محسن گودرزی، کارشناس رسانه و عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: سواد رسانه‌ای حوزه‌ای بسیار گسترده است. ما در وضعیت جنگی به نوع منحصربه‌فردی از این نوع سواد نیازمندیم. من اسم آن را «سواد رسانه‌ای جنگ» می‌گذارم. سواد رسانه‌ای جنگ، شش بُعد دارد که باید به آن‌ها دقت کنیم.

وی افزود: اولین بُعد آن آشنایی با تکنولوژی‌های رسانه‌ای است، یعنی سواد رسانه‌ای ایجاب می‌کند که همه افراد جامعه بتوانند با فناوری‌های دیجیتال کار کنند؛ اگر کسانی هستند که قادر به استفاده از انواع پیام‌رسان‌ها، پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی نیستند، باید راه استفاده از آن‌ها و نحوه ارتباط‌گیری با این ابزارها را به آنها آموزش داد.

مواجهه انتقادی با تک‌تک پیام‌ها

این کارشناس رسانه ادامه داد: در شرایط حاد و خاص جنگی که احتمالاً با قطعی اینترنت روبه‌رو هستیم و دسترسی به تلویزیون نیز محدود می‌شود، الزاماً باید به رسانه‌ای نظیر رادیو پناه ببریم. رادیوهای جیبی در این وضعیت می‌توانند خیلی کاربرد داشته باشند.

گودرزی بعد از آن به مواجهه انتقادی با پیام نگاه و بیان کرد: به‌نظرم اصلی‌ترین مسئله در سواد رسانه‌ای جنگ، مواجهه انتقادی با پیام است. بخشی از میدان جنگ در رسانه‌ها تعریف می‌شود، بنابراین اگر ندانیم که چگونه یک ارزیابی انتقادی از پیام‌های رسانه داشته باشیم، بی‌تردید نمی‌توانیم در میدان رسانه‌ای جنگ سربلند بیرون بیاییم. من در جایگاه یک شهروند، یک ایرانی باید در مواجهه با رسانه‌ها نگاه انتقادی داشته باشم.

 از اطلاعات غلط تا گمراه‌کننده

وی با تأمل در وضعیت غیرحاد جنگی توضیح داد: وقتی شرایط حادی حاکم نباشد، یعنی دسترسی به اینترنت وجود داشته باشد، ما خیلی با «فیک‌نیوزها» روبه‌رو می‌شویم. «فیک‌نیوزها» دو دسته‌اند؛ یکی آن‌ها که اطلاعات غلط می‌دهند و دیگری آن‌ها که اطلاعات گمراه‌کننده منتشر می‌کنند.

این کارشناس رسانه با نظر به اطلاعات غلط یادآور شد: زمانی که از اطلاعات غلط صحبت می‌کنیم، یعنی عمدی در انتشار آن خبر یا پیام وجود ندارد، صرفاً یک خبرنگار خبری را به‌اشتباه منتشر می‌کند، اما عامدانه نیست. در این وضعیت، مواجه انتقادی به ما می‌گوید که باید خبر را از مسیرهای مختلف صحت‌سنجی کرد.

 چگونه به درستی یا نادرستی اخبار پی ببریم؟

گودرزی با تأمل در بحث صحت‌سنجی چنین تبیین کرد: برای نمونه، اگر در یک کانال ایتا یا هرجای دیگری خبری را دیدیم، کانال‌های دیگر ایتا و پیام‌رسان‌های دیگر را هم نگاه کنیم. یک جست‌وجوی ساده در اینترنت خیلی وقت‌ها در مسئله صحت‌سنجی به ما کمک می‌کند. اگر می‌خواهید پیامی را در گروه خانوادگی یا دوستان و همکاران به اشتراک بگذارید، باید این صحت‌سنجی را انجام داده باشید و بعد ارسال کنید.

وی با نظر به اخبار گمراه‌کننده این‌گونه شرح داد: وقتی اصطلاح اخبار گمراه‌کننده را به‌کار می‌بریم، یعنی عمدی در انتشار آن‌ها وجود داشته است. در مواجهه انتقادی با چنین اخباری باید دست به حذف زد. چه در پیام‌رسان‌های داخلی و چه در پیام‌رسان‌های خارجی، چه آن‌ها که در دنیای خبر رسمیتی دارند، چه حتی یک کانال خبری متعلق به دوست یا اعضای خانواده، تفاوتی نمی‌کند، هرکس که سعی دارد باعث تشویش اذهان و آسیب به روحیه عمومی جامعه شود، باید آن مسیر ارتباطی را کنار گذاشت.

سواد رسانه‌ای یعنی حذف شبکه «ایران‌اینترنشنال»

این کارشناس رسانه با اشاره به رسانه «ایران‌اینترنشنال» اظهار کرد: در حال حاضر، اخبار «ایران‌اینترنشنال» یکی از مصادیق همان اطلاعات گمراه‌کننده است. «ایران‌اینترنشنال» برای ازبین‌بردن روحیه مردم یک‌سویه به جنگ ایران و رژیم صهیونیستی نگاه می‌کند. این رسانه، اتفاقاتی را که اصلاً رخ نداده است، به‌عنوان دستاوردهای رژیم صهیونیستی به مخاطب نشان می‌دهد.

گودرزی افزود: مردم ایران اگر می‌خواهند روحیه و سلامت روان خود را حفظ کنند، باید «ایران‌اینترنشنال» را از مصرف رسانه‌ای خود کنار بگذارند. خیلی از کانال‌های دیگر ممکن است مستقل یا وابسته به یک سازمان دقیقاً به همین رویه «ایران‌اینترنشنال» عمل ‌کنند. دنبال‌کردن چنین کانال‌های خبری در تضاد با سواد رسانه‌ای است. همان‌طور که صحت‌سنجی به ما در شناخت اطلاعات غلط کمک می‌کند، در اینجا نیز مقایسه و سنجش نادرستی و درستی به ما یاری می‌رساند تا تصمیم به حذف یک رسانه بگیریم.

 پروسیومرهای دنیای دیجیتال چه وظیفه‌ای دارند؟

وی با نظر به بُعد دیگر سواد رسانه‌ای جنگ، یعنی تولید پیام ادامه داد: وقتی پیامی را موقع جنگ در ایتا، تلگرام، اینستاگرام یا هرجای دیگر می‌گذاریم، باید بیش از روزهای دیگر دقت‌نظر داشته باشیم. شهروندانی که یک صفحه یا کانال دارند و همیشه با گروهی از مخاطبان در ارتباط‌اند، نباید چنین تصور کنند که حالا به‌علت جنگ باید ثانیه‌ای و بیش از روزهای عادی محتوا تولید کنند.

این کارشناس رسانه بیان کرد: اتفاقاً در روزهای جنگی به اطلاعات کمتری از سوی کاربران فضاهای مجازی نیازمندیم. در وضعیتی که ما با توجه به ماهیت رسانه‌های دیجیتال، تولیدکننده-مصرف‌کننده یا در اصطلاح پروسیومر (Prosumer) هستیم، هرکسی ممکن است متأثر از زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خود به تولیدات رسانه‌ای دست بزند، این موضوع بی‌تردید در زمان جنگ باید کمرنگ‌تر شود. دقت در این مسئله به مخابره و در ذهن نشاندن اخبار از سوی رسانه‌های رسمی و امر صحت‌سنجی که یاد شد، کمک می‌کند.

به‌جای موبایل به روابط انسان‌دوستانه پناه ببرید

گودرزی یکی دیگر از جنبه‌های سواد رسانه‌ای را بحث مصرف دانست و توضیح داد: مصرف خبر از رسانه‌های مختلف در زمان جنگ باید حساب‌شده‌تر از روزهای عادی باشد. دیگر نباید مثل روزهای معمول بدون حساب‌وکتاب وقتمان را در بستر شبکه‌های اجتماعی بگذرانیم. این روزها، بیش از هر زمانی باید به روابط انسانی و خویشاوندی توجه کنیم، در جایگاه پدر یا مادر بهتر است بیش‌تر وقتمان را برای کودکان و سالمندان بگذاریم تا به برقراری آرامش روانی و همدلی کمک کنیم. در وضعیت جنگی به رژیم رسانه‌ای سفت‌وسخت‌تری نیازمندیم.

چه‌کسی به نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی تریبون داد؟

وی جنبه‌ای دیگر از سواد رسانه‌ای را در ایام جنگ، اقتصاد سیاسی رسانه‌ها دانست و یادآور شد: این اقتصاد سیاسی در زمان جنگ بیش از پیش خودنمایی می‌کند. همان‌طور که می‌بینیم «ایران‌اینترنشنال» و شبکه‌های اجتماعی وابسته به آن این روزها بیش‌تر از گذشته اقتصاد سیاسی‌شان عیان می‌شود.

این کارشناس رسانه در ادامه چنین تبیین کرد: خیلی راحت می‌توان درک کرد که «ایران‌اینترنشنال» وابسته به سازمان‌های اسرائیلی و صهیونیستی است، چون تمام اخبار مربوط به جنگ در این رسانه یک‌سویه مخابره می‌شود. دیدیم که «ایران‌اینترنشنال» در این وضعیت، با نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی مصاحبه کرد و تریبون این رسانه را در اختیار او گذاشت. توجه به سازوکار رسانه‌ها و اقتصاد سیاسی آن‌ها در روند مدیریت مصرف رسانه‌ای بسیار کمک‌کننده است.

پیروزی میدان نظامی از بستر رسانه می‌گذرد

گودرزی با نظر به جنبه‌ای دیگر از سواد رسانه‌ای در روزهای جنگ گفت: آشنایی با تأثیرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی رسانه یا پیام نکته مهم دیگر است. ما باید بدانیم در میدان جنگ نظامی، یک جنگ رسانه‌ای هم داریم. جنگ رسانه‌ای به دنبال اثربخشی حداکثری میدان واقعی جنگ است. برای مثال، در اینجا باید توجه داشت که وقتی تجاوزی از سوی رژیم صهیونیستی به ایران می‌شود، در رسانه‌ها آن را ضریب می‌دهند تا به این وسیله بتوانند روحیه جامعه ما را تضعیف و صحنه واقعی جنگ را تقویت کنند.

وی در ادامه تأکید کرد: نباید فراموش کرد که هر اتفاق جنگی یک پیوست رسانه‌ای هم دارد، در اینجا است که آگاهی و هوشیاری مخاطب اهمیت پیدا می‌کند. هر تلاشی می‌کنند تا از بستر رسانه، روحیه مردم و خانواده‌ها و همبستگی جامعه را از میان ببرند. رسانه‌ها بی‌تردید در جامعه ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دارند. ما این روزها به تفکیک رویدادهای میدان واقعی و میدان رسانه‌ای از یکدیگر نیازمندیم. ما باید از رسانه برای پیروزی در میدان واقعی استفاده کنیم.

انتهای پیام