غلامحسین مظفری استاندار خراسان رضوی، در بیست‌وسومین نشست «یکشنبه‌های اقتصادی» با دستورکار ویژه «رسیدگی به مشکلات صنعت قند و شکر، بتن و ماشین‌سازی» که صبح امروز در استانداری برگزار شد، در با اشاره به چالش‌های ساختاری در تأمین و جابه‌جایی کالاهای اساسی بیان کرد: امروز مبدا واردات بسیاری از کالاها استان خوزستان است، چراکه هزینه حمل در این استان به‌مراتب کمتر از خراسان رضوی تمام می‌شود. این تفاوت هزینه موجب شده عملا امکان انتقال مستقیم مواد اولیه به استان‌های شرقی فراهم نباشد و تاکید بر ارسال کالا به‌صورت فرآوری‌شده به خراسان رضوی مطرح شود، موضوعی که در قالب قراردادها با وزارت جهاد کشاورزی دنبال می‌شود.

وی تأکید کرد: حداقل انتظار این است که استان و گمرک امکان اعمال مدیریت موثر را داشته باشند تا از صادرات محصولات بدون برند جلوگیری شود. مجموعه صنعتی استان نباید ناچار باشد محصول خود را بدون هویت به بازارهای خارجی عرضه کند.

استاندار خراسان رضوی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مسئولیت دستگاه‌های نظارتی بیان کرد: هر کالایی که از نظر بهداشتی مشکل داشته باشد، در هر نقطه‌ای باید توقیف شود، از جمله در گمرک. البته مسئولیت مستقیم این موضوع بر عهده سازمان صمت، تعزیرات و دانشگاه علوم پزشکی است و گمرک در این زمینه مسئولیت نظارتی ندارد.

مظفری با تاکید بر ظرفیت راهبردی صنایع قند و نبات اظهار کرد: خراسان رضوی و ایران در حوزه تولید و صادرات قند و نبات، جایگاه مهمی در منطقه و حتی دنیا دارند و این ظرفیت نباید دست‌کم گرفته شود. شاید برخی محصولات دیگر را از دست داده باشیم، اما قند و نبات یک مزیت استثنایی برای استان محسوب می‌شود.

استاندار خراسان رضوی خواستار تدوین یک مصوبه مشخص برای حمایت از این صنعت شد و بیان کرد: ضروری است با مشارکت دستگاه‌هایی همچون استاندارد، بهداشت، صمت و تشکل‌های تخصصی، مصوبه‌ای همراه با بودجه مشخص تدوین شود تا این ظرفیت احیا و تقویت شود. همچنین پیشنهاد نام‌گذاری یک روز ملی برای نبات می‌تواند به هویت‌بخشی این محصول کمک کند، همان‌گونه که در سال‌های گذشته اقدامات موثری برای زعفران انجام شد. هدف نهایی، ارائه یک عملکرد آبرومند، منسجم و اقتصادی در حوزه قند و نبات است.

صادرات نبات بدون کد بهداشتی، تخلف و مصداق تقلب

در بخش دیگری از این نشست مدیرکل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی، با تشریح الزامات قانونی تولید و صادرات نبات اظهار کرد: نبات یا باید در کارخانه و یا در کارگاه دارای مجوز تولید شود. در صورت تولید کارگاهی، محصول الزاما باید دارای کد بهداشتی معتبر باشد که شامل رعایت الزامات فنی از جمله کف و سقف استاندارد است.

علی باخرد افزود: پیش از صادرات، کالا باید در گمرک مورد بررسی و نمونه‌برداری قرار گیرد. در صورتی که نسبت به سلامت محصول، استفاده از رنگ‌های غیرمجاز یا عدم رعایت ضوابط بهداشتی تردید وجود داشته باشد، نمونه‌برداری انجام و در صورت احراز تخلف، کالا به‌عنوان محصول تقلبی با آن برخورد می‌شود.

وی تصریح کرد: برای هر محموله صادراتی، وجود کد بهداشتی یا پروانه ساخت الزامی است و پیش از خروج کالا از کشور، باید گواهی بهداشتی صادراتی صادر شود. هر محصولی که فاقد این مجوزها باشد، تقلب محسوب شده و پرونده آن به تعزیرات حکومتی ارجاع می‌شود.

باخرد با تاکید بر اینکه مخالفتی با اصل صادرات نبات وجود ندارد، افزود: خط قرمز ما سلامت و شفافیت محصول است. نبات یا باید دارای کد بهداشتی باشد یا پروانه ساخت تولید؛ غیر از این، امکان صادرات وجود ندارد.

وی در ادامه با اشاره به شیوه‌های تولید نبات توضیح داد: سه نوع تولید نبات در استان وجود دارد که شامل تولید دارای پروانه ساخت در کارخانه یا کارگاه مجاز، تولید با شناسه نظارت و تولید مغازه‌ای ست. تولید مغازه‌ای صرفا مجاز به عرضه در محل واحد صنفی است و هرگونه بسته‌بندی، عرضه خارج از محل یا صادرات این محصول، حتی با بسته‌بندی شکیل، غیرمجاز محسوب می‌شود.

نبات کالایی ملی است و نباید بدون برند صادر شود

مدیرکل اداره‌کل استاندارد خراسان رضوی، با تاکید بر جایگاه نبات در سبد محصولات کشور بیان کرد: نبات یک کالای ملی است و حداقل انتظار این است که بدون برند و هویت مشخص صادر نشود. موضوع استاندارد اجباری نبات باید در شورای ملی استاندارد کشور بررسی و درباره آن تصمیم‌گیری شود.

دکتر حامد محمدی،  افزود: نظرات و پیشنهادات مطرح‌شده از سوی فعالان این حوزه جمع‌بندی و به مراجع ذی‌ربط ارسال شده است. همچنین نمونه‌برداری‌هایی که از سطح بازار توسط انجمن قند و شکر و نبات انجام می‌شود، باید به‌صورت مستمر ادامه یابد، چرا که میزان تقلب در این محصول بالاست.

وی تاکید کرد: اداره‌کل استاندارد از اجرای این فرآیند حمایت می‌کند، اما پیش از هر اقدام، لازم است مستندات و اقدامات عملیاتی انجمن قند و شکر تکمیل شود تا تصمیم‌گیری‌ها با پشتوانه کارشناسی و بدون خلا اجرایی انجام گیرد.

گمرک مجری بخشنامه‌هاست، نه مرجع تشخیص ممنوعیت

ناظر گمرکات استان و مدیرکل گمرک مشهد، با اشاره به ضوابط قانونی تجارت خارجی اظهار کرد: در حوزه تجارت، چه در صادرات و چه در واردات، چارچوب‌ها و الزامات مشخصی وجود دارد و هرگونه محدودیت یا ممنوعیت صرفاً باید از طریق بخشنامه‌های رسمی وزارت صمت به گمرک ابلاغ شود.

رضا راستی، افزود:گمرک راسا تصمیم‌گیر نیست و تنها مجری دستورالعمل‌های ابلاغی است. برداشت‌های نادرست درخصوص اینکه کالایی می‌تواند یا نمی‌تواند صادر شود، زمانی اعتبار دارد که به‌صورت رسمی از سوی مرجع ذی‌صلاح به گمرک اعلام شده باشد.

نبات خراسان بی‌برند صادر می‌شود و بازار زائران را از دست داده‌ایم

رئیس انجمن همگن قند و شکر خراسان رضوی، با تشریح وضعیت صنعت نبات استان بیان کرد: صنعت نبات خراسان از تولید سنتی به تولید صنعتی رسیده و در دهه 70 حتی صادرات به اروپا و در مقاطعی به آمریکا انجام می‌شد، اما امروز متاسفانه نبات ایران به‌صورت کارتن‌های بدون نام و نشان، از مسیر کشورهایی مانند ترکیه صادر می‌شود.

احمد کامیاب، با انتقاد از کاهش سهم تولیدکنندگان استان از بازار افزود: با وجود فعالیت بیش از 20 واحد صنعتی، تنها حدود 10 درصد ارزش افزوده به تولیدکنندگان صنعتی می‌رسد و بازار عملا در اختیار بخش‌های غیررسمی قرار گرفته است. در اطراف حرم مطهر رضوی، با وجود حضور سالانه حدود 30 میلیون زائر، هیچ سهمی از بازار به نبات صنعتی و برنددار استان اختصاص ندارد.

وی با اشاره به هزینه‌های تولید تصریح کرد: تولیدکنندگان صنعتی از زعفران واقعی استفاده می‌کنند و هزینه آزمایشگاه زعفران به حدود 200 میلیون تومان می‌رسد، در حالی که برخی محصولات با رنگ‌های ارزان‌قیمت و بدون هویت به بازار عرضه می‌شوند. این شرایط رقابت را از تولیدکننده سالم سلب کرده است.

رئیس انجمن همگن قند و شکر خراسان رضوی، همچنین تامین شکر را یکی از چالش‌های مزمن استان دانست و گفت: حدود 40 درصد شکر مصرفی کشور وارداتی و به‌صورت شکر خام است، اما با وجود کارخانه‌های متعدد قند در خراسان رضوی، واردات شکر خام به استان انجام نمی‌شود. شکر به استان‌های جنوبی منتقل شده و سپس با هزینه حمل بالا، به خراسان ارسال می‌شود، موضوعی که هر ساله تولیدکنندگان را برای چند ماه با بحران مواجه می‌کند.

وی افزود: اختلاف قیمت شکر در جنوب و شرق کشور، رقابت را به‌شدت ناعادلانه کرده و در مقاطعی حتی شکر از بازار استان ناپدید می‌شود. این مسئله بارها در اتاق بازرگانی نیز مطرح شده و نیازمند اصلاح جدی سیاست‌های توزیع و حمل است.

کامیاب با اشاره به اهمیت هویت‌بخشی به نبات خراسان افزود: نبات خراسان در بازارهای آسیای میانه جایگاه دارد و پیشنهاد ما این است که یک روز ملی به نام «نبات» ثبت شود تا این محصول بومی و مزیت‌دار، هویت ملی و صادراتی پیدا کند.

شکاف ارزی و موانع مجوزی، توسعه تولید را متوقف کرده است

دبیر انجمن صنایع همگن قند و شکر خراسان رضوی، با اشاره به مشکلات ساختاری تولید اظهار کرد: بخشی از طرح‌های صنعتی به‌دلیل فرآیندهای محیط‌زیستی و صدور مجوزها متوقف مانده‌اند، در حالی که اصل مطالعات و طرح‌ها انجام شده و قابل دفاع هستند.

رضا بایسته‌توسن، افزود: وقتی تولیدکننده ناچار است ماشین‌آلات را با ارز 70 هزار تومانی یا حتی بالاتر تأمین کند، اما امکان دسترسی به ارز رسمی ندارد، توسعه تولید عملاً غیرممکن می‌شود. در شرایطی که صادرات انجام می‌شود، واردات مواد اولیه و تجهیزات نیز باید هم‌زمان تسهیل شود.

بایسته‌توسن با تاکید بر ضرورت بازنگری در صدور مجوزها گفت: صدور مجوزها چارچوب‌های مشخصی دارد، اما درخواست ما این است که در برخی موارد، محدودیت‌ها با استعلام از دستگاه‌های مرتبط بررسی و رفع شود. بسیاری از این مسائل قابل حل است و با تعامل بین دستگاهی می‌توان مجوزها، از جمله مجوز ماشین‌آلات سیار را صادر کرد.

وی خاطرنشان کرد: تولید بدون کارخانه در گذشته یک موضوع تابو بود، اما امروز به‌عنوان یک الگوی نوین تولید مطرح است و باید با نگاه جدید و تسهیل‌گرانه به آن نگریست.

ادامه دارد