در باورهای قدیمی مردم آذربایجان، چیله گئجه‌سی شبی سرنوشت‌ساز بود؛ شبی که تاریکی به اوج خود می‌رسید و این نگرانی وجود داشت که اگر شب پایان نیابد و خورشید دوباره طلوع نکند، زندگی چگونه ادامه خواهد یافت. به همین دلیل خانواده‌ها تا سپیده‌دم بیدار می‌ماندند و با گفت‌وگو، قصه‌گویی و آیین‌های جمعی، پیروزی نور بر تاریکی را در باور خود تقویت می‌کردند. با طلوع خورشید، آرامش به خانه‌ها بازمی‌گشت و مردم با خیالی آسوده به زندگی روزمره خود می‌پرداختند.

یوسف شیرین‌پور، پژوهشگر فولکلور آذربایجان، چیله گئجه سی را یکی از ستون‌های فرهنگ مردمی این منطقه می‌داند و می‌گوید: چیله گئجه سی در آذربایجان تنها شبی برای جشن نیست؛ این آیین فرصتی برای آشتی دل‌ها، حل کدورت‌ها و بازسازی روابط خانوادگی است. بسیاری از سنت‌های این شب، بازتابی از نگاه مردم به طبیعت، زمان و همزیستی اجتماعی است که قرن‌ها دوام آورده است.

وی می‌گوید: خاطره‌گویی و صحبت‌های مزاح‌دار بزرگان از بخش‌های جدایی‌ناپذیر چیله گئجه سی است. ریش‌سفیدان با نقل خاطرات قدیمی، شوخی‌های شیرین و روایت‌های خانوادگی، فضای خانه‌ها را گرم و صمیمی می‌کنند و این شب را به خاطره‌ای ماندگار برای نسل‌های مختلف تبدیل می‌سازند.

شیرین پور ادامه می‌دهد: در این شب، انار و چیله قارپیزی (هندوانه) جایگاهی نمادین دارند. به گفته پژوهشگران فرهنگ عامه، هندوانه در باور مردم آذربایجان نماد برکت، سلامتی و گرما در دل سرمای زمستان است و انار نیز نماد خورشید، آتش و تداوم زندگی به شمار می‌رود. خوردن این میوه‌ها در چیله گئجه سی، نشانه‌ای از آرزوی زمستانی پربرکت و سالم است.

او اضافه کرد: چیله گئجه سی آغاز دوره‌ای به نام چیله است که در فرهنگ آذربایجان به دو بخش تقسیم می‌شود، بؤیوک چیلله با ۴۰ روز و بالا چیلله با ۲۰ روز. هر یک از این دو دوره، افسانه‌ها و داستان‌های مستقل خود را دارند که بیانگر مواجهه انسان با طبیعت، سرما و گذر زمان است.

به گفته پژوهشگر فولکلور آذربایجان، افسانه‌ها و روایت‌های کهن همچون کوراوغلو، قربانی و پری در این شب‌ها دوباره زنده می‌شوند و از زبان بزرگان برای کودکان نقل می‌گردند؛ روایت‌هایی که نقش مهمی در حفظ هویت فرهنگی آذربایجان دارند.

وی می‌گوید: در کنار قصه‌ها، بایاتی‌خوانی و بازی‌های زبانی سنتی کودکان نیز رواج دارد. بازی‌هایی مانند یاهاتماجا و تاپماجا که با پرسش‌ها و پاسخ‌های کوتاه و آهنگین اجرا می‌شوند، ضمن ایجاد نشاط، ابزار انتقال زبان و فرهنگ شفاهی به نسل‌های آینده هستند.

به گزارش ایسنا، چیله گئجه سی در آذربایجان، فراتر از یک آیین کهن است؛ این شب، روایت زنده‌ای از فرهنگی است که با نور، همدلی، قصه و خنده، قرن‌ها در برابر تاریکی و سرمای زمستان ایستاده است.

انتهای پیام