به گزارش ایسنا، امروز 10 اردیبهشت روز ملی خلیج‌فارس است؛ دغدغه‌ی نه‌تنها حامیان پر و پا قرص محیط‌زیست بلکه این روزها به‌عنوان چالشی که ظاهراً یک مطالبه عمومی را در پسِ خود دارد، مطالبه‌ای که انگشت اتهامش بیشتر به سمت پساب شهری می‌چرخد و از دیگر عوامل آلودگی غافل است!

امروزه خلیج‌فارس به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاهراه‌های دریایی دنیا از معضلاتی مانند صید بی‌رویه، کاهش شدید ذخایر آبزیان، ورود گونه‌های مهاجم غیربومی، آلودگی نفتی، تخریب سواحل، جزایر و نابودی زیستگاه‌های حساس، قاچاق گونه‌های در معرض انقراض، بهره‌برداری بیش از توان‌زیستی مناطق ساحلی – دریایی و ورود پسماندهای خانگی و صنعتی رنج می‌برد و مخاطرات ناشی از این آسیب‌ها حیات این دریای استراتژیک را در معرض تهدید قرار داده است.

اکنون وضعیت سلامت سواحل و آب دریا در مناطق جنوبی کشور به یکی از حادترین معضلات مردم در استان‌های ساحلی کشور تبدیل‌شده است. معضلی که با کدرشدن رنگ آب سواحل خلیج‌فارس و تفاوت رنگ آن با فواصل دورتر آب دریا کاملاً واضح و مشخص است و وضعیت بحرانی پدید آورده  است.

خلیج‌فارس به ماهیان زینتی خود شهره خاص و عام بود اما اکنون بیشتر آبزیان زینتی خلیج‌فارس در معرض خطر نابودی قرار دارند. صخره‌های مرجانی خلیج‌فارس معروفیت جهانی داشت، اگرچه به همت فعالیت‌های بیش‌ازحد بشر، امروز با سرعت خیلی زیادی رو به کاهش است.

همه این‌ها را اگر به هم وصل کنی می‌بینی که محیط‌زیست و اکوسیستم و منابع طبیعی برای ما حکم کشک دارد چراکه ظاهراً اهمیت آن به‌قدری است که حتی حاضر نیستیم برای حفاظت از آن چاره‌ای برای عدم رهایی فاضلاب به دریا بیندیشیم. آلودگی آب‌های خلیج‌فارس به حدی است که مدیریت آن از دست همه خارج‌شده و نیازمند چاره‌جویی اساسی است.

استان هرمزگان دارای حدود 1200 کیلومتر مرز دریایی است؛ مشکل اصلی و موضوع نگرانی‌ها، آلودگی سواحل بندرعباس است. جایی که فاضلاب صنایع، شهری و ... به دسترس ترین جا یعنی آب‌های خلیج‌فارس ریخته می‌شود. هیچ‌کس به این موضوع توجه نداشته که این فاضلاب می‌تواند خطرات بسیاری ایجاد کند.

این بار خبرنگار ایسنا برای تشریح این موضوع خود به خورها سری زد تا بتواند این بحران را از نزدیک لمس کند اما شاید وضعیت ناگوار خورهای بندرعباس و حتی سواحل در صورت عدم فکری جدی رد آینده می‌تواند خبرهای ناگواری را بگوش برساند. از فاضلاب و لجن‌زارها بد بوگرفته تا حیوانات موذی و فاضلاب‌هایی که راهی دریا شده و فرزندانمان که برای شنا کردن تنی به ساحل می‌زنند را تهدید می‌کند!

خورهای بندرعباس، محمل ورودی فاضلاب تصفیه نشده این شهرها به دریاست. خورها از آبراهه‌های درون شهرها تشکیل می‌شود که محل تلاقی این آبراهه در محل ورود به دریا هستند. این خورها هم فصل مشترک معضلات فاضلاب اغلب شهرهای بندری جنوب کشور هستند.

هم‌اکنون بیش از 20 نقطه عمده که فاضلاب از آنجا وارد خور و سپس به دریا می‌ریزد، شناسایی‌شده که با تخمین‌هایی که زده شد، حدود 950 لیتر در ثانیه پساب و فاضلاب خام از طریق این خور و کانال‌های منتهی به دریا، وارد دریا می‌شود!

در بیشتر فصول سال و به‌ویژه با تشدید گرمای هوا در تابستان و ورود بی‌سابقه فاضلاب تصفیه نشده به خورگورسوزان (خور هم‌جوار با هتل هرمز) بوی بسیار مشمئزکننده‌ای محلات هم‌جوار با این خور را فراگرفته است به‌طوری شرایط زندگی را نیز برای بسیاری از مردم ساکن در واحدهای مسکونی هم‌جوار با این خور در طول بیش از یک کیلومتر از دهانه آن دشوار کرده است. بسیاری از ساکنان محلات هم‌جوار با این خور در این روزها به‌شدت گرفتار بوده و حتی کودکان آنان متأثر از بوی متعفن این خور بیمار شده‌اند و تردد در جوار این خور تا فاصله بیش از 500 متری از شدت بوی بد آن سخت و بسیار ناگوار است.

 مدیریت صحیح، یکپارچه و فرابخشی وجود ندارد

رئیس مجمع نمایندگان هرمزگان در مجلس گفت: متأسفانه روزانه 700 لیتر در ثانیه پساب خانگی و صنعتی بندرعباس به خلیج‌فارس وارد می‌شود این در حالی است که مدیریت صحیح، یکپارچه و فرابخشی برای این موضوع وجود ندارد.

احمد مرادی در گفت‌وگو با ایسنا، با انتقاد از اینکه وضعیت خلیج‌فارس به دلیل ورود فاضلاب‌های خانگی، صنعتی و شهری و همچنین تردد کشتی‌های غول‌پیکر نفتی مطلوب نیست، گفت: اگر این معضل کنترل و مدیریت نشود، آینده روشنی در انتظار این شاهراه مهم اقتصادی نخواهد بود.

نماینده مردم بندرعباس، قشم، حاجی‌آباد، بندر خمیر و ابوموسی در مجلس با بیان اینکه از پساب‌های فاضلاب می‌توان برای آبیاری فضای سبز و کشاورزی استفاده کرد، افزود: سوء مدیریت باعث شده از پساب‌ها به‌درستی استفاده نشود و شهروندان با کمبود آب آشامیدنی مواجه هستند از سویی بوی آزاردهنده پساب‌ها نیز مردم را آزار می‌دهد.

مرادی با انتقاد از اینکه آلودگی زیست‌محیطی خلیج‌فارس می‌تواند یکی از علت‌های وجود کشند سرخ باشد، تصریح کرد: کشند قرمز تهدیدی جدی برای آبزیان و مرجان‌ها محسوب می‌شود، البته این موضوع تا حدودی کنترل‌شده اما کارشناسان تأکید دارند اگر از ورود فاضلاب به خلیج‌فارس جلوگیری نشود این پدیده در آینده خطرات زیادی را برای حیات این آبراه به دنبال خواهد داشت.

این نماینده مجلس با بیان اینکه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با محصور کردن بخشی از دریا اقدام به ساخت جزیره‌های مصنوعی کرده‌اند؛ یادآور شد: البته در مورد تبعات زیست‌محیطی این موضوع باید کارشناسان محیط‌زیست اظهارنظر کنند.

سواحل غرب بندرعباس در خطر تشدید معضلات زیست‌محیطی

عضو هیئت‌علمی دانشگاه هرمزگان گفت: فاضلاب‌هایی که روزانه وارد دریا می‌شود، عامل مرگ‌ومیر بسیاری از آبزیان و تغییر شرایط زندگی ماهی‌ها در خلیج‌فارس شده است .

احسان کامرانی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد:  فاضلاب آلوده شهر بندرعباس که از طریق خورها به دریا سرازیر می‌شود آسیب بزرگی به محیط‌زیست دریایی خلیج‌فارس وارد کرده است و یکی از عمده‌ترین دلایل مرگ‌ومیر گسترده و وسیع آبزیان در سواحل خلیج‌فارس نیز ورود همین فاضلاب‌های آلوده به دریا است که حجم آن نیز روزبه‌روز افزایش می‌یابد.

وی با اشاره به مدیریت نامناسب منابع آب و خاک در کشورمان بخصوص در حوزه سواحل، افزود: فاضلاب‌های تصفیه نشده یکی از مرگبارترین موادی است که بشر وارد دریا می‌کند و اگر چه ممکن است برخی تصور کنند که حجم فاضلاب ورودی به نسبت حجم آب دریا کم است اما متأسفانه همین نگاه و بی‌توجهی به مسائل زیست‌محیطی سبب شده تا وضعیت سواحل خلیج‌فارس بسیار نامناسب بوده و عملاً سرعت جریانات دریایی نتواند این حجم از آلودگی را پاسخ داده و عملاً شرایط بسیار سختی در خلیج‌فارس به وجود بیاید.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه هرمزگان ادامه داد: طبق اصل ۴۵ قانون اساسی کشورمان، دریاها جزء اموال عمومی بشمار رفته و متعلق به حاکمیت هستند و طبق اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران حفاظت از محیط‌زیست به‌مانند دریاها وظیفه عمومی است، لذا باید همه ما نسبت به آنچه در پیرامون‌مان درباره محیط‌زیست می‌گذرد حساس باشیم و اجازه ندهیم که به‌راحتی مواهب خدادادی در اثر بی‌توجهی و سهل‌انگاری در معرض آسیب قرار گیرد.

وی بیان کرد: سواحل غرب بندرعباس یکی از اصلی‌ترین کانون‌های لاروگذاری آبزیان و بخصوص نوزادگاه میگوها بشمار می‌رود و ورود پساب‌ها و فاضلاب به این منطقه، معضلات زیست‌محیطی این حوزه را تشدید خواهد کرد .

 خورها، عمده‌ترین راه‌های ورود فاضلاب به سواحل بندرعباس

یک دکترای محیط‌زیست گفت: ورود فاضلاب و پسماند به خورها، وضعیت نامناسب جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب شهر بندرعباس، واقع‌شدن کشتارگاه دام در حریم شهر بندرعباس و مشکلات مربوط به ازدیاد سگ‌های ولگرد و حیوانات موذی از مهم‌ترین مشکلات زیست‌محیطی شهرستان بندرعباس است.

محمد میرحسینی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: عدم برنامه‌ریزی مناسب به‌منظور ساماندهی خورها، مدیریت اصولی پسماندهای شهری، تمرکز صنایع در غرب شهر، خشک‌کردن دریا و احداث اماکن تجاری و خدماتی از قبیل بازارچه ساحلی و پلاژ بانوان در اراضی ساحلی بدون اخذ مجوز از نهادهای ذی‌ربط، حاشیه‌نشینی و عدم ساماندهی مناسب سکونتگاه‌های غیررسمی شهر بندرعباس، وجود دامداری‌های غیرمجاز و پراکنده در سطح شهر بندرعباس، عدم جابه‌جایی برخی کارگاه‌ها و صنوف مزاحم شهری و مشکلات مرتبط با فعالیت این واحدها در محدوده شهر، مشکلات مرتبط با گره‌های ترافیکی سطح شهر و افزایش آلودگی هوا به‌خصوص در مرکز شهر و وجود انبارهای مواد معدنی و شیمیایی از دیگر مشکلات زیست‌محیطی شهرستان بندرعباس است.

وی افزود: ازآنجاکه بخش اعظم فاضلاب شهری شهر بندرعباس و برخی فاضلاب‌های صنعتی بدون تصفیه مستقیماً به دریا می‏‌ریزد، آب‌های سواحل شهر بندرعباس آلودگی شدید داشته و هرگونه برداشت آبزیان از آب‌های ساحلی و شنا کردن در این آب‌ها به دلیل آلودگی می‌تواند خطرناک باشد.

این فعال محیط‌زیستی با بیان اینکه خورهای «گورسوزان»، «شیلات»، «سورو»، «دوهزار» عمده‌ترین راه‌های ورود فاضلاب به سواحل بندرعباس هستند، تصریح کرد: گاهی تجمع فاضلاب و زباله در این کانال‌ها موجب رشد نیزارها و تجمع حشرات و حیوانات ولگرد می‌شود که علاوه بر نازیبا کردن ظاهر شهر، می‌تواند موجب شیوع برخی بیماری‌های میکروبی و انگلی شود.

عمده روان آب‌های سطحی و فاضلاب‌های خام خانگی از سکونتگاه‌های غیررسمی است

مدیرعامل آبفای هرمزگان در جمع خبرنگاران عدم اجرای طرح تفصیلی را دلایل ورود فاضلاب به خور گورسوزان دانست و عنوان کرد: فاضلاب جمع‌آوری‌شده از قسمت‌های تحت پوشش شبکه شهری فاضلاب پس از انجام عملیات  فیزیکی و بیولوژیکی و گندزدایی به روش لجن فعال تصفیه‌شده و پساب حاصل با داشتن کیفیت مطلوب و مطابق با استانداردهای زیست‌محیطی از تصفیه‌خانه خارج و از طریق خط لوله به‌موازات خور گور سوزان به دریا به‌عنوان منبع پذیرنده آب وارد می‌شود.

وی تصریح کرد: فاضلاب محلات فاقد معابر مناسب که اجرای شبکه فاضلاب در آنجا ممکن نیست، در مسیر حرکت به سمت دریا در بستر خور گورسوزان توسط آلاینده‌های مختلف از جمله رواناب‌های سطحی، دستخوش تغییرات نامطلوب در ورودی به دریا می‌شود.

به گفته قصمی، کنترل تخلیه غیرمجاز فاضلاب‌های خام بهداشتی و صنعتی تأسیسات و مراکز مستقر در حاشیه ساحل در حیطه اختیارات این شرکت نیست.

مدیرعامل آبفای استان در خصوص دلایل ورود فاضلاب‌های خام شهری به خور گور سوزان گفت: از بسیاری ‌کانال‌های منتهی به دریا، روان آب‌هایی با آلودگی بالا و بدون تصفیه وارد دریا می‌شود که عمدتاً مربوط به روان آب‌ها و فاضلاب‌های سطحی بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی شهر است.

قصمی در این رابطه افزود: عمده روان آب‌های سطحی و فاضلاب‌های خام خانگی از محلاتی نظیر چاهستانی‌ها، آیت‌الله غفاری، شمال درخت سبز و... وارد خور گورسوزان و دریا می‌شود که در این محلات اجرای طرح تفصیلی و اصلاح بافت‌های فرسوده جهت اجرای طرح فاضلاب بسیار ضروری است .

وی تأکید کرد: همچنین اجرای طرح فاضلاب در این محلات مستلزم همکاری و مساعدت دستگاه‌های ذی‌ربط  شهرداری‌، راه و شهرسازی و همچنین نیازمند حضور مؤثر و اِعمال نقش نظارتی شورای اسلامی شهر بندرعباس بر تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط است.

 در برخی نقاط ساحلی بندرعباس نیز همچنان بار میکروبی زیاد است

مدیر گروه سلامت محیط و کار مرکز بهداشت استان هرمزگان گفت: بندرعباس نیاز به کار و تلاش جدی‌تری برای رساندن به استانداردهای لازم در تخلیه پساب به دریا دارد .

ماشاالله مریدی در گفت‌وگو با ایسنا، افزود: فاضلابی که به دریا وارد می‌شود در استان ساحلی همچون هرمزگان که بالای یک هزار کیلومتر مرز آبی بوده و دارای شناگاههای طبیعی است و تردد کشتی‌ها در آن سبب شده از نظر دریا و اهمیت ساحلی بودنش ارزش دوچندانی دارد .

وی با بیان اینکه در سال‌های گذشته یکسری اقدامات در خصوص ساماندهی فاضلاب و شناگاههای ساحلی انجام دادیم، تصریح کرد: کمیته‌ای به نام کمیته‌ ایمنی یا فنی "شناگاهها" که کارش بررسی مناسب بودن ساحل برای استفاده‌های مختلف از جمله شنا کردن است، تشکیل‌ شده و در حال پیگیری شرح وظایفش است.

مدیر گروه سلامت محیط و کار مرکز بهداشت استان هرمزگان با بیان اینکه در آن کمیته روش اطلاع‌رسانی و آموزش به مردم که در چه مکان‌هایی مردم می‌توانند شنا کنند یا مناسب است، توضیح داده می‌شود، عنوان کرد: در شهر بندرعباس از تعداد مناطق ساحلی که وجود دارد، قسمت‌هایی در حال حاضر فاضلاب وارد دریا می‌شود فاضلابی که تاحدودی مورد تصفیه هم صورت می‌گیرد.

وی ادامه داد: در آخرین جلسه کمیته‌ایمنی شناگاه ها در سال گذشته وضعیت ساحل را بررسی کرد و در آخرین پایش نیز استاندار لازم در تخلیه فاضلاب در خور گورسوزان را نداشتیم و در سالجاری نیز وضعیت تا حدودی بهتر شده و از بارمیکروبی‌اش کاسته شده اما هنوز استاندارد لازم را ندارد.

مریدی با بیان اینکه در سایر مناطق شهر بندرعباس که تخلیه فاضلاب کاسته شده از بار میکروبی‌اش نیز کاسته شده است، اظهار کرد: در برخی مناطق نیز همچنان بار میکروبی زیاد است و مشاهده‌شده و قابل شنا کردن برای مردم بندرعباس نیست.

مدیر گروه سلامت محیط و کار مرکز بهداشت استان هرمزگان با اشاره به اینکه قسمت‌هایی از غرب بندرعباس که تحت عنوان پلاژ بانوان است، بار میکروبی‌اش در غرب آن بیشتر از جای دیگر بود که امسال کاهش محسوسی داشته و امیدوارم به‌طور کامل برطرف شود، افزود: قسمت‌هایی از پارک کپشکن وضعیت بهتری پیداکرده و مناسب‌تر شده و قسمت‌هایی از ساحل شرق بندرعباس همچون بوستان ورزش نیز مناسب است اما سایر مناطق به استاندارد لازم نرسیده است.

مریدی با بیان اینکه امیدوارم شرایط شهر بندرعباس به‌گونه‌ای پیش رود تا شاهد ورود فاضلاب به دریا نبوده و شهروندان بتوانند از شناگاه های طبیعی با خیالی آسوده استفاده کنند، خاطرنشان کرد: تنها شهر بندرعباس در استان هرمزگان نیاز به کار و تلاش جدی‌تری برای رساندن به استانداردهای لازم در تخلیه پساب به دریا دارد.

در بندرعباس هیچ شناگاه رسمی نداریم

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست هرمزگان اظهار کرد: از میان 7 استان ساحلی در کشور 4 استان در جنوب کشور قرار داشته و در میان استان‌های ساحلی کشور هرمزگان بیشترین وسعت سواحل را دارد و این مسئله نظارت‌ها و کنترل‌های بیشتری را می‌طلبد .

مجید وفادار در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه یکی از سازمان محیط‌زیست کنترل و پایش منابعی که منشأ آنچه از خود دریا و چه از سرزمین اصلی است، افزود: مدیریت پساب ساحلی، مدیریت پسماندهای ساحلی، مدیریت آلایندگی‌های صنایعی که در حاشیه خلیج‌فارس قرار می‌گیرند، از اقداماتی است که در این زمینه صورت می‌گیرد.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست هرمزگان خاطرنشان کرد: با توجه به منابع آلاینده موجود در دریا بخصوص از صنایع نفت و گاز، شاهد توسعه صنعت هستیم که بازهم افزایش پیدا خواهد کرد؛ همچنین اقداماتی درزمینهٔ پساب شهری انجام شده است .

وفادار با بیان اینکه بندرعباس به‌عنوان مرکز استان هرمزگان از گذشته اقداماتی در خصوص جمع‌آوری یا طرح تصفیه فاضلاب شهری و روستایی داشته است، اضافه کرد: نمونه‌برداری و پایش‌های  متعددی صورت گرفته و نتایج حاکی از آن است که در حال حاضر در شهر بندرعباس و حومه آن 11 نقطه پایش می‌شود، یکی از مواردی که در جلسات متعددی در سطح استان مطرح می‌شود ورود پساب و فاضلاب شهری به دریاست، با توجه به آزمایش‌ها و پایش‌هایی که انجام شده در برخی نقاط ورود فاضلاب و پسابی از خور گورسوزان خارج می‌شود بسیار پر خطر بوده که حتماً باید بر اساس استانداردها باشد.

وی با اشاره به اینکه اقداماتی را شرکت آب و فاضلاب شهری انجام داده اما هنوز در حد استانداردهای زیست‌محیطی نرسیده است و این نقاط را شناسایی کرده‌ایم، تصریح کرد: در جلسه‌ای که روی بحث پایش شنا گاه‌ها با سازمان محیط‌زیست، دانشگاه علوم پزشکی، مرکز بهداشت و سایر دستگاه مای ذی‌ربط در سال مای اخیر انجام شد، وزارت بهداشت و آموزش پزشکی در سال 94 و همچنین سازمان محیط‌زیست در سال 95 دستورالعمل‌هایی را صادر کردند که بر اساس این دستورالعمل‌ها و استانداردها باید شنا گاه‌ها در حد استانداردهای زیست‌محیطی باشند تا مردم بتوانند از آن استفاده کنند.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست هرمزگان ادامه داد: در حال حاضر در شهر بندرعباس هیچ شناگاه رسمی مانند شمال کشور نداریم و حتی نقاطی را که آلوده بوده اعلام کردیم خور گورسوزان، پلاژ بانوان که در ساحل سورو شکل‌گرفته آنجا هم مشکلات ورودی پساب فاضلاب را دارد و هنوز آلودگی در حد بالاست و به حد استاندارد نرسیده است و قطعاً باید مسائل ایمنی در شنا گاه‌ها را رعایت کنیم.

به گزارش ایسنا، این‌طور به نظر می‌رسد رفتارها، پیام‌ها و شعارهای هیجانی آمیخته با تندی و اعتراض که ناشی از احساسات حامی محیط‌زیست است، را شاید نتوان آگاهی زیست‌محیطی نامید، چراکه علی‌رغم نگرانی‌های جدی در خصوص این پرونده، تغییری در رفتارها، انتظارات و نگرش‌ها ایجاد نشده است.

با این‌همه معضلات ریز و درشتی که خلیج‌فارس و دریای عمان دارد اما خیلی از این معضلات زیست‌محیطی توجه مسئولان و حتی فعالان محیط‌زیست را جلب نمی‌کند. شاید به این دلیل باشد که یاد گرفتیم و جزو عادت و خصلت ما شده که طرح‌ها و پروژه‌های صنعتی و ملی را بر حفظ ارزش‌های زیست‌محیطی ترجیح دهیم.

گزارش از: امیرحسین طالبی، خبرنگار ایسنا، منطقه خلیج‌فارس

انتهای پیام