یکی از ابزارهای شناخت فرهنگ، لباس یا تن‌پوش است، ابزاری که نشانگر فرهنگ و تمدن آن جامعه است؛ در بسیاری از کشورهای مختلف، لباس خود به تنهایی گویای فرهنگ، تمدن و حتی زبان است؛ برای مثال می‌توان به لباس کشورهایی چون هند، ژاپن و یا لباس افغان و عرب‌ها اشاره کرد؛ اين در حاليست كه محققین بر این باورند که در طراحی و شکل‌گیری لباس محلی و یا سنتی یک کشور و یا منطقه عوامل زیادی دخیلند مانند آب وهوا، مذهب و رسم و رسوماتشان.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه خلیج‌فارس، ایران هم یکی از کشورهایی است که به علت تنوع قومیتی، لباس‌های خاص زیادی در آن وجود دارد که هر کدام نشان‌دهنده محل و فرهنگ قومیتی خاص است، لباس‌هایی مانند لباس کردی، آذری و لری که همانگونه که اشاره شد گويای فرهنگ، سنن و زبان خاصی هستند.

گرچه در استان‌های جنوبی ایران قومیتی خاص مانند آذری و یا کرد وجود ندارد که البسه نشانه‌های آن قومیت را به خود گرفته باشد؛ اما لباس‌های این مناطق به عنوان نشان و نمادی از جنوب شناخته می‌شوند، شاید به جرأت بتوان گفت که هرمزگان یکی از مناطقی است که لباس خاص خودش را دارد و تنها منطقه‌ای از ایران که پوشش به نوعی خاص از تن پوش خلاصه نمی‌شود و از تن پوش، حجاب و روسری گرفته تا زیورآلاتی چون خلخال.

با توجه به اینکه هرمزگان، جمعیت‌های عرب زبان و بلوچ را درونش جای داده، اما لباس محلی آن خاص و منحصر به فرد است؛ لباسی که به گفته برخی محققین بی‌شباهت به لباس‌های هندی و عربی نیست؛ گرچه نمی‌توان به صورت دقیق این گفته‌ها را تایید کرد. زیرا آنچه این شباهت را نشان می‌دهد زری دوزی و مشابهت زیورآلات این منطقه با کشور هندوستان و یا طرح لباس بندری با لباس مردم امارات است با توجه به این مسئله که قدمت لباس بندری از تاریخ به وجود آمدن امارات بیشتر است و گمان می‌رود رفت و آمد بازرگانان و تجار عرب و هندی و ایرانی به این مناطق باعث تاثیرپذیری از این فرهنگ‌ها شده است، اما با این حال همچنان لباس هرمزگان برای خود گویای زبان، فرهنگ و آداب و سنن خاص این منطقه است که در دل خود تاریخ و داستان‌های ناگفته بسیاری دارد.

تن پوش زنان هرمزگان

آنچه لباس و یا تن پوش زنان هرمزگان را زیبایی می بخشد نقش و طرح و رنگ است، پیراهن زنان هرمزگانی گاه بلند تا مچ پا و گاه تا زیر زانو می‌رسد که این مسئله از هر منطقه به منطقه‌ای دیگر متفاوت است. موضوع حائز اهمیت در لباس زنان هرمزگان نوع پارچه و رنگ آن است که جنس پارچه‌هایی که برای پیراهن‌های زنانه انتخاب می‌شود به علت گرمای هوا معمولا سبک و نازک است تا جریان هوا را به راحتی از میان آن عبور دهد، همچنین در انتخاب رنگ لباس از رنگ‌هایی مانند آبی، بنفش، صورتی و سبز بیشتر استفاده می‌شد.

چادر بندری یکی از زیباترین چادرها در سراسر کشور محسوب می‌شود. طرح رنگ و نوع پارچه منحصر بفرد این چادر زیبایی خاصی را برای آنها به وجود آورده است.

بیشتر چادرها به رنگ‌های قهوه‌ای خردلی، خاکستری مایل به آبی است که اغلب آنها از کشورهای عربی، هند و پاکستان وارد ایران می‌شود.

شلوار بانوان در تمام نواحی استان هرمزگان شکل و آرایشی همانند دارد، اما تزئینات دمپای شلوارها بسته به سلیقه محلی و نه شرایط آب و هوایی متفاوت است.

شلوارهای هرمزگان دارای دمپای تنگ تا زانو است و در ناحیه کمر و پایین گشاد می‌شود و قسمت مچ پا به سمت داخل را بوسیله زیپ یا دکمه می‌بندند.

در پوشاک بانوان هرمزگان ملحقاتی وجود دارد که علاوه بر جنبه تزئینی جنبه کاربردی نیز دارد از مهمترین این ملحقات بُرقَع است که نوعی حجاب نیز محسوب می‌شود و اغلب زنان ساحل‌نشین قشم، بندرلنگه، جاسک و بندرعباس از آن استفاده می‌کنند و در مناطقی مانند رودان، حاجی‌آباد و بستک دیده نمی‌شود.

نگاهی دقیق به پیراهن، چادر و شلوار بندری

انواع پیراهن‌های زنان هرمزگانی شامل کَندوره، گَوَن، اُشکُم، نُشتَه، آستین فراخ، کِلوش، عجمی، چینی، گشاد عربی و ساده شلالی است.

پیراهن کندوره یکی از پیراهن‌های مشهور زنان بندرعباس است، پیراهن کندوره همان پیراهن «گاندورا اسپانیایی» اروپایی است که اعراب مسلمان قرن هشتم میلادی به جنوب ایتالیا و اسپانیا بردند و با استقبال خوب مردم اروپا مواجه شدند.

این لباس بیشتر در نواحی مرکزی و قسمتی از شمال غربی استان هرمزگان به ویژه بندرعباس، بندرخمیر، کنگ و بندرلنگه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این لباس دارای حاشیه نواردوزی پهن در ناحیه دور کمر است و اندامی بودن آن و انتخاب قد تا حد زانو به مدل و دوخت آن تنوع می‌دهد و از طرف دیگر باعث نمایان شدن زیبایی شلوارهای بندری می‌شود؛ شاید به همین علت است که کندوره رایج‌ترین پیراهن در بین زنان و دختران جوان بندری است.

در گذشته پیراهن کندوره را از پارچه‌های بمبایچی، چیناوی، ابریشمی، اطلسی رنگارنگ و چالوس می‌دوختند، به پیراهن کندوره "چهاردرزی" هم می گفتند که در اصل دارای شش درز بود.

دامن شش تکه پارچه دوخته می‌شد و بر روی هر یک از درزها یک قطعه زری مارپیچ می دوختند.

پیراهن کندوره با یقه ای گرد که در جلو بسته می‌شود دو برش عمودی از سرشانه تا خط سینه و پایین دامن دارد که از پهلوی یقه تا درز وسط از پارچه رنگی متفاوت و برای لبه آستین نیز به صورت دو تکه از پارچه‌های دیگر استفاده می‌شود، این پیراهن بر روی یقه تا زیر سینه و همچنین لبه آستین تا بالای مچ درزهای بالا و پایین آستین‌ها و تکه‌های مثلثی زیربغل (سنبوسه‌های زیربغل) حاشیه پایین دامن و در مدل کندوره که در نواحی مرکزی و به ویژه بندرعباس و حومه آن دوخته می‌شود خط زیر سینه تا کمر به صورت پهن نوار دوزی می‌شود و دامن آن دارای چین‌های ریز است، اغلب نوارها و زری‌های تزینی با دست توسط زنان بافته می‌شود و یا از زری‌های طلایی وارداتی از کشورهای پاکستان و حوزه خلیج فارس استفاده می‌شود.

در بندرعباس و نواحی مرکزی مانند کنگ، بندرلنگه و بندرخمیر که به بندرعباس نزدیکترند، این لباس را تنگتر و کوتاه‌تر و در شهرهایی مانند هرمز و قشم آن را با اندکی تغییرات که متأثر از پیراهن‌های عربی کشورهای حاشیه‌نشین خلیج‌فارس است با حذف برش دور کمر و گشادتر می‌دوزند.

اغلب رنگ‌های مورد استفاده برای این پیراهن رنگ‌های گرم و شادی مانند قرمز، بنفش، سبز، سرخابی، صورتی، نارنجی، زرد و به ندرت آبی فیروزه‌ای است. علاوه بر کندوره زنان از یک زیرپیراهن سفید فاقد آستین که از جنس پارچه‌های نازک و نخی و اغلب وال سفید دوخته می‌شود استفاده می‌کنند.

چادر:

در یک قرن اخیر زنان بندری و هرمزگانی پارچه‌های گوناگونی را از جنس، رنگ و طرح مورد استفاده خود قرار دادند که به مرور زمان این پوشاک دستخوش تغییر قرار گرفت. پارچه‌هایی که در قرن حاضر در شهرهای بندرعباس، میناب، بندرلنگه به عنوان چادر مورد استفاده است عبارتند از شیله، شیله نیم طاقه، شیله بند زرد، شیله بند سبز، شیله نیم فاق براق، اطلس، کیش، ویل، ژورژت، سوفون، ویل لندنی، ویل گل ابریشمی و غیره. بیشتر چادرها به رنگ‌های قهوه‌ای، خردلی و خاکستری مایل به آبی و دارای طرح‌ها و نقش‌های بسیار زیبا و جذاب است.

بیشتر نوعروسان از چادر ویل گل ابریشمی سبز رنگ استفاده می‌کردند. چادر عروسان حاشیه زیبا و پشت آن اشرمه (یک نوع زری دوزی) تزیین می‌شد.عروس و نوعروسان علاوه بر چادر گا ابریشمی از چادر سوفن ساده سبز رنگ با تزیینات خوس و گلابتون و پولک بوته‌دوزی هم استفاده می‌کردند. در روزها و شب‌های عروسی آن را می‌پوشیدند و در موقع حنابندان تمام بدن به استثناء دست‌ها و پاها آن هم تا مچ در زیر چادر سبز مستور و پوشیده می‌شد.

معمولا چادر بندری را به دو شیوه میبندند:(لا نیم لا و کول زدن)در یک روش یک گوشه را با دست بر روی دوش می‌اندازند و طرف دیگر آزاد است و در شیوه دیگر یک طرف چادر را دور سر می‌پیچیدند و گوشه آن را در ناحیه گوش رها می‌کنند.

شلوار بندری:

در هرمزگان علاوه بر تزیین تن‌پوش‌ها، این تزیینات را بر روی شلوارها نیز به صورت متنوع در تمام نواحی استان داریم. این تنوع بیشتر را در نوع و رنگ پارچه و تزیینات تکمیلی آن مشاهده می‌کنیم؛ در حالی که چارچوب اولیه شلوارها در اکثر نقاط یکسان است.

شلوار بندری در استان هرمزگان به نام"شلوار دمپاتنگ" خوانده می‌شود که از مچ پا تا زانو تنگ بوده و از زانو تا کمر حالت لوزی شکل به خود گرفته و کاملا گشاد و راحت است. این شلوار برشی مانند شلوار زنان ترکمن و کرد دارد و کمری آن را لیفه‌ای دوخته و با کش یا پارچه محکم می‌کنند. شلوراهای بندری را به رنگ‌های سبز و قرمز و زرد، آبی و نارنجی و با پارچه‌هایی از جنس تترون، پوپلین و چیت برای استفاده روزمره و پارچه‌های کلفت و زری‌دار مثل اطلس و زربفت و ساتن برای مجالس و عروسی‌ها می‌دوزند.

برای راحتی در هنگام پوشدن دمپای شلوار را به طرف داخل پا چاک می‌دهند که با زیپ و یا دکمه‌ای دست ساز بسته می‌شود. دمپای شلوارهای بندری از مچ پا تا روی زانو تزیینات بسیار زیبایی دارد که نسبت به تن پوش‌ها از تنوع بسیاری برخوردار بوده که از گذشته تا کنون در بین بانوان جایگاه خود را از دست نداده و به جرأت می‌توان گفت که از میان لباس‌های سنتی تنها شلوارهای بندری بقای خویش را حفظ کرده و هر روز با طرح و رنگ جدیدی مورد استفاده زنان سنتی پوش استان قرار می‌گیرد.تزیینات شلوارهای بندری بر اساس نوع و محل جغرافیایی دوخت آن اسامی مختلفی دارد که عبارتند از:بادله تمام، ودویی دستی، ودویی چرخی، پولکی، حاشیه‌ای، سرپارچه‌ای، گلابتونی، خوس لنگه‌ای، ودویی اطلسی و نخی.

لباس مردم هرمزگان قابلیت جهانی شدن را دارد

فاطمه باستانی، محقق و طراح لباس در این زمینه گفت: تن پوش مردم هرمزگان به دلیل زیبایی بی‌نظیرش که آن را منحصر به فرد کرده قابلیت معرفی شدن در جهان را دارد.

وی ادامه داد: لباس بندری به دلیل کامل بودن در حجاب اسلامی و نقش و نگارهای زیبا که در کمتر استانی یافت می‌شود، می‌تواند به عنوان یکی از لباس‌های محلی ایران در سراسر دنیا معرفی و به نمایش گذاشته شود.

این طراح لباس محلی با اشاره به زیورآلات و متعلقاتی مانند برقع که در پوشش زنان هرمزگان وجود دارد عنوان کرد: به جرأت می‌توان گفت که لباس زنان هرمزگانی با نقش و نگارها و همچنین و زیورآلات منحصر به فرد و زیبایش می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در دنیا برای خود کسب کند که آن نیازمند همت همکاری مدیران مسئولان و هنرمندان هرمزگانی است که با تلاش خود این تن پوش زیبا را به مردم جهان بشناسانند.

با توجه به توضیحاتی که در مورد لباس زنان هرمزگان داده شد باید این را هم اضافه کرد که زنان هرمزگان علاوه بر لباس از انواع و اقسام زیورآلات که تعدادی از آنها تنها متعلق به استان هرمزگان است برای پوشش و زیبایی استفاده می‌کردند و برقع نیز به عنوان یک حجاب که نوع‌های متفاوت آن در مناطق مختلف فرق دارد استفاده می‌شده است.

انواع دوخت‌های دستی مانند زری‌دوزی، روزدوزی، پولک دوزی، کمه دوزی، خوس دوزی و...که بر روی لباس‌های زنان برای جلوه بیشتر و زیبایی استفاده می‌شده نیز از زیبایی‌های لباس محلی هرمزگان است که نشان دادن و پرداختن به آن خود یک مبحث جداگانه است.

تن پوش زنان و مردان هرمزگان هنری است که از دیرباز در این منطقه با گذشت زمان دستخوش تغییر و تحول نشده و این هنر همچنان نشانگر و زبان گویای فرهنگ این منطقه است و البته زیبایی منحصر به فردش دلیل خوب است که همچنان این لباس در حال استفاده است و هیچگاه کهنه نخواهد شد.

انتهاي پیام