حمید مسعودی در گفت‌وگو با ایسنا در رابطه با جایگاه اجتماعی خانه‌داری در جامعه، اظهار کرد: شغل به فعالیتی گفته می‌شود که در قبال آن مزدی دریافت می‌شود. در اقتصاد رسمی برای کار در خانه مزدی تعریف نشده است. بنابراین خانه‌داری را نمی‌توان یک شغل دانست. از طرفی دیگر فرهنگ، مراقبت و کار خانه‌داری را یک وظیفه ذاتی برای زن در نظر می‌گیرند؛ به دلیل اینکه برای خانه‌داری، مهارت آموزی انجام نمی‌شود و به عنوان مهارت دیده نمی‌شود. همچنین بیمه، قراداد، شرح وظیفه رسمی برای وی درنظر گرفته نمی‌شود و حتی برخی افراد خانه‌داری را بیکاری تلقی می‌کنند.

وی درباره ریشه‌ این تفکر که خانه‌داری را به عنوان شغل در نظر نمی‌گیرند، افزود: این تفکر بیشتر ریشه‌ فرهنگی-تاریخی دارد. فرهنگ، خانه‌داری را نوعی فداکاری می‌داند و آن را مقدس تلقی می‌کند؛ به حدی که زن خانه‌دار را کدبانو می‌نامند. این موضوع علاوه بر ریشه‌ فرهنگی-تاریخی، ریشه‌ اجتماعی و عرفی نیز دارد.

این جامعه‌شناس با اشاره به مسئولیت بالای خانه‌داری، گفت: مجموع دلایل فرهنگی و اقتصادی، موجب وضعیتی می‌شود که زن سنگین‌ترین فعالیت‌ها را با بالاترین مسئولیت در خانه انجام می‌دهد و در عین حال هیچ گونه حقوق، مزایا و حتی ارزش‌گذاری توسط نظام اقتصادی برای وی درنظر گرفته نمی‌شود و به بازتولید نابرابری جنسیتی ادامه می‌دهد.

مسعودی با بیان اینکه در ایران حدود ۱۷ درصد بانوان، خارج از خانه کار می‌کنند، تصریح کرد: در کشورهای توسعه‌یافته آمار خانم‌هایی که بیرون از خانه کار می‌کنند، بیشتر از سایر کشورها است. اما به‌دلیل اهمیت کار مراقبتی، برای افرادی که در خانه کار می‌کنند، ارزش‌گذاری‌هایی انجام می‌شود. بانوان به دلیل کار همزمان در خانه و بیرون از آن، به جای ۳۰ سال، ۲۰ سال کار می‌کنند، اما حقوق‌شان در دوران بازنشستگی با مردان یکسان است.

وی در ارتباط با ارزش مالی یا بیمه‌ای برای کار خانگی در ایران، گفت: در وضعیت کنونی کشور، تنها می‌توان از بیمه مشاغل آزاد یا بیمه مشاغل خانگی یا سازمان‌های بیمه‌ای مانند تامین اجتماعی استفاده کرد. اما مشکل ماجرا، پرداخت حق بیمه است. در حال حاضر زنان خانه‌دار حقوقی دریافت نمی‌کنند و اگر قصد استفاده از بیمه را داشته باشند، منبع پرداخت حق بیمه چیست؟ بنابراین نمی‌توان این طرح‌ها را حمایت واقعی دانست.

زن را نباید به زور به خانه‌داری واداشت

این جامعه‌شناس با بیان اینکه بیمه زن خانه‌دار نیازمند منابع مالی است که متاسفانه مسئولیت تامین آن را کسی متقبل نمی‌شود، بیان کرد: طرح‌های دیگری هم مثل بیمه فراگیر برای زنان خانه‌دار مطرح شده است، اما متاسفانه اجرای مناسبی ندارد. در فرهنگ و سنت ایرانیان آمده است که زن را نباید به زور به خانه‌داری واداشت.

مسعودی درباره ارتقاء جایگاه اجتماعی زنان خانه‌دار در ۱۰ سال آینده، خاطرنشان کرد: اولین گام در راستای افزایش ارزش اجتماعی زنان خانه‌دار، سنجش ساعت کار زنان در خانه است. در ابتدا باید تعداد فرزندان و ساعت کاری که زن به فعالیت‌های خانه اختصاص می‌دهد را سنجید. ضمن اینکه باید مکانیزه شدن خانه را نیز در نظر گرفت.

وی ضمن اشاره به اینکه گام دوم، مطالعه درمورد طرح‌ها و برنامه‌های سایر کشورهاست، یادآور شد: باید روش‌ها و سیاست‌های شرکت‌ها و سازمان‌های بیمه‌ای دنیا که از نظر اقتصادی با کشور ما همخوانی دارند را مورد مطالعه قرار دهیم و گام سوم نیز پیگیری طرح‌هایی که قابلیت اجرایی دارند، است.

این جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه گاهی اوقات می‌توان به جای دادن حقوق، هزینه‌ها را کاهش داد، گفت: به دلیل برون‌سپاری خانواده در جامعه مدرن، یکی از برنامه‌هایی که مدت زمان حضور زن را در خانه کاهش می‌دهد، توسعه مهدکودک‌ها و سیستم مراقبتی پرستاری از کودکان است. در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته مهدکودک‌ها متولی اصلی تربیت کودکان هستند. در واقع سیستم مراقبت از کودکان خصوصا درسنین پنج تا شش سال، تقویت شده است.

مسعودی ضمن اشاره به اینکه مرخصی زایمان برای پدران و تحکیم مرخصی زایمان برای زنان از طرح‌های دیگری است که باعث کاهش هزینه‌ها می‌شود، بیان کرد: بسیاری از زنان بعد از بازگشت از مرخصی زایمان، جایگاه شغلی خود را از دست می‌دهند؛ پس باید تضمینی برای حفظ جایگاه شغلی‌شان ایجاد شود.

دختران نباید به تحصیل و درس خواندن اکتفا کنند

وی ادامه داد: طرح بعد، کار رسانه‌ای و اصلاح کتب درسی است. پسران و دختران از کودکی باید یاد بگیرند که از دوران جوانی برای خود ارزش‌آفرینی کنند. پسران باید یاد بگیرند که کار خانگی نیازمند مهارت و فعالیتی ارزشمند است و انجام کارهایی مثل آشپزی، ظرف شستن و نظافت خانه را باید قبل از ازدواج فرا بگیرند. دختران نیز نباید به تحصیل و درس خواندن اکتفا کنند و باید خود را برای کار خارج از خانه آماده کنند.

این جامعه‌شناس درباره اینکه تامین هزینه‌های شغل خانه‌داری برای کشوری با تحریم‌های شدید، وضعیت اقتصادی نامطلوب و ارزش پول کم، بسیار سخت است و دولت‌ها باید از منابع دیگری این هزینه‌ها را تامین کنند، اظهار کرد: طبیعتا چنین کشورهایی نمی‌توانند خانه‌داری را به عنوان یک شغل در اولویت قرار دهند و برای آن حمایت بیمه‌ای قائل شوند.

خانه‌داری ارزش سابق خود را از دست داده است

مسعودی با اشاره به از دست رفتن ارزش خانه‌داری، یادآور شد: رسانه و نظام آموزشی می‌تواند تاثیر بسزایی در نگاه جامعه به خانه‌داری به عنوان یک شغل داشته باشد. درحال حاضر زنان درگیر آسیب‌ها و مشکلات زیادی هستند که شاید کمتر به آن‌ها پرداخته می‌شود، زیرا متاسفانه خانه‌داری ارزش سابق خود را از دست داده است.

وی در رابطه با اینکه برخی مادران وقت زیادی برای کنترل و مراقبت‌گری از فرزندان خود می‌گذارند، توضیح داد: این کار بسیار ضروری و خوب است، اما هر کاری که در آن زیاده‌روی شود، آسیب‌زا خواهد بود. یکی از دلایل این زیاده‌روی را می‌توان بیکاری دانست. زنان با نظارت و مراقبت‌گری از خانواده، به دنبال ارزش‌آفرینی برای خود هستند و این رویه نیازمند تغییر است. هیچ داده متقنی مبنی بر اینکه فرزندان زنان شاغل وضعیت بدتری نسبت به زنان خانه‌دار دارند یابرعکس، وجود ندارد.

این جامعه‌شناس درباره نقش رسانه در رابطه با جایگاه اجتماعی زنان خانه‌دار، بیان کرد: یکی از فعالیت‌هایی که می‌تواند توسط رسانه انجام شود، این است که کار خانگی را از حالت نامرئی و پنهان، به جلوی چشم مخاطبان بیاورد. می‌توان به مقایسه سختی و هزینه اجرت پخت غذا در داخل خانه با خرید آن غذا اشاره کرد که هم‌اکنون در شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود.

مسعودی با تاکید بر تقسیم کار عادلانه در خانه، گفت: رسانه باید وضعیت اشتغال زنان خانه‌دار را به صورت داده‌های کمی یا عددی ارائه دهد؛ زیرا عموم جامعه داده‌های کمی را نسبت به داده‌های کیفی راحت‌تر و بهتر متوجه می‌شوند. همچنین رسانه باید از مشارکت مرد در کارهای خانه حمایت کند و این کار را ترویج دهد. رسانه می‌تواند با آموزش مراقبت‌گری به پدران و اعضای خانواده و تقسیم کار عادلانه در خانه این کار را در جامعه رواج دهد.

وی با بیان اینکه اگر حمایت‌های اقتصادی و بیمه‌ای از خانه‌داری اتفاق نیفتد، پیامدهای ناخوشایندی در پی خواهد داشت، اضافه کرد: پیامدی که عموما برای آقایان رخ نمی‌دهد. به عنوان مثال می‌توان به فقر سالمندی زنانه اشاره کرد؛ در صورت نبود هیچگونه پشتوانه بیمه‌ای برای زنان ممکن است، در دوران سالمندی و در شرایط خاص دچار فقر شوند. ولی اگر خانه‌داری به عنوان یک شغل محسوب شود، زن در دوران سالمندی دچار فقر سالمندی و پیامدهای ناشی از آن نخواهد شد. همچنین یکی از ادله حامیان مهریه نیز جبران هزینه‌های زندگی زن در صورت جدایی از همسر است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه درحال حاضر سیستم مراقبتی عادلانه نیست، خاطرنشان کرد: با توجه به ناعادلانه بودن سیستم مراقبتی، زن دچار فرسودگی خواهد شد. خصوصا اگر تعداد فرزندان زیاد باشد، زن همزمان در خانه و خارج از خانه کار کند و یا در خانواده فردی مریض یا دارای معلولیت باشد، آسیب‌های روانی و جسمی چند برابر خواهد بود و همین موضوع باعث افزایش سرعت فرسودگی می‌شود.

باید به دنبال برابری جنسیتی و تقسیم کار جنسیتی برابر باشیم

مسعودی درباره انتقال این تفکر به نسل بعد، اظهار کرد: نابرابری جنسیتی و تعریف اشتباه از ارزش زن در جامعه باعث می‌شود این تعریف غلط به نسل بعد نیز منتقل شود و این نگاه برای دختران ایجاد خواهد شد که اگر کار خانه را بهتر انجام دهند، انسان برتری خواهند بود. ما باید به دنبال برابری جنسیتی و تقسیم کار جنسیتی برابر باشیم و این تفکر را به نسل آینده نیز آموزش دهیم.

وی ضمن اشاره به اینکه در علم جامعه‌شناسی کار را کنش در نظر می‌گیریم، بیان کرد: در عین کسب درآمد، رفع نیاز و مشغولیت، مهم‌ترین بخش کار کردن این است که فرد ارزش خود را در جامعه پیدا می‌کند. حال اگر زن مشغول فعالیتی باشد که جامعه آن را به عنوان یک شغل قبول ندارد، سرمایه اجتماعی زنان در جامعه کاهش پیدا می‌کند. در انتخابات انجمن اولیا و مربیان مدرسه که جزو سطحی‌ترین اتفاقات جامعه است، معمولا زنان شاغل شانس بیشتری نسبت به زنان خانه‌دار دارند و آن به این دلیل است که به طور معمول، زنان شاغل دارای تحصیلات بالاتر، تجربه بیشتر و ارتباطات قوی‌تر در خارج از مدرسه هستند.

این جامعه شناس درباره اقدامات ممکن برای ارتقای جایگاه اجتماعی زنان خانه‌دار، بیان کرد: از مهم‌ترین مواردی که برای تقویت ارزش اجتماعی زنان خانه‌دار قابل انجام است، می‌توان به بیمه زنان خانه‌دار، یارانه مخصوص و پوشش بازنشستگی مستقل اشاره کرد.

مسعودی در رابطه با مسئولیت‌های اجتماعی دولت و نهادهای دولتی در قبال این موضوع، اظهار کرد: توجه به اقتصاد مراقبتی نیز از دیگر راهکارهای این موضوع است. دولت باید هزینه‌ای برای مراقبت‌گری در نظر بگیرد. شخصی که در دوران کودکی، خوب تربیت نشده و مراقبت لازم و کافی از وی انجام نشده است، با رفتارها و آسیب‌های اجتماعی در بزرگسالی هزینه‌های زیادی برای دولت خواهد داشت. پس چه بهتر است دولت به جای هزینه مراقبت از این افراد در بزرگسالی، با مبلغ بسیار کمتری مراقبت آن‌ها در دوره‌ کودکی را تقویت کند و هزینه‌ای را برای مادران در نظر بگیرد.

وی با تشویق مردان نسبت به انجام کارهای خانه، افزود: ما نیازمند یک تعریف استاندارد از مشاغل خانگی هستیم. در خانه ماندن به معنای شغل خانگی نیست؛ بلکه شغل خانگی شامل فعالیت‌های مشخصی می‌شود که آن فعالیت‌ها اساس بیمه و حقوق آن‌ها خواهد بود. همچنین رسانه و مردم باید از مردان برای انجام کارهای خانه حمایت و آن‌ها را به این کار تشویق کنند.

انتهای پیام