دیگر امتیازات، توجه تفاوت‌گذارانه داشت.

در محور دوم؛ سلوک معنوی، به فرموده حضرت امام خمینی (ره) «در حوزه اگر تهذیب نباشد، علم به تنهایی کارآمد نخواهد بود.» چه بسیار افرادی در حوزه بودند که حتی سطوح را به پایان نرساندند، اما مهذب و عامل بودند و در نتیجه، منشأ برکات و تاثیرات فراوانی شدند. مسئله اصلی ما، معنویت و اخلاق است.

نکته دیگر این که سحرخیزی دسته‌جمعی را ترویج کنیم و در بخشی از این سحرهای پربرکت، ارتباطی معنوی برقرار کنیم، مثلاً بیست دقیقه دعای دسته‌جمعی داشته باشیم. سحرها بسیار مهم است و بارش‌های علمی در این اوقات بیشتر است. مرحوم آیت‌الله حسن‌زاده می‌فرمود: «اگر شب خوبی نداشته باشم، روز خوبی ندارم.» در دعای ابوحمزه ثمالی، امام سجاد (ع) یازده مانعِ عدم توفیق را برمی‌شمارد. باید در پایان هر روز، خود را محاسبه کنیم و آرام‌آرام دستورالعمل‌های تهذیبی را اجرا کنیم.

در محور سوم؛ سلوک علمی، باید شیوه‌های آموزشی متنوع و مخاطب‌محور را به کار بندیم. شهید صدر محصول نبوغ خود بود و شهید مطهری ثمره تلاش خویش، و در کنار این تلاش، تهذیب نفس نیز داشتند و اکنون می‌بینیم که چه تاثیری ژرف از خود به جای گذاشته‌اند.

باید تمام تلاش خود را به کار گیریم تا موحد باشیم. اگر توحید افعالی محقق شود، در خدا فانی می‌شویم. همه چیز را در ید اختیار خداوند بدانیم و با نگاهی عرفانی، او را تنها کارساز عالم بشناسیم. توحید بدون ولایت، خواب و خیال است، چنان‌که در حدیث طلایی سلسلةالذهب آمده است: «به شرطها و شروطها». امروز همه‌مان در محضر حضرت حجت (عج) هستیم، باید ببینیم آیا با فرمانده ارتباط داریم یا نه؟

در پایان، بر خود فرض می‌دانیم که از همه کسانی که برای پیشبرد اهداف حوزه زحمت می‌کشند، صمیمانه تقدیر و تشکر کنیم. قدر آنان را بدانیم؛ چرا که ناشکری و نادیده گرفتن زحماتشان، خلاف مروت و مردانگی است.»

انتهای پیام