شهر كويري قم با وجود درياچه‌هاي نمك، آرامگاه‌ها و زيارتكده‌ها، بستر حوادث متعدد تاريخي و رجال نامدار است.

از اين گذشته قرار داشتن حرم مطهره حضرت معصومه (س)، مسجد جمكران و صدها جاذبه زيارتي در اين شهر باعث شده تا قم پس از مشهد مقدس به عنوان كلانترين شهر مذهبي پذيراي هزاران زايري باشد كه به عشق زيارت پاي به اين وادي مقدس مي‌گذارند.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، استان قم با وسعتي معادل 14 هزار و 631 كيلومتر مربع در مركز كشور واقع شده و مركز آن شهر قم است.

استان قم از شمال به جلگه‌ي ورامين و شهرري از استان تهران و ساوه از استان مركزي، از جنوب به شهرستان‌هاي محلات و دليجان از استان مركزي و كاشان از استان اصفهان و كوير نمك و از غرب به شهرستان‌هاي آشتيان و تفرش از استان مركزي محدود است.

مناطق دشتي استان قم با شيب ملايمي از غرب به رشق به سمت منطقه‌ي كوير مركزي گسترش مي‌يابد، رسوبات نرم و قابل نفوذ ابتداي اين دشت، خاك و سفره آبهاي زيرزميني مناسبي را در يك مكان پديد آورده است. برخي از نواحي استان قم كه به طور مشخص در جنوب شرقي استان قم كه به طور مشخص در جنوب شرقي استان تهران واقع شده است و ارتفاعي كمتر از 900 متر دارد به دليل ارتفاع اندك،‌ بارش ناچيز، اقليم نامساعد و زمين‌هاي شور بخشي از كوير مركز ايران به شمار مي‌رود و از نظر استفاده از زمين مطلوبيت چنداني ندارد به همين دليل خالي از جمعيت و به حاشيه‌ي درياچه‌ي نمك يا مسيله معرف است است كه از نظر جاذبه‌هاي جهانگردي كويري بسيار جالب توجه است.

ميزان درجه‌ي حرارت در ماه‌هاي ارديبهشت، خرداد شهريور و مهر بين 20 تا 25 درجه‌ي سانتيگراد است كه حرارت مطلوبي براي مسافران و زيارت دارد.

«جاذبه‌هاي طبيعي»

استان قم به علت ويژگي‌هاي خاص آب و هوايي از نظر مكان‌هاي طبيعي غناي چنداني ندارد، اما نبايد اين استان را عاري از هرگونه جاذبه‌هاي طبيعي پنداشت.

«منابع و تفرجگاه‌هاي آبي»

«رودخانه‌ها و درياچه‌ها»

منابع و تفرجگاه‌هاي آبي استان قم محدود به دو رودخانه‌ي قم رود و قره چاي و دو درياچه‌ي نمك و حوض سلطان است. هر چند حواشي و پيرامون اين منابع آبي فاقد امكانت مطلوب گذران اوقات فراغت و تفرج هستند اما در برخي از نقاط از حواشي آنها قابليت‌هاي ديداري و تفرجگاهي بسيار جالب توجهي نيز وجود دارد.

«درياچه‌ي نمك»

اين درياچه كه در واقع بخشي از كوير نمك ايران است در شرق قم واقع شده و بقاياي درياچه‌ي خشك شده‌ي قديمي است كه با تبخير تدريجي آب، املاح فراواني در داخل آن رسوب نموده است در بعضي نقاط كوير نمك رشته‌هاي منفردي از كوه‌هاي اطراف پيش آمده و نواحي كوهستاني خيلي خشك تشكيل داده است. در درياچه‌ي نمك فقط در فصل زمستان آب يافت مي‌شود و در فصل تابستان به جاي آب، ورقه‌هاي نمك جلب نظر مي‌كند. هوا در اين ناحيه خيلي خشك است و اختلاف درجه حرارت شب و روز آن به 70 درجه‌ي سانتي‌گراد مي‌رسد. به همين علت، سنگ كوه‌هاي آن بر اثر اختلاف درجه هوا متلاشي شده و به صورت سنگ‌ريزه و شن درآمده است. در موقع وزش باد، توده‌هاي عظيم شن مانند امواج دريا به حركت درمي‌آيد و تپه‌ ماهورهاي موقتي را تشكيل مي‌دهد. ارتفاع برخي از اين تپه ماهورها به 40 متر و طول برخي از آنها به چند كيلومتر مي‌رسد.

«ارتفاعات و غارها»

اتفاعات استان قم دنباله رشته‌ كوه‌هاي مركزي ايران است كه قسمتي از آن الوند شروع شده و امتداد آن تقريبا موازي كوه‌هاي زاگرس است كه به بلوچستان ختم مي‌شود. ارتفاعات محدوده استان قم عمدتا بخشي از كوهستان اردهال را در بر مي‌گيرد. كوهستان اردهال در شهرستان‌هاي قام، كاشان و محلات واقع شده است و قسمت جنوب اين استان را در بر مي‌گيرد.

اين كوهستان كه در حقيقت دنباله شمالي كوهستان كركس محسوب مي‌گردد، از سوي شرق به جاده قم - كاشان، از جنوب به جاده كاشان - وركان، از غرب به جاده اصفهان - قم و از شمال به دامنه‌هاي مشرف به شهرستان قم محدود مي‌شود و ناحيه‌هاي نيزار، راونج، كهك و قنوات را در بر مي‌گيرد.

ميانگين دمان اين كوهستان بين 10 تا 15 درجه سانتي‌گراد و ميزان بارندگي سالانه آن حدود 100 تا 200 ميليمتر است و از نظر زمين لرزه جزء مناطق نيم زيان محسوب مي‌گردد. اهم ارتفاعات استان قم كه بيش از دو هزار و 700 متر ارتفاع دارند و جزء كوهستان اردهال محسوب مي‌شوند؛ پلنگان (پلنگ آبي)، خستك، سلطان سعدشاه، لارها، غار و شنوه و كهك، كه غارها نيز شگفتي‌هاي خاصي از زيبايي‌هاي طبيعي و تاريخي منطقه را به نمايش گذاشته است.

«جاذبه‌هاي كويري و حيات وحش»

استان قم از جمله مناطق ايران است كه در كناره غربي كوير نمك قرار دارد و قسمتي از پارك ملي كوير در محدوده اين استان واقع شده است.

اين موقعيت طبيعي و جغرافيايي زمينه‌هاي مساعدي را جهت بهره‌برداري جهانگردي از دشت كوير فراهم آورده است.

كويرها با وجود شرايط نامناسب زيستي، ويژگي‌هاي بي‌مانندي دارند. هر يك از اين ويژگي‌ها در صورت برنامه‌ريزي و بهينه‌سازي ارزش‌هاي نهفته‌ي آن مي‌توانند به عنصر جذاب جهانگردي تبديل شوند. آب و هواي كوير دست كم در نيمي از سال دلپذير است. آسمان در شب كوير به راستي براي شهرنشينان و طالبان چشم‌اندازهاي نو، ديدني و شگفت‌انگيز است. سكومت محض و آرامش كامل، چشم‌اندازهاي بديع، سراب‌هاي اغوا كننده، زمين‌هاي سياه و سفيد، خاكهاي برآمده، موزائيك‌هاي تشكيل شده از نمك، لايه‌هاي نمكي برخاسته از زمين و ساير مناظر طبيعي و زيبا را تنها در كويرها مي‌توان مشاهده كرد. علاوه بر اين زيبايي‌ها، آثار تاريخي و باستاني مشتمل بر كاروانسراها، كاخ‌ها، آب انبارها، ‌قنات‌ها، مراكز زيارتي و مذهبي نيز در كوير وجود دارد كه نشانگر ديرينگي استقرار انسان در كناره‌هاي كوير است.

ميان قوس‌هاي جنوبي البرز در شرق تهران و بلندي‌هاي آتشفشاني خرقان و ساوه و تفرش در جنوب غربي پايتخت، منطقه‌ي بزرگ و مثلث مانندي وجود دارد كه قاعده آن از شرق كوه‌هاي طبس تا كوه‌هاي سبزوار كشيده شده است.

دو ضلع ديگر آن از يك سو به كوه‌هاي تفرش، كاشان، انارك، جندق و از سويي ديگر به ارتفاعات جنوبي البرز، سمنان و كوه‌هاي ته رود تا سبزوار امتداد يافته است. اين منطقه را دشت كوير مي‌نامند. يك ضلع اين مثلت در جهت شمال غربي به جنوب شرقي و ضلع ديگر آن در جهت جنوب غربي به شمال شرقي است. سمت شمال غربي به جنوب شرقي مربوط به چين‌هاي البرز شرقي تا كوه‌هاي خراسان است. حوزه‌هاي داخل اين مثلث را ارتفاعاتي از هم جدا مي‌كند. در مركز اين مثلث ارتفاعات خور و جندق و در مغرب آن ارتفاعات دوازده امام، سياه كوه، سفيد آب و كوشك واقع شده و بين آنها نيز چاله‌ها و حوزه‌هايي به وجود آمده‌اند.

حوزه مسيله در غرب و حوزه دشت كوير در شرق است. بخشي از محدوده شمال و شرق استان قم در حوزه كوير مسيله قرار گرفته است.

حوزه مسيله مانند يك چهار ضلعي در جهت شمال غربي به جنوب شرقي قرار گرفته است كه گودترين آن در ناحيه جنوب شرقي، درياي نمك يا درياي مسيله نام دارد. در شمال غربي حوزه. بلندي‌هاي آتشفشاني ساوه و زرند و در جنوب غربي آن بلندي‌هاي ساوه، قم و كاشان قرار دارند. در شمال شرقي آن نيز بلندي‌هاي رودشور،‌ دوازده امام و سياه كوه واقع شده و جنوب شرقي آن بريده تر است و شامل بلندي‌هاي مرنجاب و سفيد آب، طلحه و ملك آباد است.

بلندي‌هاي پيرامون حوزه، به هم متصل نيستند و بين آنها شكاف‌ها و دشت‌ها قرار دارد كه اين حوزه را به نواحي اطراف مربوط مي‌كند. تنها بلندي‌هاي آتشفشاني گوشه شمال غربي، اين بخش از منطقه كويري را مسدود كرده است. حوزه مسيله در سمت غرب از طريق دره قره چاي به خارج راه دارد،‌در اين قسمت، ارتفاعاتي در جهت شمال غربي به جنوب شرقي به موازات هم كشيده شده كه مركز آنها در توده‌هاي آتشفشاني يا در تاقديس‌ها دوران سوم زمين شناسي است.

بلندي‌هاي كوي گوي داغ، باقر آباد و هندس از اين دست هستند.

در اين بخش از كوير ايران كه در محدوده استان قم و در نزديكي استان تهران قرار گرفته است جاذبه‌هاي بالقوه براي برنامه ريزي تورهاي سياحت كويري فراهم آمده است. مهم ترين اين جاذبه‌ها كه در پيوند با زيبايي‌هاي طبيعي كوير، مي‌توانند در خدمت تشكيل و توسعه تورهاي كويري قرار گيرند.

در راه ارتباطي تهران به قم، پل دلاك و راه‌هاي قديمي و تاريخي اين منطقه مشاهده مي‌شوند.

«پارك ملي كوير»

اين پارك نشان دهنده نمونه‌هاي تقريبا بكر و دست نخورده‌اي از طبيعت است كه به دليل داشتن ذخاير با ارزش گياهي، جانوري و ساير ويژگي‌هاي استثنايي و متنوع از مجموعه‌هاي ميراث فرهنگي، گردشگري و ملي كشور محسوب مي‌شود. پارك ملي كوير نمونه‌اي از اكوسيستم‌هاي خشك و بياباني است كه مقدار باران ناچيز آن، اجازه فعاليت‌هاي كشاورزي را نمي‌دهد، ولي امكان رشد و گسترش پاره‌اي از گياهان را دارد و به همين دليل زيست برخي از جانوران در آن مقدور است.

از همين رو، اين پارك مجموعه گياهي و جانوري ويژه‌اي دارد كه به طور شگفت آوري با منابع ناچيز و محدوديت‌هاي زيستي محيط خود سازگار شده و بر اثر حفاظتي كه از آن صورت گرفته تا حدودي نيز پربارتر شده است.

در مناطق خشك و بياباني، گياهان و جانوران با ويژگي‌هاي فيزيكي خود محدوديت‌ها و فشارها تحمل مي‌كنند. پارك ملي كوير از نظر مطالعه اكو سيستم‌هاي كويري و شناخت مكانيسم‌هاي سازگاري گونه‌هاي جانوري و گياهي حايز اهميت فراوان است.

اين پارك گونه‌هاي گياهي متنوع دارد و پوشش گياهي آن در دشت‌هاي هموار و كوهستان‌ها، زيستگاه‌هايي بسيار مناسب براي زيست وحوش مختلف فراهم كرده است. اراضي مسطح اين پارك با پوشش گياهي كويري و نيمه كويري،‌ زيستگاه پستانداراني مانند جبير، آهو و گونه‌هاي با ارزش حمايت شده و كميابي مانند يوزپلنگ و گورخر است. بخش‌هاي كوهستاني آن نيز با پوشش گياهان استپي داراي تعداد قابل توجهي وحوش كوه زي مانند كل،‌بز، قوچ و ميش است.

اين پارك از نظر تنوع پرندگان نيز اهميت ويژه دارد و پرندگاني مانند كبك و تيهو كه از پرندگان بومي به شمار مي‌آيند در آن زندگي مي‌كنند علاوه بر اين هر ساله انبوهي از پرندگان مهاجر مانند فلامينگو، آنقوت، سرسبز و خوتكا به آب بندها و شوراب‌هاي اطراف آن روي مي‌آورند.

پارك ملي كوير مجموعه با ارزشي از ذخاير گياهي و جانوري متعدد و نيز آثار فرهنگي و تاريخي متعددي را در خود جاي داده است.

ويژگي‌هاي متنوع پارك ملي كوير ، عرصه‌ عمل وسيعي را در ارائه خدمات چند جانبه علمي - تحقيقاتي، آموزشي و فرهنگي فراهم كرده است كه آن را در ميان پارك‌هاي ملي ايران، كم نظير مي‌نماياند. اين پارك واجد ارزش‌هاي زيست محيطي و جهانگردي كويري است.

«فضاهاي روستايي ويژه»

در استان قم تعدادي روستاي جالب از نظر تاريخي،‌طبيعي و زيارتي وجود دارد كه هر كدام به عنوان كانوني براي جذب ايران گردان و جهانگردان محسوب مي‌شوند.

كهك

روستاي كهك در 30 كيلومتري جنوب قم در يك منطقه كوهپايه‌اي واقع شده است. اين روستا از سه طرف به ارتفاعات مشرف است و دره زيدان در شرق آن قرار گرفته است. روستاي كهك آب و هواي معتدل و خشك دارد. آنچه اهميت تاريخي اين روستا را دو چندان كرده وجود خانه قديمي ملاصدرا و غار معروف كهك است كه از آثار باستاني استان محسوب مي‌شود.

همچنين وجود امام زاده شاه محمد در اين روستا دليل رجوع افراد بومي و مسافران به اين منطقه است.

«حمزقان»

از روستاهاي بخش خجلستان است كه در 65 كيلومتري شمال غرب قم در يك منطقه دره‌اي واقع شده است. رودخانه فصلي «وزوا» از جنوب آن مي‌گذرد و كوه «گر» در 3 كيلومتري شمال شرقي، كوه «شيروارو» در جنوب غربي و كوه «قزلاربگي» در 3 كيلومتري جنوب شرقي روستا قرار دارد. گردنه قاهان نيز در يك كيلومتري شمال روستا واقع شده، وجود رودخانه، كوه‌ها، گردنه چشمه و پوشش گياهي مناسب و آب و هواي معتدل و خشك از خصوصيات جالب توجه اين روستا است.

«جاذبه‌هاي تاريخي و باستاني»

استان قم با توجه به پيشينه قبل از اسلام و معماري غني دوران اسلامي داراي محوطه‌ها، بناها و تپه‌هاي تاريخي متعددي است كه با بررسي‌هاي انجام شده تا كنون 240 اثر شامل مقابر متبركه، محوطه‌هاي تاريخي و تپه‌هاي باستاني، قلعه‌ها، پل‌ها، ميل‌ها، كاروانسراها، مساجد، آب انبارها و ديگر آثار شناسايي شده و تحت حفاظت قرار گرفته است.

خانه‌هاي حضرت امام خميني(ره)،‌حاج قلي خان، حاج علي خان، ملاصدرا، محله‌هاي آستانه، عشقعلي لونديد، چهار مردان، سيران، سنگ بند، موسيان مسجد جامع، مدارس فيضيه، غياثيه (پامنار)، جهانگير خان، رضويه، سيسته و كاروانسراهاي كنارگرد، دهكده طلب، آوه، قلعه سنگي، اتابكي، سفيد آب، باقرآباد، پل دلاك، پاسنگان، قلعه جمكران، به همراه بازارها و سراهاي قديمي آرامگاه‌هاي تاريخي چون محمدشاه، مهدعليا، مستوفي، شاه عباس دوم، شاه سليمان شاه صفي، علي بن بابويه قمي، مقابر باغ گنبد سبز و قره تپه قم رود، سرو پانصد ساله، بناها و اماكن زيارتي از جمله آثار تاريخي اين شهر ديرين و مذهبي است.

«صنايع دستي و سوغاتي‌ها»

در سطح استان قم بويژه در مناطق روستايي آن توليد صنايع دستي متنوعي رواج دارد كه قالي بافي، درودگري، منبت كاري، سراميك و آجرپزي از آن جمله است.

«سوهان» مهمترين سوغاتي استان قم است. در گذشته سوهان نازك و سفت تهيه مي‌شود ولي در حال حاضر ضخيم و ترد و نوع ديگري كه سوهان لقمه‌اي نام دارد،‌توليد مي‌شود. مقدار زيادي از سوهان توليدي قم به كشورهاي حوزه خليج فارس و مقداري نيز به شهرهاي تهران، اصفهان، شيراز، مشهد و تبريز صادر مي‌گردد.

مهر و تسبيح نيز از سوغاتي‌هاي معروف قم است. صنايع دستي سنگي مشتمل بر انواع ظروف سنگي، گچي سراميك و اشيا تزئيني، چيني و فروش ابريشمي و ميوه‌هايي مانند انار و انجير از ديگر سوغاتي‌هاي قم است.

انتهاي پيام