به گزارش ایسنا، مسعود وثوق، متخصص پزشکی بازساختی و مدیر گروه پژوهشی پزشکی بازساختی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی در دومین روز از نمایشگاه دستاوردهای جهاد دانشگاهی در نشست فرآورده های نوین درمانی در بیماری‌های صعب العلاج و ناباروری با اشاره به پیشرفت سریع درمان‌های ژن‌درمانی و سلول‌درمانی در کشورهای منطقه گفت: «در حالی‌که امروز بسیاری از بیماران ایرانی برای درمان‌های پیشرفته به کشورهای همسایه مهاجرت درمانی دارند، زمان آن رسیده که ایران نیز با برنامه‌ریزی جدی‌تر در این حوزه وارد عمل شود.

وی افزود گفت: اتفاقی که سال‌ها پیش در کشور برای درمان ناباروری افتاد، نشان داد اگر به جوانان و توان علمی داخلی اعتماد کنیم، می‌توانیم مراکز درمانی پیشرفته‌ای را در داخل کشور ایجاد کنیم؛ همان‌گونه که مرکز ناباروری پژوهشگاه رویان با تلاش دکتر آشتیانی و همکارانش شکل گرفت و امروز یکی از مراکز تخصصی پیشرو در این حوزه در منطقه است.

مهاجرت بیماران ایرانی به کشورهای منطقه

وی با تأکید بر اینکه اکنون بسیاری از بیماران ایرانی برای درمان بیماری‌های صعب‌العلاج به خارج از کشور مراجعه می‌کنند، گفت: متأسفانه برای بسیاری از بیماری‌های سخت، هنوز در کشور امکانات درمانی کافی نداریم و بیماران ناچارند به مقاصد درمانی خارجی مراجعه کنند. چهار کشور ترکیه، عربستان سعودی، امارات و کره جنوبی در حال حاضر اصلی‌ترین مقاصد بیماران ایرانی هستند.

وثوق ادامه داد: نکته قابل توجه این است که عربستان سعودی تنها یک ماه پس از آنکه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در دسامبر ۲۰۲۳ مجوز استفاده از چند فرآورده ژن‌درمانی را صادر کرد، اجرای عملی این درمان‌ها را در بیمارستان‌های ریاض آغاز کرد. اکنون بیماران سرطانی ایرانی برای دریافت خدمات مشابه، به کشورهایی مانند کره جنوبی سفر می‌کنند.

سرطان دیگر معادل مرگ نیست

این متخصص پزشکی بازساختی با اشاره به تحولات بزرگ در درمان سرطان تصریح کرد: امروزه سرطان دیگر معادل مرگ نیست. این بیماری از ردیف بیماری‌های لاعلاج به سمت بیماری‌های صعب‌العلاج حرکت کرده است و پیش‌بینی می‌شود با پیشرفت درمان‌های نوین، به‌تدریج به مرحله درمان‌پذیری کامل برسد.

وی با اشاره به نمونه‌ای از موفقیت‌های جهانی در این زمینه گفت: نمونه بارز این پیشرفت، کودک شش‌ساله‌ای است که با شرکت در یک مطالعه بالینی و استفاده از درمان ژنی، سرطان خونش به‌طور کامل درمان شد و اکنون سال‌هاست که بدون بازگشت بیماری، زندگی عادی دارد.

درمان‌های نوین، مطالبه ملی

وثوق با تأکید بر اینکه درمان‌های نوین نه‌تنها یک نیاز بلکه یک مطالبه ملی هستند، اظهار کرد:
موضوع بیماری‌های نادر مانند SMA امروز به مطالبه‌ای اجتماعی تبدیل شده است و انتظار می‌رود سیاست‌گذاران حوزه سلامت، چاره‌ای اساسی برای این مسئله بیندیشند. در سطح جهانی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی بزرگی وارد عرصه خدمات ژن‌درمانی و سلول‌درمانی شده‌اند و اکنون مرحله "انقلاب چهارم خدمات پزشکی" به‌صورت عملیاتی در جریان است.

عقب‌ماندگی ایران از کشورهای منطقه در تولید محصولات ژن‌درمانی

مدیر گروه پژوهشی پزشکی بازساختی پژوهشگاه رویان افزود: برای مثال، بیمارستان "کینگ فیصل" عربستان سعودی سه روز پیش اعلام کرد که دویست‌وبیستمین بیمار خود را با روش ایمونوتراپی "CAR-T Cell" درمان کرده و از تیرماه ۱۴۰۳ نیز موفق به تولید داخلی این محصول شده است. حتی صدمین پیوند CAR-T Cell در بیماران سرطانی در همین بیمارستان ثبت شده است.

لزوم افزایش سهم ایران از بازار جهانی پزشکی بازساختی

وی در ادامه با اشاره به فرصت‌های پیش‌رو خاطرنشان کرد: در حال حاضر بیش از ۱۵۰ محصول درمانی در حوزه ژن‌درمانی و سلول‌درمانی موفق به دریافت مجوز بین‌المللی شده‌اند و به‌صورت تجاری در بازار جهانی عرضه می‌شوند. با این حال، سهم ایران از این بازار و توسعه محصولات درمانی، هنوز قابل توجه نیست و لازم است با حمایت ملی و سرمایه‌گذاری هدفمند، سهم کشور را در این عرصه ارتقا دهیم.

ضرورت سرمایه‌گذاری ملی برای توسعه درمان‌های نوین در ایران

مدیر گروه پژوهشی پزشکی بازساختی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی با اشاره به جایگاه جهانی درمان‌های نوین گفت: جایگاه ایران در توسعه فناوری‌های بازساختی می‌تواند به‌مراتب بالاتر از وضعیت فعلی باشد و تحقق این امر نیازمند سرمایه‌گذاری جدی، حمایت مالی هدفمند و عزم ملی است.

وثوق با بیان اینکه سه منطقه اصلی جهان در توسعه محصولات ژن‌درمانی و سلول‌درمانی پیشرو هستند، افزود: ایالات متحده، اتحادیه اروپا و کره جنوبی سه نمونه موفق در این حوزه‌اند که هر سه از سازمان‌های نظارتی بسیار قدرتمند برخوردارند؛ از جمله سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، نهاد نظارتی EMA در اتحادیه اروپا و MFDS در کره جنوبی. این نهادها طی سال‌های اخیر نقش تعیین‌کننده‌ای در گسترش درمان‌های بازساختی داشته‌اند.

تغییرات سیاسی و رشد سریع آمریکا در درمان‌های ژنی

وی با اشاره به روند تاریخی پیشرفت این کشورها اظهار کرد: تا سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵، کره جنوبی پیشتاز توسعه درمان‌های نوین بود؛ اما تغییرات سیاسی در ایالات متحده و زیرساخت‌هایی که در دوران ریاست‌جمهوری اوباما ایجاد شد، موجب شد FDA سرمایه‌گذاری گسترده‌ای را در این حوزه آغاز کند و به‌سرعت به جایگاه نخست جهانی دست یابد. از سال ۲۰۱۱ به بعد، رشد این حوزه در آمریکا شتاب چشمگیری پیدا کرد و محصولات متعددی به مرحله عرضه جهانی رسید.

وثوق تصریح کرد: امیدوارم ایران نیز بتواند با برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از ظرفیت‌های علمی موجود، در همین مسیر حرکت کند. ما دیگر با یک انتخاب مواجه نیستیم، بلکه ورود به حوزه درمان‌های صعب‌العلاج و نوین یک ضرورت قطعی برای کشور است.

ضرورت پاسخ به نیاز بیماران و ارتقای سطح سلامت جامعه

این متخصص پزشکی بازساختی ادامه داد: برای پاسخ به نیاز بیماران داخلی و ارتقای سطح سلامت جامعه، لازم است هم‌گام با تحولات جهانی پیش برویم. نقش حاکمیت در این مسیر بسیار تعیین‌کننده است؛ از حمایت‌های قانونی گرفته تا تأمین مالی و پشتیبانی از تحقیقات. تأمین منابع مالی پایدار برای توسعه فناوری‌های بازساختی یک نیاز ملی است و می‌تواند مسیر پیشرفت کشور را در حوزه سلامت متحول کند.

پزشکی بازساختی؛ یک نیاز ملی نه پدیده لوکس علمی

وثوق در بخش دیگری از سخنانش با رد نگاه تزئینی یا تجملی به حوزه پزشکی بازساختی گفت:
پزشکی بازساختی یک حوزه لوکس یا صرفاً فناورانه نیست؛ بلکه ضرورتی حیاتی برای آینده نظام سلامت کشور است. این حوزه از سال ۲۰۱۸ وارد منابع مرجع علمی و آموزشی جهان شده و اکنون به‌عنوان یک رویکرد کلیدی در آموزش پزشکی پیشرفته شناخته می‌شود.

وی افزود: اگرچه ما با اندکی تأخیر وارد این عرصه شدیم، اما به‌واسطه تلاش پژوهشگران و اساتید برجسته کشور توانستیم فاصله علمی خود را تا حد زیادی کاهش دهیم و در برخی حوزه‌ها به مرزهای دانش جهانی نزدیک شویم. با این حال، در سال‌های اخیر به‌دلیل شرایط خاص، این فاصله دوباره در حال افزایش است و باید هرچه سریع‌تر چاره‌اندیشی شود.

رقابت منطقه‌ای با ترکیه و عربستان در فناوری‌های سلامت

مدیر گروه پژوهشی پزشکی بازساختی پژوهشگاه رویان در ادامه با اشاره به وضعیت رقبا در منطقه گفت:
در منطقه، دو کشور ترکیه و عربستان سعودی از دیرباز در حوزه علم و فناوری با ایران رقابت داشته‌اند. این کشورها در زمینه نیروی انسانی هنوز فاصله معناداری با ما دارند، اما به‌واسطه سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و ارتباطات بین‌المللی، در برخی شاخص‌ها از ایران پیشی گرفته‌اند.

وی افزود: همان‌طور که دکتر صارمی نیز اشاره کردند، سرمایه‌گذاری در این حوزه با اعداد و ارقام قابل توجهی همراه است. شرکت‌های پیشرو در این کشورها پروژه‌های گسترده‌ای را در قالب کارآزمایی‌های بالینی آغاز کرده‌اند و به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته‌اند.

ایران؛ پیشرو در تولید علم اما عقب در کاربرد فناوری

وثوق در ادامه سخنان خود تأکید کرد: ایران از نظر تولید علم در جایگاه دوازدهم جهان و رتبه نخست منطقه قرار دارد؛ اما این به‌معنای موفقیت در کاربردی‌سازی دانش نیست. هنوز نتوانسته‌ایم دانش تولیدی خود را به فناوری و محصول تبدیل کنیم.

وی خاطرنشان کرد: بر اساس آمارهای بین‌المللی، ایران در ثبت کارآزمایی‌های بالینی در منطقه رتبه چهارم را دارد و این نشان می‌دهد که اگرچه زیرساخت علمی کشور قوی است، اما برای تبدیل آن به خدمات واقعی درمانی باید تلاش بیشتری صورت گیرد.

عقب‌ماندگی تدریجی ایران از رقبای منطقه‌ای در کارآزمایی‌های بالینی

مدیر گروه پژوهشی پزشکی بازساختی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی با اشاره به ارزیابی‌های اخیر این حوزه گفت: بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که ایران در سال‌های اخیر جایگاه برتر خود را در زمینه کارآزمایی‌های بالینی به‌تدریج از دست داده و کشورهای منطقه با سرعت در حال نزدیک‌شدن و حتی پیشی گرفتن از ما هستند.

وثوق افزود: تابستان ۱۴۰۲ ارزیابی‌ای انجام دادیم که نشان می‌داد عربستان سعودی در آن زمان تنها ۹۳ مطالعه بالینی در حوزه پزشکی بازساختی داشت، در حالی‌که ایران با ۱۲۵ مطالعه در جایگاهی بالاتر قرار گرفته بود. اما بررسی‌های جدید که همین چند روز پیش انجام شد، حاکی از آن است که عربستان سعودی اکنون تقریباً هم‌سطح ما، و حتی در برخی شاخص‌ها جلوتر از ایران قرار گرفته است. همچنین، ترکیه فاصله خود را با کشورمان به‌طور قابل توجهی افزایش داده و در حال حاضر حدود هفت تا هشت برابر بیشتر از ما در این حوزه مطالعه فعال دارد.

وی تأکید کرد: این روند نشان می‌دهد که لازم است با همت، برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری هدفمند، جایگاه علمی و عملی کشور در حوزه مطالعات بالینی بازپس گرفته شود. ایران از نظر پیشینه علمی و تجربه تخصصی، ظرفیت‌های بالایی دارد و پژوهشگاه رویان به‌عنوان نهادی پیشگام در این عرصه، می‌تواند نقش محوری در بازآفرینی این جایگاه ایفا کند.

ضرورت حرکت به سوی آینده و توسعه محصولات بومی

این متخصص پزشکی بازساختی با اشاره به عملکرد فعلی کشور در حوزه محصولات درمانی افزود: در حال حاضر، ایران پنج محصول درمانی دارد که موفق به دریافت مجوز مصرف و عرضه (Market Authorization) از سازمان غذا و دارو شده‌اند. اما با توجه به جمعیت ۹۰ میلیونی کشور و توان علمی بالای پژوهشگران ایرانی، این میزان کمتر از حد انتظار است.

وثوق ادامه داد: برای مقایسه، کشور کره‌جنوبی تاکنون ۱۷ محصول تأییدشده در حوزه ژن‌درمانی و سلول‌درمانی دارد که برخی از آن‌ها نه‌تنها در بازار جهانی عرضه می‌شوند، بلکه در حال دریافت تأییدیه‌های نظارتی از سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیز هستند. این نشان می‌دهد که این کشورها با برنامه‌ریزی دقیق، سهم خود را از بازار جهانی در حال گسترش پزشکی بازساختی تثبیت می‌کنند.

مدیر گروه پژوهشی پزشکی بازساختی پژوهشگاه رویان با یادآوری بیتی از حافظ گفت: همان‌طور که در آغاز سخنانم اشاره کردم، باید فرصت را غنیمت شمرد؛ چراکه اگر امروز از این مسیر عقب بمانیم، بازگشت و جبران آن در آینده دشوار خواهد بود. ما ظرفیت، دانش و انگیزه لازم را داریم، اما نیازمند تصمیم و اقدام جدی هستیم تا بتوانیم جایگاه واقعی خود را در علم پزشکی بازساختی بازیابیم.

انتهای پیام