دکتر حیدر جهانبخش در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به بازنگری مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان با تاکید بر اینکه اگر قانون و یا مبحثی مورد بازبینی قرار می‌گیرد، تنها ناشی از وجود ایران در آن نیست، گفت: به لحاظ ذاتی و به لحاظ قانونی هر مبحثی که در حال اجرا است، در طول سه سال در صورتی که تشخیص داده شود که نیاز به ویرایش دارد، اقدام به ویرایش آن می‌شود. از این رو در این روند شاهد بودیم که ویرایش‌ها بدون بازنگری باقی می‌ماند و باعث می‌شد از استانداردهای جاری در دنیا، عقب بمانیم.

وی با بیان اینکه این روند به ویژه در مورد مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان بهبود پیدا کرده است، افزود: شاهد بودیم که بعد از گذشت دو سال از اجرای ویرایش چهارم مبحث ۱۹، با انتقاداتی مواجه شد و با مسائلی که پیش آمد موجب شد تا ما به سمت پیرایش جدید این سند برویم.

جهانبخش، ویرایش مبحث نوزدهم را به سه دلیل «وجود نقص‌های موجود در مبحث نوزدهم»، «بحران انرژی و ناترازی انرژی فزاینده در کشور» و «تحقق پذیری ویرایش چهارم» دانست و افزود: طبق آماری از سوی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تنها حدود ۱۵ درصد از ویرایش چهارم محقق می‌شود، ولی برآوردها حاکی از تحقق  ۵ درصدی دارد، به این معنی که ویرایش ممکن بود خیلی خوب باشد ولی در مرحله تحقق، احتمال پایینی دارد.

رئیس کمیسیون انرژی سازمان نظام مهندس دوره ۵ و ۶، یادآور شد: بر این اساس اقدام به آسیب شناسی ویرایش چهارم کردیم و نتایج آن نشان داد که باید این آسیب‌ها رفع شود در غیر این صورت این سند دست به دست می‌چرخد و به مهندسان آموزش داده می‌شود، بدون آنکه نتیجه‌ای از آن حاصل شود؛ از این رو نشان می‌داد که باید در این سند ویرایشی منطبق با مسائل و شرایط جاری با هدف کارآمدی این قانون صورت گیرد.

جهانبخش، ایرادات ویرایش چهارم را در سه حوزه دانست و اظهار کرد: ایراد اول ویرایش چهارم، عدم تناسب و هماهنگی با سایر قوانین و مصوبات بود. به این معنی که نسبت به کل برنامه‌ها و سیاست قوانین کشور مرتبط با مدیریت انرژی پیوندی نداشت؛ به عنوان مثال قانونی در حوزه رفع موانع تولید صنعت برق در مجلس تصویب می‌شد که در بندهایی از آن رفع ناترازی برق را به عهده ساختمان می‌دید، ولی این موضوع در مبحث ۱۹ دیده نشده بود.

وی دومین ایراد ویرایش چهارم را عدم پیوند میان طراحی، نظارت و اجرای ساختمان عنوان کرد و در این باره توضیح داد: وقتی ساختمانی درست طراحی می‌شد که  نظارت درست و اجرای درست داشت، ولی در دوره بهره‌برداری و نگهداری از آن از شیوه‌های درستی استفاده نمی‌شود، همانند خودرویی است که همه استانداردها در آن در نظر گرفته می‌شود، ولی در نهایت جاده و خیابان‌های خوب در بهره‌برداری از ماشین در اختیار نداریم.

جهانبخش با بیان اینکه در ویرایش چهارم بخش بهره‌برداری خوب دیده نشده بود، ادامه داد: تقریبا نسبت بین ساختمان‌هایی که در حال طراحی و اجرا هستند به ساختمان‌های موجود برآورد ما این را نشان می‌داد که ۳ به ۹۷ است، یعنی ما ۳ درصد از ساختمان‌های کشور هم اکنون در دست اجرا و طراحی داریم و ۹۷ درصد ساختمان‌ها، سازه‌های موجود هستند.

وی تاکید کرد: وقتی قانونی نتواند به نیازهای ۹۷ درصد ساختمان‌های موجود را پاسخ دهد، حتما باید مورد بازنگری قرار گیرد.

عضو کمیته تخصصی ویرایش پنجم با اشاره به سومین ایراد ویرایش چهارم، خاطر نشان کرد: لازم است در طول عمر ساختمان ابزارهای کنترلی داشته باشیم که بتوان میزان مصرف انرژی را کنترل و مانیتور کنیم که به نظر ما این فرایند در ویرایش چهارم، نقص و در واقع کمبود داشت و سعی کردیم در ویرایش پنجم آنها را برطرف کنیم.

رویکردهای ویرایش پنجم

عضو هیات مدیره و رئیس کمیسیون انرژی سازمان نظام مهندسی دوره ۵ و ۶ با بیان این که مهمترین رویکرد ویرایش پنجم این است که علاوه بر توجه به طراحی و ساخت ساختمان‌ها با رویکرد مدیریت انرژی، در طول دوره بهره‌برداری از ساختمان، تصمیماتی را اتخاذ کرده است، گفت: اصلی‌ترین اتفاقی که در ویرایش جدید مبحث نوزده رخ داده، این است که توجه به دوره بهره‌برداری از ساختمان و میزان مصرف انرژی در دوره دارد.

وی با اشاره به تاکیدات ویرایش جدید بر فناوری‌های نوین چون اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی در مدیریت مصرف انرژی، گفت: ما در ویرایش پنجم به این موضوع توجه کردیم که اگر بخواهیم از ساختمان به درستی بهره‌برداری شود، باید به تکنولوژی‌های روز مانند دوقلوی دیجیتال و هوش مصنوعی و اینترنت مجهز شود.

وی با تاکید بر اینکه در ویرایش جدید مبحث ۱۹ برای تجهیز ساختمان‌ها به فناوری‌های نوین برای مدیریت انرژی توجه شده است، خاطر نشان کرد: یکی از این فناوری‌ها نصب صفحات فوتوولتائیک برای تامین انرژی از طریق انرژی خورشیدی است که ممکن است بر سازه ساختمان و شکل ساختمان اثر بگذارد و تلاش شده است تا با دانش روز، مدیریت ساختمان به گونه‌ای صورت گیرد تا بهترین راندمان دریافت شود.

جهانبخش اضافه کرد: مهمترین عاملی که در این حوزه باید توجه شود، نصب ابزار کنترلی است که به شبکه پایش و مانیتورینگ مصرف انرژی متصل شود. به این معنی که ابزارهای هوشمند در ساختمان به گونه‌ای استفاده شود که به شبکه ملی کنترل انرژی متصل باشد تا در صورت استفاده بیشتر از انرژی، هشدارهای لازم به کاربران ارائه شود.

عضو کمیته تخصصی ویرایش پنجم با بیان اینکه نمونه چنین سامانه‌ای را در مصرف آب تجربه کردیم، افزود: در صورتی که به یک باره مصرف آب مشترکان افزایش یابد، به وی هشدار داده می‌شود. رفتار ساختمان در حوزه مصرف انرژی نیز از طریق به‌کارگیری فناوری‌های روز می‌تواند منجر به مدیریت مصرف انرژی شود.

وی ادامه داد: من اعتقاد دارم که رعایت همه مقررات ساختمان اگرچه در ظاهر هزینه ساخت ساختمان را افزایش می دهد، ولی ساختمان را در شرایط ایده‌آل و منطقی نگه می‌دارد.

جهانبخش با بیان اینکه در حال حاضر ساختمان‌های ما در طول دوره بهره برداری، پر هزینه‌تر از یک ساختمان استاندارد است، گفت: سوء مدیریت انرژی در بهره‌برداری از ساختمان بین ۴ تا ۵ برابر استانداردهای دنیا برای ما هزینه دارد؛ از این رو بهتر است در ابتدای طراحی، استانداردها را لحاظ کنیم تا در دوره بهره‌برداری از ساختمان، با یک سازه پر هزینه مواجه نشویم.

به گفته وی، در ساختمان با نصب همین فناوری‌ها و بدون هیچ تغییر و تخریبی در آن و کنترل درست مصرف انرژی می‌توان ۴۵ تا ۵۰ درصد و در مواردی تا ۶۰ درصد هزینه های انرژی را کاهش داد و این امر اصل ماجرای ویرایش پنجم مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان است.

رده‌بندی انرژی در مبحث ۱۹

عضو هیات مدیره و رئیس کمیسیون انرژی سازمان نظام مهندسی دوره ۵ و ۶ با اشاره به رده‌بندی انرژی در ویرایش پنجم مبحث نوزدهم خاطر نشان کرد: در ویرایش تلاش شده است تا پیوند میان طراحی ساختمان با دوره بهره‌برداری و استفاده از ساختمان هم‌تراز شود. در این ویرایش تصویب رده‌بندی انرژی را معادل برچسب انرژی که معادل استاندارد ملی است، در نظر بگیریم.

وی اضافه کرد: در این طرح هدف این است که ساختمان بر حسب مصرف انرژی در چه ترازی از انرژی قرار می‌گیرد. در برنامه‌های توسعه پنجم، ششم و هفتم ارزیابی مصرف انرژی در ساختمان‌ها را بر اساس استاندارد برچسب انرژی مشخص کردیم، مثلا گفتیم که اگر در طول اجرای برنامه ششم، بر اساس استاندارد برچسب انرژی ساختمان‌ها به طور میانگین در رده D قرار می‌گیرند، در انتهای برنامه ششم باید به رده برسند. هدف ما در این ویرایش این است که مصرف انرژی منطبق بر قوانینی مانند برنامه‌های توسعه‌ای باشد.

جهانبخش در خصوص نحوه اجرای این سند قانونی توضیح داد: ویرایش پنجم مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان در ۲۷ اسفند سال گذشته توسط شورای تنظیم مقررات به تصویب نهایی رسید و از سوی وزیر راه و شهرسازی ابلاغ خواهد شد و احتمالا یک دوره آزمایشی برای اجرای آن پیش‌بینی خواهد شد که این دوره معمولاً ۶ ماهه است.

وی اضافه کرد: در پایان این ۶ ماه دو زمان را می‌توان برای آن تصور کرد؛ یکی زمان ۳ ساله است که در این مدت پایش می‌شود که چه میزان این سند به اهداف پیش‌بینی شده، رسیده است و بعد از سه سال ممکن است این زمان تمدید شود و یا در صورت نیاز اصلاحاتی بر روی آن انجام شود.

جهانبخش با بیان اینکه در تدوین ویرایش پنجم، یک دوره ۵ ساله پیش‌بینی شده است، گفت: برای این منظور جدول زمانبندی در این مبحث مصوب شده است که یک دوره پنج ساله بر اساس سه عامل «نوع کاربری»، «نوع اقلیم» و «مساحت بنا» برای ساختمان‌ها پیش بینی شده است. بر این اساس در سال اول ساختمان‌های کوچک مشمول ویرایش پنجم در ابتدای اجرای آن نیستند و اجرای آن بر ساختمان‌های بزرگ بالای ۵ هزار متر متمرکز شده است.

عضو کمیته تخصصی ویرایش پنجم خاطرنشان کرد: پیش‌بینی ما این است که میزان تحقق پذیری مبحث نوزدهم در حوزه مدیریت انرژی و مصرف بی‌رویه انرژی در ساختمان‌ها بالا است. بر اساس آمار رسمی کشور حدود ۲.۵ برابر استاندارد است، در آمار غیر رسمی در برخی از ساختمان‌ها تا ۸ برابر بیشتر از میزان استاندارد است و امیدواریم با اجرای ویرایش جدید مبحث ۱۹ در دوره ۳ تا ۵ سال اول، این میزان مصرف را به ۱.۵ برابر استاندارد برسانیم و به تدریج به میزان استاندارد مصرف انرژی پیش‌بینی شده برسیم.

انتهای پیام