هزار سال زندگي در چهار باغ ساساني سروستان
در مجموعه‌ي تاريخي فرهنگي سروستان، تعامل انسان و طبيعت از انگيزه‌اي فرهنگي، اجتماعي و مذهبي برخاسته و نمايان‌گر تبادل ارزش‌هاي بشري است كه به مدت هزار سال به‌عنوان كاخي شكارگاهي و فضاي درباري دنجي در دل طبيعت مورد استفاده بوده است. پژوهشگران در چهار سال گذشته تحقيق‌هاي گسترده‌يي درباره‌ي اين بنا كرده و دريافته‌اند كه كاخ سروستان يك چهار باغ ساساني بوده كه كوشك شكارگاهي آن در مركز باغ‌ها و معبد آناهيتا در گوشه‌اي از پرديس قرار داشته است.
اميرپيروز دقوقي اصفهاني - مدير پايگاه ميراث فرهنگي سروستان - كه سال‌هاي گذشته درباره‌ي مجموعه‌ي سروستان مطالعات و پژوهش‌هاي گسترده‌اي كرده است، در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، پيرامون چگونگي شكل‌گيري پايگاه سروستان، فعاليت‌هاي آن و نتايجي كه محققان آن مركز در مورد مجموعه سروستان كسب كرده‌اند، توضيحاتي ارايه داد.
وي گفت: پژوهش‌هاي ميداني و كتابخانه‌يي دركنار مطالعات باستان‌شناسي و آزمايشگاهي انجام شده در پايگاه، روشن كرد كه مجموعه‌ي فرهنگي و تاريخي سروستان در قرن پنجم ميلادي و در دوره‌ي مياني ساسانيان در زماني كه آرامشي نسبي بر كشور حكم‌فرما بوده، ساخته شده است. عناصر اين مجموعه شامل كوشك، اقامت‌گاه زيستي و خدماتي، كانال‌هاي آب و آب‌گير، نيايشگاه و معبد آناهيتا بوده كه فضاهاي خدماتي، پذيرايي و بخش عمده‌اي از ديوارهاي حصار آن در زير خاك مدفون است.
درمجموع، آزمايش روي مواد و مصالح و بررسي يافته‌هاي باستان‌شناسي، كارشناسان را به اين نتيجه رساند كه مجموعه‌ي فرهنگي و تاريخي سروستان، يك پرديس ساساني چهار باغ بوده كه هر كدام از باغ‌هاي آن شامل چندين باغ مي‌شده است. همچنين بنايي كه شامل ساختماني رواق‌دار و حياطي مركزي است به احتمال زياد معبد آناهيتا بوده كه با پلاني مربع‌شكل در گوشه شمال‌غربي مجموعه‌ي پرديس قرار گرفته است و به معبد آناهيتاي بيشاپور شباهت دارد.
وي ادامه داد: در دوره‌ي ساسانيان، تعامل سنت شكار و زندگي درباري در فضايي دنج در طبيعت و سنت مذهبي گرامي‌داشت آتش، آب، خاك و نيايش با يكديگر توامان بوده است. مجموعه‌ي سروستان يك نمونه‌ي منحصر به‌فرد ازنظر معماري، فناوري، تكامل و تحول در عناصر بنا است كه گذشت زمان سبب شده تا عوامل مختلف، مجموعه را به‌صورت ويرانه‌يي درآورد و اكنون مطالعه و بازشناسي ساختار و كالبد معماري بنا براي درمان مرمت‌ها و حفظ شرايط آن، تكميل شده است.
وي درباره‌ي تپه‌ي باستاني داخل مجموعه‌ي سروستان، توضيح داد: برخي بناي مربوط به اين تپه را آشپزخانه‌ي كاخ مي‌دانستند ولي اين بنا به اندازه‌اي عظمت دارد كه نمي‌توان آن را آشپزخانه دانست. درحالي كه با رديابي پلان و توجه به شواهدي مانند آبي كه به‌شكل مستقيم وارد اين بخش مي‌شود مي‌توان آن‌را نيايشگاه مجموعه دانست.
اين پژوهش‌گر در پاسخ به پرسشي درباره‌ي وضعيت باغ‌ها مجموعه‌ي سروستان، تصريح كرد: باغ‌هاي تاريخي سروستان حدود 1550 سال پيش احداث شده بودند و نمي‌توان انتظار داشت كه باغي سالم را بتوان در اين محدوده يافت؛ اما آثار كانال‌هاي آب مجموعه هنوز وجود دارد كه مي‌توان با كاوش باستان‌شناسي نشانه‌هاي بيشتري از آن‌ها پيدا كرد.
وي در ادامه بيان داشت: بناي كوشك سروستان دراثر عوامل تخريب‌كننده‌ي انساني و غيرانساني آسيب بسياري ديده، ديوارهاي آن از حالت شاقولي خارج شده و بخش‌هايي از ديوارها و تاق‌ها نيز فروريخته است.
دقوقي به خبرنگار ايسنا، گفت: تفكر فعاليت در سروستان از سال 1379 در سازمان ميراث فرهنگي شكل گرفت و اين فكر در سال 1382 با ايجاد پايگاه دائمي پژوهشي سروستان عملي شد. باتوجه به اين‌كه مشخص كردن قدمت، كاركرد و وضعيت كالبدي بنا به تحقيقات گسترده‌يي نياز داشت، مطالعات معماري، تاريخي، پژوهشي و تاريخي باهدف پي بردن به وجوه جغرافيايي و اقليمي منطقه آغاز شد. در مرحله‌ي نخست بايد برخورد عيني با بنا كرد و سپس تحليلي معماري روي فضاهاي كالبدي آن داشت تا بتوان به بحث مصالح، عناصر و جزييات بنا وارد شد.
وي با اشاره به اين‌كه بناي سروستان از نظر ملي و بين‌المللي به كاخ سروستان معروف بود، افزود: معماران و پژوهشگران سال‌ها از اين مجموعه بازديد كرده و قدمتي از زمان هخامنشي و اشكاني تا زمان صدر اسلام به بنا نسبت داده بودند. از سوي ديگر بحث‌هايي درباره‌ي كاركرد بنا مطرح بوده است و برخي آن را كاخ شكارگاهي، كوشك يا آتشكده دانسته‌اند.
وي اظهار داشت: پايگاه ميراث فرهنگي سروستان از زمان تشكيل، باهدف بازشناسي، حفاظت، معرفي و مشخص كردن فرهنگ و دوره‌اي كه بنا در آن ساخته شده است تحقيقات خود را آغاز كرد. در اين راستا، تمام اسناد و روايت‌هاي باستان‌شناسان، معماران و مورخان درباره‌ي يادمان سروستان گردآوري و بررسي شد؛ اما ما با يك كلاف سردرگم روبرو بوديم كه در آن، هركسي بسته به نظر خود، تاريخ و كاركردي را براي بناي سروستان مطرح كرده بود. در اين ميان، اين ديدگاه كه بناي سروستان، كاخي مربوط به دوره‌ي ساساني است بيشترين تاييد را به‌همراه داشت.
دقوقي درباره‌ي موقعيت جغرافيايي يادمان سروستان، توضيح داد: اين بنا در 13 كيلومتري جنوب شهر سروستان و در مجاورت كوه‌هاي نظرآباد، سياه و ميان جنگل قرار دارد. براساس متون تاريخي، سروستان باغ‌ها، گردش‌گاه‌ها و شكارگاه‌هاي فراوان داشته است و فرهنگ و تمدن در اين منطقه از حدود هشت هزار سال پيش شكل گرفته و تا زمان اسلامي مستمربوده است.
وي در پايان نيز تاكيد كرد كه بناي سروستان باتوجه به دوره‌ي زماني ساخت آن مي‌تواند به‌عنوان مرجعي شاخص و راه‌گشا جهت بازشناسي و مطالعه‌ي فرهنگ و تمدن دوره‌ي مياني ساسانيان براي مجامع علمي مورد استفاده قرار گيرد.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات