زهرا ریگی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره لباس‌های فاخر سوزن‌دوزی‌شده‌ای که در بیست‌وششمین نمایشگاه صنایع دستی رونمایی شد، توضیح داد: اردیبهشت ۹۲ بود که من و خواهرم، مریم ریگی، به‌مناسبت «روز زن» نمایشگاهی از سوزن‌دوزی‌های‌مان را در تالار آبی کاخ نیاوران برگزار کردیم. مدیر وقت کاخ نیاوران پیشنهاد کرد که همزمان با برگزاری نمایشگاه، سوزن‌دوزی را هم آموزش دهیم و یکی از لباس‌های سوزن‌دوزی‌شده دربار پهلوی را که در کاخ به‌نمایش گذاشته شده، انتخاب و مدل سوزن‌دوزی آن را آموزش دهیم.
این هنرمند که نشان درجه ۳ هنری دارد، اظهار کرد: از اردیبهشت سال ۹۲ دوختن لباسی شبیه آن لباس را که در نمایشگاه صنایع دستی رونمایی شد، شروع کردم و تغییراتی در طراحی آن دادم.
او با بیان این‌که برای دوخت این لباس از نخ آلیزه و کاموا استفاده کردم، گفت: رنگ آبی را برای این لباس انتخاب کردم تا به رنگ‌های سنتی که در کاشی‌ها ایرانی دیده می‌شود، نزدیک باشد، زیرا کاشی‌های ایرانی، رنگ منحصربه‌فردی دارند. کل پارچه سوزن‌دوزی شده است، در حالی که لباسی که در موزه نیاوران نگهداری می‌شود، جاهای خالی سوزن‌دوزی‌نشده هم دارد.
ریگی با بیان این‌که لباس‌های رونمایی‌شده در نمایشگاه صنایع دستی موفق به دریافت نشان اصالت شده‌اند، ادامه داد: لباس آبی در سایز ۳۸ تا ۴۲ دوخته شد. اکنون نیز برای گرفتن مالکیت معنوی لباس‌ها، از طریق بنیاد ملی مد و لباس اقدام کرده‌ام.
این هنرمند همچنین درباره لباس دیگری که به رنگ قرمز در نمایشگاه رونمایی شد، گفت: لباس قرمزی که دوخته شده، «جَوَک‌دوزی» است که این نوع دوخت مخصوص منطقه سراوان است.
او درباره این‌که ارزش مادی لباس‌هایی که دوخته چقدر است؟ بیان کرد: کارشناسان هنوز روی لباس‌ها قیمت‌گذاری نکرده‌اند.
ریگی درباره تفاوت افغان‌دوزی با سوزن‌دوزی نیز توضیح داد: هنگامی که دوخت از سمت راست انجام شود، به آن افغان‌دوزی می‌گویند، در حالی که این دوخت مختص بلوچستان است و افغان‌ها این کار را انجام نمی‌دهند. به نظر من، راسته‌دوزی دشوارتر از دوخت‌های دیگر است، اما چپه‌دوزی که آن را «چپی‌دوچ» می‌گویند، گران‌تر از دیگر دوخت‌هاست.
او افزود: تنوع دوخت در منطقه سیستان و بلوچستان بالاست و هر منطقه سوزن‌دوزی خاص خود را دارد که با نقاط دیگر متفاوت است. برخی هنرمندان دوختی را که از رو شده باشد، افغان‌دوزی می‌گویند، در حالی که برخی لباس‌های سوزن‌دوزی‌شده در کاخ نیاوران که هنرمندان قدیمی آن را انجام داده‌اند هم به همین شکل دوخته شده‌اند.
این هنرمند ۳۵ ساله، حدود ۱۹ سال است که سوزن‌دوزی می‌کند و در این‌باره گفت: از زمانی که دختربچه‌ها در سیستان و بلوچستان بتوانند سوزن و نخ را در دست بگیرند، سوزن‌دوزی می‌کنند. هر دختری که در خانواده بلوچ به دنیا بیاید، از بچگی این هنر را از دست مادربزرگ، خاله یا مادرش در خانه یاد می‌گیرد و لازم نیست به آن‌ها آموزشی داده شود.
ریگی اظهار کرد: هنرمندان ناشناخته‌ی بسیاری در سیستان و بلوچستان هستند و بسیاری از خانواده‌ها چون قیمت لباس‌های سوزن‌دوزی‌شده بالاست، خودکفا هستند و خودشان لباس‌های‌شان را می‌دوزند. سوزن‌دوزی مختص عده خاصی نیست و تقریبا همه این کار را انجام می‌دهند و اگر کسی آن‌ها را نمی‌شناسد، به‌دلیل فاصله زیاد بین روستاها، تعصبات خانوادگی و واسطه‌هایی است که اجازه نمی‌دهند هنرمندان در این زمینه مطرح شوند.
او تلاش کرده تا سوزن‌دوزی را کاربردی کند. به همین دلیل، این هنر را در لباس اجتماع به‌کار می‌برد و در نمایشگاه‌های مد و لباس نیز حضور می‌یابد. نمونه لباس‌هایی که او سوزن‌دوزی کرده است، در پنجمین نمایشگاه مد و لباس فجر به‌نمایش گذاشته شد.
وی همچنین توضیح داد: طراحی‌ها و سوزن‌دوزی‌هایی که انجام داده‌ام، از اولین نمایشگاه مد و لباس فجر، در نمایشگاه‌ها بوده و تا کنون موفق به دریافت ۱۱ نشان «شیما» شده‌ام و چهار اثرم از جمله کتاب و چند مقاله نیز ثبت شده است.
ریگی که به انواع دوخت‌های منطقه سیستان و بلوچستان تسلط دارد، گفت: در هر کدام از مناطق چابهار، سرباز، سراوان، ایرانشهر، خاش و میرجاوه نوعی از سوزن‌دوزی مرسوم است. آیینه‌دوزی بیشتر در منطقه چابهار و سرباز مرسوم است. جَوَک‌دوزی مختص سراوان است و در خاش هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ایرانشهر و روستاهای اطراف آن، سوزن‌دوزی پرکار و پلیوار مرسوم است.
او با بیان این‌که به این هنر به‌عنوان منبع درآمد و با هدف زنده نگه داشتنش فکر می‌کند، افزود: خوشبختانه همسرم از من در این زمینه به خوبی حمایت می‌کند و چون بچه‌ی کوچک دارم، او تمام کارهای اداری من را انجام می‌دهد. شغل همسرم فرهنگی است و در تابستان کار خاصی ندارد، او تمام کارهای اداری را از ثبت اثر گرفته تا اقدامات دیگر انجام می‌دهد.
این هنرمند همچنین اظهار کرد: از سال ۹۱ تا ۹۳ تلاش کردیم تا سوزن‌دوزی را در طبقه‌بندی‌های فروشگاهی، در کنار گلدوزی ثبت کنیم. پیش از این، محصولات سوزن‌دوزی در فروشگاه لباس‌های برند جایی نداشتند، زیرا زیرگروه صنف پوشاک قرار نمی‌گرفت، اما اکنون با ثبت این طبقه‌بندی، کروات‌های سوزن‌دوزی‌شده جای خود را در فروشگاه‌های برند باز کرده‌اند. این کار به سوزن‌دوزها کمک بزرگی کرد تا بتوانند محصولات‌شان را در فروشگاه‌های پوشاک عرضه کنند.
ریگی ادامه داد: در حال حاضر من سوزن‌دوزی را بیشتر روی لباس اجتماع و کروات انجام می‌دهم. تعداد متقاضیان برای کروات‌های خامه‌دوزی‌شده در خارج از کشور، خوب است و به‌دلیل ظرافت خاصی که این نوع کروات‌ها دارند، مورد استقبال قرار گرفته‌اند.
این هنرمند گفت: یکی از مشتری‌هایم در ایتالیا و یکی دیگر در آمریکا فشن می‌خواند، آن‌ها تکه‌دوزی‌هایی را که به من سفارش می‌دهند، روی پارچه‌های سنتی ایرانی پیاده می‌کنند و در کشورهای دیگر شوی لباس می‌گذارند.
ریگی همراه همسرش، کتاب آموزش سوزن‌دوزی را به نام «هنر فاخر بلوچی‌دوزی» تألیف و در سال ۹۱ منتشر کرد. آن‌ها کتاب کامل‌تری را در این‌باره در سال ۹۴ به‌صورت الکترونیکی منتشر کردند که به گفته خودشان فروش خوبی هم داشته است.
این هنرمند درباره این‌که سوزن‌دوزی چقدر به چشم و ستون فقرات آسیب می‌زند؟ گفت: سوزن‌دوزی باید به‌شکل خاصی انجام شود که این کار، به ستون فقرات و مچ دست آسیب می‌رساند و چشم را هم ضعیف می‌کند، شاید یکی از دلایل گرانی پارچه‌های سوزن‌دوزی‌شده آسیبی است که به اعضای بدن وارد می‌شود.
با این‌که ریگی فارغ‌التحصیل رشته نرم‌افزار کامپیوتر است، اما به گفته‌ی خودش، وقتی یک دختر بلوچ هستی، چه تحصیلات داشته باشی و چه نداشته باشی، سوزن‌دوزی در خون توست.
انتهای پیام
نظرات