تهاجم اخیر رژیم صهیونیستی علیه ایران، آن هم با حمایت صریح و همه‌جانبه آمریکا، بیش از آن‌که یک درگیری متعارف نظامی باشد، نمود بارز جنگ ترکیبی هوشمند علیه جمهوری اسلامی ایران است. هدف اصلی این جنگ، نه صرفاً ضربه‌زدن نظامی، بلکه تضعیف امنیت ملی، انسجام اجتماعی، و جایگاه راهبردی ایران در معادلات منطقه‌ای و جهانی است.
در این میان، ملت ایران با تبعیت از رهنمودهای رهبر معظم انقلاب، دوشادوش نیروهای مسلح، پاسخ کوبنده‌ای به این تجاوز دادند و بار دیگر نشان دادند که دشمن در برابر اراده ملت و اقتدار جمهوری اسلامی راهی جز عقب‌نشینی ندارد.
با وجود این پیروزی، اهمیت «جهاد تبیین» بیش از همیشه احساس می‌شود؛ چراکه شناخت ابعاد این جنگ و افشای سیاست‌های پنهان دشمن، نقشی کلیدی در حفظ هوشیاری جامعه و انسجام ملی ایفا میکند.
بر همین اساس، خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) در قالب ویژه‌برنامه «برای وطن»، میزبان گفت‌وگوهایی تحلیلی با چهره‌های مؤثر سیاسی، امنیتی و اجتماعی کشور از جمله فواد ایزدی کارشناس مسائل آمریکا ، جواد امام سخنگوی جبهه اصلاحات، گقارد منصوریان نماینده مسیحیان ارمنی اصفهان و جنوب ایران، جواد منصوری نخستین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، حسام الدین آشنا رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک در دولت دوازدهم ، ابراهیم متقی پژوهشگر علوم سیاسی، محمد قادری کارشناس مسائل منطقه ، سید رسول موسوی دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی ایران، علاءالدین بروجردی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، رامین مهمان‌پرست سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، هادی خانیکی استاد رشته ارتباطات و کارشناس حوزه رسانه ، ماشاالله شمس‌الواعظین استاد رشته ارتباطات، روزنامه‌نگار و فعال رسانه‌ای، علی نصری کارشناس مسائل بین‌الملل و ... شده است.
در این قسمت، با محسن برهانی حقوقدان به گفت‌وگو نشستیم تا روایت او از «۱۲ روز استقامت» را بشنویم؛ و تحلیلی تاریخی از جایگاه ایران، هدف‌گذاری دشمنان، و آینده محور مقاومت دریافت کنیم.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
جنگ حقوقی؛ جبران غفلت‌های گذشته
محسن برهانی در پاسخ به پرسشی درباره اقدامات حقوقی جمهوری اسلامی ایران برای احقاق حقوق خود در موضوع جنگ تحمیلی ۱۲ روزه و پیگیری دادخواهی، اظهار کرد: جنگ‌های نظامی که به پایان می‌رسند، جنگ‌های حقوقی آغاز می‌شوند؛ یکی از ضعف‌های مهم نظام سیاسی ما که از زمان جنگ تحمیلی در دهه ۶۰ وجود داشته، کم‌کاری در عرصه «جنگ حقوقی» است که در بسیاری از حوزه‌ها باعث آسیب جدی به کشور شده است.
لزوم ورود حقوقی ایران به جنگ ۱۲ روزه
این حقوقدان و استاد دانشگاه افزود: از همان روزهای بعد از جنگ ۱۲ روزه، نهادهای مسئول باید با گردآوری استادان و حقوقدانان بین‌الملل، روند دادخواهی را کلید می‌زدند. با استفاده از ظرفیت علمی و تخصصی این حقوقدانان، ایران می‌تواند اقدامات جنگ‌طلبانه انجام شده علیه خود را مستند کند و بدون هیجانات و شعارهای سیاسی، پیگیری‌های حقوقی لازم را انجام دهد.
ضرورت مستندسازی دقیق برای پیگیری حقوقی
برهانی یادآور شد: همین که یک کشور در برابر تهاجم، اقدامات حقوقی انجام می‌دهد، خود به تنهایی تاثیرگذار است و اثراتی در افکار عمومی ملت‌ها خواهد داشت. نباید فراموش کنیم که مثلاً آفریقای جنوبی علیه نتانیاهو اقدام حقوقی کرد و او را به‌عنوان جنایتکار جنگی محکوم کرد. این‌گونه اقدامات به منظور تاثیرگذاری بر افکار عمومی جهانی صورت می‌گیرد و در نهایت به ایجاد بازدارندگی منجر می‌شود.
وی ادامه داد: این اقدامات حقوقی، مقدمه‌ای برای اقناع افکار عمومی است. به‌عنوان نمونه، حمله به زندان اوین یک جنایت جنگی محسوب می‌شود و اقدام حقوقی ایران در این زمینه تاثیر قابل توجهی بر ذهنیت جهانیان خواهد داشت.
ظرفیت‌های حقوقی در داخل و خارج کشور
وی با اشاره به اقدامات حقوقی برخی ایرانیان خارج از کشور علیه مسئولان اروپایی افزود: در روزهای اخیر شاهد بوده‌ایم که گروهی از ایرانیان مقیم خارج، با اقامه دعاوی حقوقی در دادگاه‌های کشورهای اروپایی علیه مسئولانی که حامی تهاجمات علیه ایران بوده‌اند، این موضوع را دنبال می‌کنند. دولت و نظام باید این ظرفیت را فعال کرده و با تکیه بر وطن‌دوستی، از توانایی ایرانیان خارج از کشور بهره‌مند شود.»
این حقوقدان و استاد دانشگاه تاکید کرد: مسئولان مرتبط باید از تخصص استادان حقوق بین‌الملل ایران بهره‌مند شوند تا با اقامه دعاوی حقوقی، جنبه بازدارندگی در برابر تجاوزات احتمالی آینده بیش از پیش تضمین شود. این رویکرد کمک میکند بار سنگین مقابله با تهدیدات، تا حد امکان از دوش سیستم‌های نظامی و امنیتی کشور برداشته شود، هرچند که قطعا چنین اقداماتی جایگزین اقتدار نظامی نخواهد بود.
مقابله حقوقی با فریبکاری دیپلماتیک
محسن برهانی در پاسخ به پرسشی درباره راهکارهای دستگاه دیپلماسی کشور برای پیگیری موضوع تجاوز رژیم اسرائیل به خاک ایران گفت: وزارت امور خارجه در عرصه سیاسی می‌تواند با بهره‌گیری از مناسبات بین‌المللی، اقدامات خود را پیش ببرد. اما متأسفانه گاهی جنبه حقوقی این موضوع دغدغه نهادهای ذی‌ربط نبوده که باید باشد. لازم است بحث‌های شعاری را کنار گذاشته و درباره مستندسازی، اقامه دعاوی حقوقی و مکاتبات با سازمان‌های بین‌المللی بررسی دقیق‌تری داشته باشیم.
وی ادامه داد: برای مثال، بعد از جنایت جنگی حمله به زندان اوین، چقدر طول کشید تا خبرنگاران به محل حادثه برسند؟ یا بعد از گذشت یک ماه از تجاوز رژیم اسرائیل به ایران، هنوز آمار دقیق شهدای این تجاوز مشخص نیست و حتی در سطح مستندسازی نیز اقدامی نشده است.
برهانی افزود: فراموش نکرده‌ایم که وقتی نیروهای مسلح ایران در اقدامی نظامی مقتدرانه، مرکز نظامی در نزدیکی یک بیمارستان متروکه را هدف قرار دادند که تنها به شکستن چند شیشه و آسیب ظاهری ساختمان منجر شد، صهیونیست‌ها چنان جنجالی به پا کردند که رسانه‌ها را به سرعت به محل حادثه کشاندند.
این حقوقدان و استاد دانشگاه با تأکید بر ضرورت بازنگری در برخی حوزه‌ها اظهار کرد: در مسائل حقوقی باید توجه کنیم که این موضوع، اگر از خود منازعه کمتر نباشد، اهمیت مشابهی دارد. ما باید روایت خود را درباره آنچه در جنگ گذشته است ارائه کنیم.
وی ادامه داد: این موضوع فراتر از جناح‌بندی‌هاست؛ اینجا بحث وطن و منافع ملی است. نظام باید از همه استادان و کارشناسان مرتبط بهره ببرد. تجمیع نظرات استادان حقوق که برخی از آنها تاکنون نظرات خود را اعلام کرده‌اند، می‌تواند به یک ظرفیت موثر برای پیشبرد دعوی حقوقی ایران در زمینه این تجاوز تبدیل شود.
برهانی در پاسخ به پرسشی درباره برگزاری مذاکرات پیش از جنگ و اینکه آیا این مذاکرات نوعی فریبکاری دیپلماتیک بوده است یا خیر، گفت: از نگاه ایران، بله این مذاکرات فریبکارانه بوده است. هنر تحلیلگران و کارشناسان حقوقی ما این است که باید درک کنند دشمن در عرصه بین‌الملل در حال توجیه اقدام تجاوزکارانه خود است. بنابراین باید پرسید دشمن چگونه این اقدام را توجیه میکند؟ آیا می‌گوید که دوست داشتم به ایران حمله کنم و هیچ دلیلی ندارم؟ خیر. آنها ادعا می‌کنند که به دلیل تهدیدات جدی ایران، مجبور به این اقدام شده‌اند. این توجیه کاملاً غلط است اما دشمن چنین ادعاهایی را مطرح میکند تا افکار عمومی جهان را قانع کند که اقدامش دفاع مشروع بوده است. ما نیز باید به افکار عمومی جهانی بگوییم که اقدام رژیم اسرائیل تجاوز بوده، نه دفاع مشروع.
اهمیت جنگ روایت‌ها
وی یادآور شد: بررسی کنید ببنید در حال حاضر، چند نفر از متخصصان ما تاکنون قلم زده و با جهان درباره این موضوع به گفت‌وگو پرداخته‌اند؟ افکار عمومی جهان که بیمار نیست تا سخنان ما را نپذیرد یا گوش ندهد؛ بنابراین باید پادزهر ادعاهای دشمن را با قدرت به افکار عمومی جهان ارائه کنیم. اگر دشمن در جنگ روایت‌ها و توجیه حقوقی اقدامات خود پیروز شود و ما به موقع واکنش نشان ندهیم و دعوی حقوقی خود را مطرح نکنیم، دشمن در این جنگ تأثیرگذاری بر افکار عمومی پیروز خواهد شد.
این حقوقدان و استاد دانشگاه با بیان اینکه «صداوسیما و فعالان رسانه‌ای باید به درستی توضیح دهند چرا جنگ ۱۲ روزه رخ داد و دشمن چه اهدافی را دنبال می‌کرد»، گفت: همه می‌دانیم، صرف‌نظر از دفاع جانانه مدافعان وطن، در داخل و خارج کشور اتفاق نظر وجود دارد که واکنش مردم نسبت به جنگی که دشمن ایجاد کرد، غیرقابل پیش‌بینی بود. در شرایطی که مردم با نارضایتی‌های اقتصادی و اجتماعی مواجه بودند و بخش‌هایی از حاکمیت نیز شوک‌هایی به جامعه وارد کرده بود، اما مردم با وحدت و همبستگی حول محور وطن‌دوستی رفتار کردند به گونه‌ای که در داخل و خارج ایران غیرقابل پیش‌بینی به نظر رسید.
برهانی ادامه داد: با وجود هجمه‌های سنگین دشمن و تبلیغات گسترده آنان، مردم کشورمان حتی یک واکنش یا اقدامی که برای حاکمیت مشکل ایجاد کند، نشان ندادند. اکنون سوال این است که بعد از این وضعیت چه باید کرد؟ آیا موضوع ایران و وطن‌دوستی صرفاً تاکتیک است یا معنایی فراتر از آن دارد؟
وطن‌دوستی؛ راهبرد فراتر از شعارهای مقطعی
وی افزود: به نظر من اگر حاکمیت بتواند دغدغه وطن‌دوستی را در جامعه تثبیت کند، موانعی که مداخله ایرانیان در سرنوشت خود را با مشکل مواجه میکند را رفع نماید و اقدامات جدی در راستای کاهش تبعیض‌ها انجام دهد، آنگاه با تصویری واقعی از وطن‌دوستی در کشور روبرو خواهیم بود. این موضوع تنها یک شعار در زمان تجاوز نیست، بلکه یک راهبرد اساسی است که مردم به طور واقعی در امور سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مشارکت دارند و اینجا خانه واقعی آنهاست.
برهانی با تأکید بر پرهیز از اظهاراتی که می‌تواند همبستگی ملی را تضعیف یا دچار تفرقه کند، اظهار کرد: شاهد بودیم که از روزهای پس از جنگ، برخی گروه‌های تندرو و رادیکال تلاش کردند بگویند که طرح موضوع وطن و وطن‌دوستی معنایش این نیست که هر بی‌سروپایی بیاید. اما واقعیت این است که وقتی از ایران صحبت می‌کنیم، منظورمان این است که هر کسی فارغ از اعتقادات، سبک زندگی و تفاوت‌های فردی‌اش، به دلیل ایرانی بودن در این تعریف جای می‌گیرد.
وی ادامه داد: ما باید فرصت‌های موجود در کشور را برای همه ایرانیان فراهم کنیم، نه اینکه با قیود مختلف، تعریف ایرانی بودن را محدود کنیم و به جمعی کوچک تقلیل دهیم. هر کسی که قدرت دارد، باید رفتار خود را اصلاح کرده و به سمت وحدت و همبستگی هدایت شود.
این حقوقدان و استاد دانشگاه تصریح کرد: برای من اهمیتی ندارد که قوانین پیشین توسط کدام جناح نوشته شده است؛ قوانینی که حاوی تبعیض هستند باید اصلاح شوند تا ایرانیان به بهانه عقیده، گرایش سیاسی یا موارد مشابه از فرصت‌های برابر محروم نشوند.
وی افزود: اگر به خاطر داشته باشید، یک هفته قبل از وقوع حمله دشمن، برخی دغدغه‌هایی مانند سگ‌گردانی مطرح بود و برخورد با این موضوع در دستور کار قرار داشت. در حالی که همزمان، دشمن مشغول اجرای برنامه‌های خود علیه ایرانیان بود. ما دوربین‌های خود را برای ثبت بی‌حجابی به کار گرفته بودیم اما دشمن دوربین‌هایش را بر حذف سرمایه‌های بزرگ کشور متمرکز کرده بود. در نهایت از لحاظ قانونی باید رانت‌هایی که فرصت‌های ویژه برای عده‌ای خاص ایجاد میکند حذف شود.
نقد فیلترینگ و فقدان قانون اضطرار
برهانی همچنین در پاسخ به این پرسش که در شرایط حساس، چگونه می‌توان میان اقتضائات امنیتی و الزامات حقوق شهروندی توازن برقرار کرد؟ گفت: در روزهای بحرانی اخیر، شاهد اقدامات خاصی برای حفظ امنیت مردم بودیم؛ از جمله برپایی ایست و بازرسی و محدودیت‌هایی که جامعه در بخش عمده‌ای از آنها همدل بود و با صبر و همکاری، از کنار ایست‌های بازرسی عبور می‌کرد، چون می‌دانست این اقدامات برای حفظ وطن و امنیت خودش است.
وی ادامه داد: اما همان فرد وقتی به خانه بازمی‌گشت و کاهش سرعت اینترنت را مشاهده می‌کرد، نسبت به این موضوع اعتقاد نداشت. جامعه ایران بسیار باهوش است؛ همان جامعه‌ای که با ایست‌های بازرسی همراهی میکند، کاهش سرعت اینترنت و فیلترینگ را نمی‌پذیرد. جامعه قبول نمی‌کند که بگوییم فقط یک اپلیکیشن پیام‌رسان باعث این اتفاقات شده است.
این حقوقدان تصریح کرد: در شرایط اضطراری، قانون روشنی وجود ندارد و اقداماتی که انجام می‌شود باید همراه با اقناع و پذیرش جامعه باشد اگر به این مسئله توجه نشود مجدد شکاف ایجاد می‌شود.
وی گفت: ما باید تلاش کنیم تا مردم این اقدامات را بپذیرند و از آن حمایت کنند. متأسفانه برخی ظاهراً در پی بازگشت به دوران پیش از برداشتن فیلترینگ و استمرار آن هستند. مگر ما از استفاده گسترده فیلترشکن‌ها آسیب ندیده‌ایم.
لطیفه سیاسی یا جنایت حقوقی؟
وی در پاسخ به پرسشی درباره ارزیابی حقوقی پیشنهاد اعطای جایزه صلح نوبل از سوی نتانیاهو به ترامپ گفت: از دید ما که کشوری مورد تجاوز قرار گرفته‌ایم، این پیشنهاد بیشتر شبیه لطیفه و شوخی است. اما باید پرسید آیا این نگاه در افکار عمومی جهان نیز به همین شکل دنبال می‌شود؟ آیا توانسته‌ایم بغض و انزجار خود را نسبت به جنایات این دو نشان دهیم؟ اخیراً آمریکا گزارشگر سازمان ملل در غزه را تحریم کرده است، اما ما چرا نتوانسته‌ایم به خوبی از این موضوع بهره ببریم؟ دلیلش این است که خودمان در قبال گزارش‌های سازمان ملل درباره ایران، محدودیت‌هایی داریم.
برهانی تاکید کرد: وقتی این موضوع را در چارچوب ایران بررسی می‌کنیم، چنین پیشنهادی از سوی نتانیاهو برای ما بیشتر به طنز و لطیفه شباهت دارد، اما باید به یاد داشته باشیم که نمی‌توانیم در عرصه بین‌الملل با شوخی و طنز پیش برویم. بلکه لازم است اقدامات حقوقی و مستندنگاری را به طور جدی پیگیری کنیم و به جهانیان اعلام کنیم که یک جنایتکار جنگی و متجاوز، کاندیدای جایزه صلح نوبل شده است. این مسئله با سخنان درون‌وطنی حل نمی‌شود، بلکه باید با طراحی اقداماتی حقوقی، بر افکار عمومی جهان تاثیرگذار باشیم و موضوع را در این مسیر پیش ببریم.
حفظ همبستگی ملی؛ پرهیز از تفرقه
این حقوقدان و مدرس دانشگاه در پایان اظهار کرد: امیدوارم همبستگی فعلی ایرانیان که یک سرمایه ملی بزرگ است، حفظ شود و به دغدغه وطن‌دوستی احترام گذاشته شود. همچنین باید از هر سخنی که این وحدت و همبستگی را خدشه‌دار میکند، در هر تریبون و جایگاهی پرهیز کنیم.
انتهای پیام
نظرات