ناصر مهدی‌آبادی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به پدیده فرونشست و مهمترین عوامل اثرگذار بر آن، گفت: بروز فرونشست در یک منطقه به عوامل مختلفی از جمله بافت و جنس خاک در آن منطقه، وضعیت منبع تغذیه آب و... بستگی دارد، اما در مجموع فرونشست در مناطقی رخ می‌دهد که بستر خاک و آبرُفت داشته باشیم و در مناطقی که بستر سنگی وجود دارد، فرونشست کمتر اتفاق می‌افتد.
وی ادامه داد: حتی در مناطقی که بستر خاکی را داریم احتمال بروز فرونشست بسته به نوع و جنس ذرات خاک متفاوت است و در مناطقی که جنس خاک ریزدانه و رُسی است احتمال بروز فرونشست نسبت به مناطقی که نوع خاک آنها دانه درشت و یا ماسه‌ای می‌باشد، بیشتر است.
مدیر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه با بیان اینکه در شرایط عادی وقتی که فضای خالی بین دانه‌های خاک با آب پُر می‌شود، آب مانند یک جک هیدرولیکی عمل کرده و متراکم نمی‌شود، یادآور شد: زمانی که آب بین دانه‌های خاک وجود نداشته باشد و این فضا با هوا پر شود به راحتی قابل تراکم خواهد بود و از همین رو دیگر مقاومت چندانی ندارد به همین دلیل احتمال بروز فرونشست بالا می‌رود.
وی خاطرنشان کرد: وقتی به هر دلیلی آب موجود در منابع آب زیرزمینی کاهش می‌یابد، خطر فرونشست جدی می‌شود. از دست رفتن منابع آب زیرزمینی نیز دو عامل اصلی دارد، کاهش بارش و برداشت از این منابع.
مدیر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه با بیان اینکه می‌توان سهم ۵۰ درصدی را برای بارش و تغذیه آبخوان و سهم ۵۰ درصدی را نیز برای تخلیه و برداشت از آبخوان در نظر گرفت، یادآور شد: متاسفانه در هر دو بخش دچار مشکل هستیم، بدین معنا که نه تنها کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی بارش‌ها را شاهد هستیم، بلکه اضافه برداشت نیز از منابع آب زیرزمینی صورت می‌گیرد.
مهدی‌آبادی از سهم ۸۵ تا ۹۰ درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی یاد کرد و گفت: عمده اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی حاصل فعالیت چاه‌های غیرمجاز و حتی مجاز است، زیرا برخی از چاه‌های مجاز نیز بیش از آنچه که برای آنها در نظر گرفته شده برداشت آب دارند.
وی با تاکید بر اینکه برخورد با چاه‌های غیرمجاز و انسداد آنها باید توام با نظارت بر برداشت از چاه‌های مجاز باشد و این دو حتما در کنار یکدیگر دیده شوند، یادآور شد: اضافه برداشت از چاه‌های مجاز می‌تواند به اندازه چاه‌های غیرمجاز به منابع آبی آسیب وارد کند، از همین رو لازم است کنترل چاه‌های مجاز نیز از طریق نصب کنتورهای هوشمند و بازیدهای دوره‌ای سالانه صورت بگیرد.
مدیر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه اشاره‌ای هم به تاثیر کاهش بارش‌ها بر عدم تغذیه آبخوان‌ها داشت و اضافه کرد: در بسیاری از موارد آبخوان‌ها از طریق کوه‌هایی که در حاشیه آنها واقع شده تغذیه می‌شوند، بگونه‌ای که عمدتا برف و یخ موجود بر روی کوه‌ها به تدریج آب شده و با نفوذ تدریجی به درون خاک به تغذیه آبخوان‌ها کمک می‌کنند، اما متاسفانه در سنوات اخیر نه تنها با کاهش بارش مواجه هستیم، بلکه نوع بارش نیز متفاوت شده و دیگر کمتر شاهد بارش برف هستیم. در حالی که بارش برف نقش بسیار مهمی در تغذیه آبخوان‌ها دارد، زیرا ذوب تدریجی برف خصوصا در فصولی که بارش چندانی نداریم و خاک اشباع نیست، نقش بسزایی در تغذیه آبخوان‌ها دارد.
به گفته مهدی‌آبادی، کاهش بارش و تغییر نوع بارش‌ها در کنار اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی در سال‌های اخیر باعث شده منابع آب زیرزمینی دچار چالش جدی شده و از همین رو خطر بروز فرونشست نیز افزایش یابد.
احتمال بروز فرونشست در برخی دشت‌های کرمانشاه
وی درباره وضعیت کرمانشاه در زمینه فرونشست نیز گفت: به نظر می‌رسد فرونشست در برخی از دشت‌ها از جمله دشت روانسر - سنجابی رخ داده باشد، اما میزان فرونشست در دشت‌های کرمانشاه مانند دیگر نقاط کشور چندان زیاد نیست.
مدیرحفاظت و بهره‌برداری منابع آب شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه با اشاره به مطالعاتی که طی چند سال اخیر از طریق تصاویر ماهواره‌ای روی دشت‌های کرمانشاه صورت گرفته، اظهار کرد: بر اساس این مطالعات وقوع فرونشست در دشت روانسر- سنجابی دیده شده است.
مهدی‌آبادی ادامه داد: با توجه به اینکه مطالعات دقیق ظرف چند سال اخیر صورت گرفته و مطالعات دقیق از سنوات قبل از آن در اختیار نیست، این احتمال وجود دارد که در برخی از دشت‌های دیگر استان از جمله دشت ماهیدشت - سرفیروزآباد نیز قبل از اینکه مطالعات دقیق صورت بگیرد، فرونشست رخ داده باشد.
وی با بیان اینکه دشت‌هایی که جنس و بافت خاک آنها ریزدانه است بیشتر در معرض فرونشست قرار دارند، یادآور شد: در سطح استان کرمانشاه دشت‌های ماهیدشت، سرفیروزآباد و حسن‌آباد- شیان چنین وضعیتی دارند.
مدیرحفاظت و بهره‌برداری منابع آب شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه در پاسخ به این پرسش که آیا دشت‌هایی که در وضعیت ممنوعه بحرانی قرار دارند بیشتر در معرض فرونشست قرار دارند یا نه نیز گفت: لزوما اینگونه نیست، بلکه در برخی موارد بحرانی و ممنوعه بحرانی شدن دشت‌ها بیشتر کیفیت آب را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به جهت ازدیاد املاح موجود در آب، شاهد شوری آب در این دشت‌ها هستیم.
مهدی‌آبادی با اشاره به نگرانی که درباره وضعیت فرونشست در شهرهای کشور وجود دارد، گفت: فعلا در شهر کرمانشاه مشکل جدی در زمینه فرونشست وجود ندارد.
وی درباره راهکارهایی که می‌تواند به پیشگیری از فرونشست کمک کند نیز گفت: نزدیک به ۵۰ درصد کار که به تغذیه آبخوان‌ها از طریق بارش برمی‌گردد از دست ما خارج است و تنها باید روی مدیریت برداشت از منابع آب زیرزمینی متمرکز شویم تا بتوانیم وضع موجود را حفظ کنیم و شرایط از این که هست، بدتر نشود.
مدیر حفاظت و بهره‌برداری منابع آب شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه مدیریت آب در بخش کشاورزی، جلوگیری از اضافه برداشت از چاه‌های مجاز و برخورد با چاه‌های غیرمجاز و همچنین جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز را از مهمترین راهکارهایی دانست که می‌تواند به حفظ وضعیت موجود کمک کند.
مهدی‌آبادی این مهم را نیز یادآور شد که از دست رفتن فضای خالی بین خاک در دشت‌هایی که جنس خاک آنها ریزدانه است برگشت‌پذیری چندانی ندارد، اما در دشت‌هایی که جنس خاک آنها دانه درشت است، امکان برگشت‌پذیری به میزان به میزان بسیار کم وجود دارد.
انتهای پیام
نظرات