سید جعفر حمیدی در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: ماه محرم، صفر و رمضان به عنوان ماه‌های بزرگ و تحریم از نظر مردم بوشهر دارای اهمیت زیادی هستند، البته مراسم‌هایی که در ماه‌ محرم و صفر برگزار می‌شود با ماه‌ رمضان متفاوت است. 

وی بیان کرد: در قدیم از چهار محله اصلی و مرکزی بوشهر مانند شنبدی، کوتی، دهدشتی و بهبهانی گرفته تا سایر محله‌ها از سمت شمالی و شرقی مانند جبری، صلح آباد، شکری و محله‌های دیگر همچون باغ زهرا؛ و از سمت غرب نیز سنگی و تل کوتی و محله‌های بیرون شهر مانند بهمنی، خواجه‌ها، دواس و... مراسم هایی را در ایام ماه محرم و صفر برپا می‌کردند که مردم به آنها اعتقاد داشته و دارند. 

این شاعر، نویسنده و مدرس دانشگاه معتقد است که شاید باورها و اعتقادات نسبت به قدیم کمتر و ضعیف تر شده باشد اما در عین حال هنوز هم اعتقاد، خواست ها و منش هایی به این مراسمات در میان مردم وجود دارد. 

از علم گردانی و مختک چرخانی تا روضه خوانی

دکتر حمیدی با اشاره به آیین های ویژه ماه محرم و صفر گفت: حدود ۱۰ روز پیش از محرم در برخی محلات بوشهر مراسم های مربوط به این ماه شروع می شود و با آیین هایی از قبیل علم گردانی از این ماه ها استقبال می کنند. 

مولف کتاب فرهنگنامه بوشهر بیان کرد: علم گردانی به این صورت است که دسته‌ای با گرداندن علمی بزرگ در کوچه‌ها و محله‌های مختلف شهر، به جمع آوری کمک برای مراسمات ایام محرم‌ می‌پردازند که به آن علم چرخانی گفته می‌شود. 

وی با اشاره به آیین مَختک گردانی و شرح چگونگی آن می‌گوید: معمولا همراه علم، "مختک" نیز چرخانده می‌شده، واژه مختک همان مخدّک یا مخدّه به معنی تکیه گاه، و وسیله‌ای برای خواباندن بچه است. مردم مختک را به عنوان وسیله خواب و گهواره حضرت علی اصغر در محلات چرخانده و همزمان به خواندن لای لای (لالایی) برای این طفل شیرخواره کربلا می‌پردازند و با رفتن به درب خانه‌ها مورد استقبال و کمک‌های مردمی قرار می‌گیرند که این کمک‌ها شامل پول، و موادی همچون شکر، چای و برنج برای برگزاری مراسمات دهه اول محرم است.  

دکتر سید جعفر حمیدی اظهار کرد: از شب اول محرم برنامه روضه خوانی، در مساجد، تکایا، حسینیه ها و بعضی اوقات نیز در خانه‌های شخصی برپا می شود که این‌ مراسم‌ها تا روز دهم محرم‌ و شب عاشورا ادامه دارد. 

روایت‌های تاسوعا و عاشورا در بوشهر

این پژوهشگر ادامه داد: یک‌ روز قبل از واقعه عاشورا -یعنی روز تاسوعا-، در برخی از محله‌ها مراسم تاسوعا برگزار شده و وقایعی مانند ورود امام حسین (ع) به کربلا و خیمه زدن و سکونت ایشان و سپس شهادت سیدالشهدا توسط شمر بن ذی الجوشن در این‌ ایام به صورت تعزیه به نمایش گذاشته می شود. 

وی توضیح داد: کلمه شمر به معنی دامن به کمر زدن و آستین بالا زدن است، که این شخص در روز عاشورا دامن لباسش را به کمر بسته و آستین بالا زده و برای کشتن امام حسین علیه السلام به گودی قتلگاه می رود.

بیشتر به ظواهر محرم و عاشورا پرداخته می شود

حمیدی که دکترای زبان و ادبیات فارسی و سابقه سالها تدریس و پژوهش را در کارنامه خود دارد، می گوید: متاسفانه روایت ها و تاریخ های دقیق در روی منبرها به مردم گفته نشده است که این می تواند بر اثر کم اطلاعی و یا موارد دیگری باشد. حتی تاریخ ورود امام حسین (ع) به کربلا و یا رفتن ایشان به درستی برای مردم توضیح داده نشده است. 

این مدرس دانشگاه اینگونه روایت می کند: شمر به سنان می‌گوید برو و سر امام حسین را از تن جدا کن. البته ایشان زخم های زیادی از نیزه و سنان و شمشیر و... خورده بود. سنان می رود که سر از تن امام حسین علیه السلام جدا کند اما بدنش از ترس می لرزد. شمر مهیبی به سنان میزند و خودش این کار را انجام می دهد. این واقعه اتفاق می‌افتد و در گذشته همین رویداد را در بوشهر و بعضی از محله‌ها به صورت تعزیه نمایش می‌داده‌اند که هنوز هم این رسم ادامه دارد. 

وی عنوان کرد: مراسم روز عاشورا و تمام جنگ بین امام حسین (ع) و کفار ابن سعد در یک‌ نصف روز یعنی از صبح تا ظهر روز عاشورا رخ می‌دهد و نمایش تعزیه نیز به این اتفاقات و روایت ها می‌پردازد. از قدیم مراسم تاسوعا و عاشورا در محلاتی چون امامزاده، خواجه‌ها و شِکَری در قالب تعزیه اجرا می‌شده و اینگونه روز عاشورا را روایت می‌کرده‌اند. 

این پژوهشگر با ابراز تاسف از پررنگ‌تر بودن ظواهر نسبت به بیان وقایع به ایسنا گفت: در شهری مانند تهران به مدت ۱۰ شب آرامش را از مردم می‌گیرند و تمام کوچه ها و خیابان ها مملو از مردم است، ولی آگاهی کم است و تاریخ دقیق وقایع و چرایی این حوادث برای مردم شرح داده نمی‌شود بلکه بیشتر به ظواهر محرم و عاشورا پرداخته می شود.

انتهای پیام